BERNARD CHRZANOWSKI
BERNARD CHRZANOWSKI
urodził się 27 lipca 1861 roku w Wojnowicach koło Buku, zmarł 12 grudnia 1944 roku w Konstancinie. Działacz społeczny i polityczny, kurator szkolny, prezes Związku Sokołów Wielkopolskich, senator IV kadencji w II RP, członek Naczelnej Rady Ludowej w 1918 roku.
1880 – ukończył Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu; w szkole kierował tajnym kółkiem Towarzystwa im. Tomasza Zana; uzyskał stypendium od Towarzystwa Pomocy Naukowej, które umożliwiło mu podjęcie studiów historycznych i prawniczych w Krakowie i Berlinie
1885 – skończył studia prawnicze i praktykował w Saksonii i Turyngii
1890 – pracował jako adwokat w Poznaniu, rozpoczął także działalność społeczną, między innymi w Towarzystwie Pomocy Naukowej i Towarzystwie Czytelni Ludowych 1894–1896 – wydawał tygodnik „Przegląd Poznański”
1893–1895 – sprawował funkcje wiceprezesa i prezesa (od 1895) Związku Sokołów Wielkopolskich, wielokrotnie występował w imieniu Związku w procesach z władzami pruskimi
1900 – był członkiem Ligi Narodowej
1901–1910 – pełnił mandat deputowanego do parlamentu Rzeszy; występował przeciwko polityce germanizacyjnej rządu; działał w środowiskach endeckich
1898 – przy poznańskim Bazarze zorganizował stałe Wykłady Ludowe im. Mickiewicza, kontynuowane później przez Towarzystwo Czytelni Ludowych
1899 – należał do tajnej Ligi Narodowej w Poznaniu, w ramach jej sekcji kulturalnej kierował akcją wydawania książeczek, obrazów historycznych, śpiewników i elementarzy, organizował także dla młodzieży pracującej wycieczki do Krakowa
1909–1919 – kierował Towarzystwem Demokratyczno-Narodowym w Poznaniu
1913 – włączył się w prace kierowanej przez Ludwika Mycielskiego Rady Narodowej, koordynującej działalność polską w zaborze pruskim; kładł nacisk na aktywizację działań Rady na tzw. kresach zaboru – Pomorzu, Warmii i Mazurach oraz Śląsku, jako na najbardziej zagrożonych germanizacją
1919 – sprawował urząd podsekretarza stanu w Ministerstwie b. Dzielnicy Pruskiej; był członkiem Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa w 1920 roku
1922–1928 – sprawował funkcję kuratora Okręgu Szkolnego Poznańskiego, dbał przede wszystkim o szkolnictwo wiejskie
1935 – mianowano go na senatora RP
1935 – został odznaczony Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury
Przez wiele lat interesował się skautingiem. Wydał zbiór gawęd dla harcerzy Z Ojczyzny. 16 maja 1937 roku odsłonił pomnik „Harcerzom poległym w walkach o niepodległość” na Malcie w Poznaniu. W okresie międzywojennym zasiadał w składzie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski, w której był skarbnikiem. W grudniu 1939 roku został wysiedlony przez Niemców z Poznania i zamieszkał w Warszawie.
Zmarł 12 grudnia 1944 roku w pobliskim Konstancinie.
W 1986 roku, zgodnie z ostatnią wolą zmarłego, jego prochy przeniesiono na cmentarz oksywski w Gdyni. Odznaczenia: Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (29 grudnia 1921), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (13 lipca 1921, jako jeden z pierwszych 15 osób odznaczonych Orderem Odrodzenia Polski).
Bernard Chrzanowski, https://pl.wikipedia.org/wiki/Bernard_Chrzanowski, 2015, dostęp: 5.10.2015.