Białobrzeska Katarzyna

Kurkowski Cezary

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Przedmowa

(Katarzyna Białobrzeska, Cezary Kurkowski) 

Katarzyna Białobrzeska, Cezary Kurkowski

W poszukiwaniu i rozwijaniu sił społecznych – podążając za mistrzem 

Jakość i style życia w starości 

Część I

Wsparcie rodzin i osób starszych w sytuacjach problemowych

Ewa Kantowicz

Zagrożenia współczesnej rodziny w Polsce – mity czy rzeczywistość?

Bożena Zawadzka, Justyna Klamka

Wsparcie rodziny w sytuacjach problemowych

Realia a oczekiwania podopiecznych gminnych ośrodków pomocy społecznej 

Tomasz Bajkowski

Terapia rodziny z perspektywy wybranych kryteriów diagnostycznych 

Rafał Adamczewski

Kompetencje zawodowe koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej do pracy z rodzinami zastępczymi. Kilka uwag klienta pomocy społecznej 

Magdalena Zmysłowska

Back baby boom – nowe zagrożenie w pieczy zastępczej? 

Maria Truszkowska

Praca z rodzicami wychowanków domu dziecka szansą na odbudowanie zasobów rodziny  109

Marzena Ruszkowska, Anna Jeznach

Rodzina wspierająca jako jedna z form pomocy rodzinie dysfunkcyjnej 

Dorota Zaworska-Nikoniuk

Blogi jako forma wsparcia młodych matek. Badania netnograficzne 

Barbara Lulek

Samotne matki w środowisku szkolnym. Między biurokratycznym naznaczeniem a kulturową wspólnotą 

Tomasz Sosnowski

Ojcostwo w perspektywie międzypokoleniowej. Strategia badań

Magdalena Zdaniewicz

Organizacja czasu wolnego sposobem na poprawę jakości życia osób starych   

Anna Przygoda

Dziadkowie i wnuki – więzi społeczne w rodzinie wielopokoleniowej 

Krystyna Kutiak-Zakrzewska

Wsparcie rodziny w kontekście opieki paliatywnej nad chorym (z relacji wolontariusza hospicjum)   

Część II

Siły społeczne jako katalizator zmian w środowisku życia człowieka

Katarzyna Białobrzeska, Monika Maciejewska

(Auto)ewaluacja a siły społeczne – w poszukiwaniu wątków rozwojowych 

Małgorzata Orłowska

Współczesne antynomie – obywatelskość dla wybranych 

Monika Suska-Kuźmicka

Siła autorytetu w procesie wspierania rozwoju człowieka 

Adam Grabowski, Anna Czajkowska

Etyka, sprawczość i wspólnotowość a zaangażowanie w działalność wolontariatu 

Bożena Matyjas

Wolontariat studencki jako nowa forma wsparcia osób wielorako zagrożonych 

Justyna Cherchowska

Udział słuchaczy uniwersytetu trzeciego wieku w wolontariacie jako przykład rozbudzania sił społecznych 

Paulina Forma

Ekonomia społeczna w projektowaniu działań pomocowych wobec osób i grup zagrożonych 

Arkadiusz Durasiewicz

Wykluczenie finansowe i zagrożenia cyberprzestrzeni jako nowe sytuacje problemowe w życiu polskich rodzin

Iwona Staszkiewicz-Grabarczyk

Wybrane aspekty systemu prawnego wobec zjawiska bezdomności 

Bożena Chrostowska

Nieodkryty potencjał – dlaczego warto zatrudniać osoby z zespołem Aspergera? 

Dylematy starości i starzenia się

Jednak w procesie starzenia się występują również kwestie sporne i trudne do rozwiązania problemy ludzkiej egzystencji, a to głównie z dającymi się zaobserwować w ciągu życia dwoma procesami biologicznymi i psychofizycznymi, a mianowicie: rozwoju – wzrostu i inwolucji – degradacji fizjologicznej. Dlatego też w poszczególnych etapach ludzkiego życia wyróżniamy kilka podstawowych etapów. Z grubsza biorąc jest to okres niemowlęctwa, dzieciństwa, młodości, dorosłości i starości. Są też wyróżniane w tych podziałach szczegółowe podetapy (Brzezińska, 2000). I tak w etapie starości z reguły widzi się starość podeszłą, starość właściwą, senioralną i matuzalną (Zych, 1999). Zwłaszcza ten ostatni etap życia ludzkiego jest rzadko podkreślany, ale obejmuje osoby bardzo stare (100 i więcej lat).

Dlatego też sam przedmiot dociekań badawczych klasycznej pedagogiki jako nauki uległ już rozszerzeniu: od pedagogiki dzieci i młodzieży poprzez pedagogikę dorosłych (andragogikę) do geragogiki rozumianej jako pedagogika starości i człowieka starego. Jest ona składnikiem gerontologii społecznej jako dziedziny interdyscyplinarnej, badającej przyczyny i skutki oraz profilaktykę procesu starzenia się człowieka i społeczeństwa (geriatria, polityka społeczna, demografia, dietetyka, rehabilitacja, prawo etc.). Skupmy się jednak na istotnych kwestiach dotyczących psychospołecznych problemów procesu starzenia się człowieka i jego funkcjonowania – w aspektach indywidualnym i społecznym. Na początek także oto sformułowanie, nieco satyryczne: „Człowiek na starość przypomina emerytowanego aktora, który siedzi na widowni i smętnie patrzy, jak jego ulubione role gra kto inny” – zauważyła Magdalena Samozwaniec. Pedagożka Olga Czerniawska – relacjonując istniejące stereotypy starości – zauważa dobitnie, że starość (człowiek) zostaje szybko ­pozbawiona dorosłości (doświadczenia, mądrości) i zarazem łatwo cofnięta do dzieciństwa (1998, s. 45). Łatwo to dostrzec w szpitalach i domach opieki w „dziecięcych” zwrotach personelu („Wojtek”, „Stasiu”, „śniadanko”, „tableteczka” itp.). 

Natomiast Tadeusz Pilch prezentuje racjonalnie ujętą regułę starości: „[...] starość to okres utraty autonomii, bezpieczeństwa, a nawet podstawowej funkcjonalności organizmu” (2013, s. 13). Doświadczamy jednak indywidualnych przejawów procesu starzenia się. 

Rodzi się u geragoga natychmiast pytanie, w jakim stanie i za pomocą jakich strategii, form i metod można ten etap życia ludzkiego uczynić i zorganizować według modelu (wzorca) umożliwiającego dobrostan psychofizyczny jednostek i całych kohort demograficznych, a więc nie tylko dzieci i młodzieży czy osób w tzw. wieku produkcyjnym. Chodzi tutaj o realne warunki egzystencji w poczuciu bezpieczeństwa, że nasze życie jest godne, bez cierpień, osamotnienia, akceptowane przez bliskich i otoczenie, bez poczucia alienacji etc. Trudno jednym słowem nakreślić tak pożądaną jakość życia (oczekiwaną) w starości, zarysować w szczegółach, a zwłaszcza osiągnąć. Stąd też sensowne jest pytanie o wiodące orientacje i styl życia, którymi kierują się seniorzy w tzw. jesieni życia. Jaka zatem jest i może być jakość życia? Oto dwa przykłady ilustrujące dwie przeciwstawne orientacje i style życia w starości (biofilny i nekrofilny), które kreują same osoby starsze lub społeczności – zwłaszcza współczesne media – oraz dwie kwestie (dylematy stanowiące aktualne problemy w ich codziennym życiu, ewentualnie zagrożenia egzystencjalne tej grupy ludnościowej). [...]

Z dużym zainteresowaniem zapoznałem się z zawartością kolejnego tomu „Zagrożonego Człowieczeństwa”, tym razem zorientowanego w kierunku poszukiwania sił społecznych w środowisku życia człowieka. Na wstępie należy pogratulować redaktorom tomu nie tylko wytrwałości w kontynuacji przygotowywania do druku wielu różnorodnych tekstów autorów z kilkunastu ośrodków naukowych naszego kraju, ale głównie faktu wyraźnej ewolucji koncepcji idei opracowania, zmierzającej bardziej w stronę działań profilaktycznych, terapeutycznych czy pomocowych, w istocie zaś stricte społeczno-pedagogicznych. Jakkolwiek bowiem edukacyjne działania o charakterze praktycznym muszą się opierać na rzetelnej diagnozie, to jednak sam opis funkcjonowania społecznej rzeczywistości, w kontekście istoty pedagogiki jako nauki praktycznej, jest tylko jednym z warunków nastawienia na wartościowe jej zmiany. […]

Redaktorzy dedykują monografię Stanisławowi Kawuli, niedawno zmarłemu profesorowi Wydziału Nauk Społecznych UWM, wybitnemu pedagogowi społecznemu oraz nauczycielowi akademickiemu – jak piszą: swojemu mistrzowi, od którego wiele pokoleń współczesnych pedagogów czerpało oraz nadal czerpie zarówno swoje człowieczeństwo, jak i merytoryczne inspiracje dla naukowego rozwoju.

Z recenzji prof. dr. hab. Andrzeja Olubińskiego