Refleksje i doświadczenia małopolskich nauczycieli i nauczycielek stanową podstawę do zarysowania krajobrazu edukacji globalnej w regionie. Nie sama podstawa programowa i jej cele były osią badań, lecz próba odpowiedzi na pytanie: W jakim zakresie, jeśli w ogóle, edukacja globalna jest realizowana przez nauczycieli/ki w ich codziennej pracy? Co więcej, chodziło o udzielenie odpowiedzi na kwestie: Jaka jest kondycja edukacji globalnej w osądzie nauczycieli/ek? Jakie zauważają problemy i przeszkody związane z jej realizacją? Jakie sukcesy stały się ich udziałem? Celem publikacji jest próba nakreślenia różnorodnego i zarazem fascynującego krajobrazu edukacji globalnej w małopolskich szkołach.
Refleksje i doświadczenia małopolskich nauczycieli i nauczycielek stanową podstawę do zarysowania krajobrazu edukacji globalnej w regionie. Nie sama podstawa programowa i jej cele były osią badań, lecz próba odpowiedzi na pytanie: W jakim zakresie, jeśli w ogóle, edukacja globalna jest realizowana przez nauczycieli/ki w ich codziennej pracy? Co więcej, chodziło o udzielenie odpowiedzi na kwestie: Jaka jest kondycja edukacji globalnej w osądzie nauczycieli/ek? Jakie zauważają problemy i przeszkody związane z jej realizacją? Jakie sukcesy stały się ich udziałem? Celem publikacji jest próba nakreślenia różnorodnego i zarazem fascynującego krajobrazu edukacji globalnej w małopolskich szkołach.
Współczesny świat zmienia się w błyskawicznym tempie, nie omijając najważniejszych wymiarów życia każdego społeczeństwa, w tym systemu edukacji. Zachodzące procesy dotyczą nie tylko szkół, ale całych środowisk, w jakich funkcjonują, od lokalnego po globalne. W kontekście polskiego systemu edukacji wynikają one np. z rozbudzonych transformacją lat dziewięćdziesiątych oczekiwań Polaków, które materializują się w: merkantylnym nastawieniu do edukacji i wiedzy, myśleniu kategoriami rzekomo wolnego rynku w podejmowaniu reform edukacyjnych, instrumentalnym dokonywaniu wyborów ścieżek edukacyjnych przez młodych ludzi oraz postrzeganiu edukacji przez pryzmat potrzeb rynku pracy. Innymi słowy, ideologia neoliberalna penetruje wszystkie dziedziny życia, a edukacja staje się jednym z kluczowych pól walki o rząd dusz. Globalizacja to jednak nie tylko fala wszechogarniającego, wydawałoby się, neoliberalizmu. Wbrew potocznym opiniom także w systemie edukacji formalnej pojawiają się elementy istniejące w wyraźnej opozycji do dominującej tendencji urynkowienia i kultu indywidualizmu – chodzi o edukację globalną, przynajmniej w odniesieniu do niektórych przedsięwzięć realizowanych w jej ramach. Edukacja globalna realizuje bowiem głównie takie cele, jak: upodmiotowienie uczniów i uczennic, doskonalenie kompetencji społecznych (np. empatia), solidarność, szacunek wobec odmienności. Co więcej, promuje krytyczne myślenie i będący często jego konsekwencją aktywizm obywatelski.
Termin „edukacja globalna” znany jest osobom związanym zawodowo z systemem edukacji formalnej od momentu wprowadzenia jej elementów do podstawy programowej w 2008 roku. Można więc założyć, iż jest to wystarczająco długi okres czasu do tego, aby problematyka wchodząca w zakres edukacji globalnej była rozpoznawana, realizowana na rozmaite sposoby oraz poddawana refleksji przez osoby w nią zaangażowane. Dlatego w centrum badań prowadzonych w 2014 roku w Małopolsce postawiono kluczowych bohaterów tej historii – nauczycieli i nauczycielki wszystkich etapów edukacyjnych.
Refleksje i doświadczenia małopolskich nauczycieli i nauczycielek stanową podstawę do zarysowania krajobrazu edukacji globalnej w regionie. Nie sama podstawa programowa i jej cele były osią badań, lecz próba odpowiedzi na pytanie: W jakim zakresie, jeśli w ogóle, edukacja globalna jest realizowana przez nauczycieli/ki w ich codziennej pracy? Co więcej, chodziło o udzielenie odpowiedzi na kwestie: Jaka jest kondycja edukacji globalnej w osądzie nauczycieli/ek? Jakie zauważają problemy i przeszkody związane z jej realizacją? Jakie sukcesy stały się ich udziałem? Celem publikacji jest próba nakreślenia różnorodnego i zarazem fascynującego krajobrazu edukacji globalnej w małopolskich szkołach.
Żywimy głębokie przekonanie, że próbą odpowiedzi na powyższe pytania zainteresowane mogą być całe rzesze osób związanych z oświatą w Polsce, począwszy od nauczycieli/ek oraz innych pracowników/czek instytucji oświatowych, organizacji samorządowych i pozarządowych, skończywszy na badaczach/kach reprezentujących różne dziedziny nauk społecznych. Ze względu na szeroki zakres adresatów niniejszej publikacji została ona poszerzona o ważne informacje dotyczące formalnych uwarunkowań funkcjonowania małopolskich szkół, kluczowych podmiotów i praktyk, które mogą stać się pomocne w planowaniu rozmaitych działań z zakresu edukacji globalnej w Małopolsce.
Dla zachowania przejrzystości wywodu i klarownej struktury książka została podzielona na część teoretyczną i empiryczną.
W części teoretycznej omówiona została terminologia wraz z procesem dochodzenia do swoistego kompromisu na temat tego, czym w polskim kontekście powinna być edukacja globalna oraz jakie cele sobie stawia (rozdz. 1). Następnie skupiono się na syntetycznym przedstawieniu ważnych informacji na temat systemu edukacji formalnej w Polsce po to, aby ułatwić zrozumienie specyfiki środowiska, w jakim realizowana jest edukacja globalna (rozdz. 2). Wreszcie, przedstawiono kontekst historyczny i polityczny, w jakim edukacja globalna pojawia się w Polsce wraz z kluczowym momentem wprowadzenia jej do podstawy programowej (rozdz. 3). W tej części zawarto również przegląd najważniejszych podmiotów zaangażowanych w edukację globalną, począwszy od ministerstw, przez instytucje im podporządkowane, po organizacje trzeciego sektora.
Część empiryczną rozpoczyna charakterystyka przyjętej w badaniach metodologii (rozdz. 4), zarówno badania ilościowego, jak i jakościowego. Najważniejszą część publikacji stanowi ostatni rozdział (rozdz. 5), w którym omówiono wyniki prowadzonych badań wśród małopolskich nauczycieli i nauczycielek dotyczące ich doświadczeń z zakresu edukacji globalnej. Na każdym etapie badania nauczyciele i nauczycielki znajdowali się w centrum prowadzonych dociekań. Dlatego prezentowane wnioski ilustrowane są niejednokrotnie obszernymi fragmentami wypowiedzi, które rejestrowano podczas prowadzonych wywiadów bądź w postaci internetowych wpisów. Celem takich zabiegów było oddanie głosu nauczycielom/kom oraz artykułowanie towarzyszących im doświadczeń przez ich własny język i kategorie pojęciowe. Chodziło przede wszystkim o pokazanie, iż edukacja globalna w małopolskich szkołach ma twarz konkretnych ludzi, którzy przez swoje działania materializują jej postulaty i ideały w codziennym życiu szkoły. Co więcej, starano się również pokazać ową mniej aktywną na polu edukacji globalnej (czy wręcz wrogą) część nauczycieli/ek wraz z próbą zrozumienia ich motywacji i postaw. W części tej zaprezentowano i omówiono również kilka wybranych inspirujących przypadków działań nauczycieli/ek, którzy/e z pasją realizują edukację globalną w rozmaitych kontekstach i na różne sposoby sprawnie dostosowują ją do lokalnych potrzeb i możliwości.
Autorki
Uwaga! Publikacja dostępna BEZPŁATNIE!
w celu pozyskania darmowych egzemplarzy prosimy
o kontakt mailowy z autorkami publikacji:
ewawazna@up.krakow.pl k.gilarek@uj.edu.pl klara@otwartyplan.org
Opis
Jasikowska Katarzyna
zajmuje się badawczo i dydaktycznie zjawiskiem globalizacji oraz edukacją globalną. W swojej pracy stara się kwestionować istniejące status quo w ramach akademii, ale przede wszystkim poszukiwać i wdrażać rozwiązania dla palących problemów we współpracy z organizacjami pozarządowymi, samorządem lokalnym, szkołami czy związkami zawodowymi. Działania te nie dotyczą jedynie poziomu lokalnego, ale również międzynarodowego i globalnego w ramach organizacji europejskich czy podczas spotkań Światowego Forum Społecznego.
W ostatnich latach jako członkini zespołów badawczych i autorskich była współautorką m.in. książek Edukacja globalna w Małopolsce. Podmioty – praktyki – konteksty nakładem Oficyny Wydawniczej Impuls w Krakowie (współautorki: Ewa Pająk-Ważna i Magdalena Klarenbach) oraz Edukacja globalna. Poradnik metodyczny dla nauczycieli II, III i IV etapu edukacyjnego nakładem Ośrodka Rozwoju Edukacji w Warszawie (współautorzy: Magdalena Klarenbach, Gabriela Lipska-Badoti, Robert Łuczak). Wcześniej publikowała artykuły w Studiach Socjologicznych, Studiach Socjologiczno-Politycznych i Kulturze – Historii – Globalizacji czy International Journal of Development Education and Global Learning.
Pająk-Ważna Ewa
dr nauk humanistycznych (pedagogika); od 2004 roku adiunkt w Instytucie Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Zainteresowania naukowe: pedagogika porównawcza, edukacja globalna/rozwojowa oraz edukacja międzykulturowa. Zajęcia z zakresu tej tematyki prowadzi także w ramach programu Erasmus (na uczelni macierzystej ze studentami obcokrajowcami oraz na uczelniach poza granicami Polski, np. w Hiszpanii czy Portugalii). Autorka publikacji dotyczących wolontariatu międzynarodowego, m.in. monografii "Działalność edukacyjna Amerykańskiego Korpusu Pokoju w krajach Europy Środkowo-Wschodniej" (2005), będącej efektem wyróżnionej rozprawy doktorskiej; artykułów na temat kompetencji międzykulturowych; działalności organizacji międzynarodowych dotyczących problematyki wielokulturowości oraz współpracy szkół z NGOs. Czynnie współpracuje z NGOs zajmującymi się problematyką edukacji globalnej. W procesie peer review (inicjatywa Grupy Zagranica) komentatorka kampanii/materiałów dydaktycznych z zakresu EG w Polsce (2012). Współautorka raportów z zakresu edukacji globalnej, m.in. "Edukacja globalna w polskiej szkole" (2013; na zlecenie Centrum Edukacji Obywatelskiej) oraz "Jak badać jakość w edukacji globalnej" (2012; w ramach prac zespołu Grupy Zagranica). Członkostwo: SIETAR Polska, CESE (Comparative Education Society in Europe)
Klarenbach Magdalena
WSTĘP
Część 1. TEORETYCZNA
Rozdział 1. TERMINOLOGIA
1.1. Edukacja dla zrównoważonego rozwoju i solidarności międzynarodowej a edukacja globalna
1.2. Edukacja globalna a proces międzysektorowy w Polsce
1.3. Podsumowanie
Rozdział 2. EDUKACJA W POLSCE. WYBRANE ZAGADNIENIA
2.1. Etapy edukacyjne
2.2. Instytucje nadzorujące 2.3. Kształcenie nauczycieli/ek 2.4. Edukacja w Małopolsce
2.5. Podsumowanie
Rozdział 3. EDUKACJA GLOBALNA W POLSCE
3.1. Rys historyczny i międzynarodowy kontekst
3.2. Edukacja globalna w podstawie programowej
3.3. Kluczowe podmioty edukacji globalnej
3.4. Podsumowanie Część 2. EMPIRYCZNA
Rozdział 4. ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE BADAŃ
4.1. „W badaniach edukacyjnych głos pedagogów staje się coraz mniej ważny”, czyli o potrzebie prowadzenia badań interdyscyplinarnych
4.2. Cele badań
4.3. „Zapraszamy wszystkich nauczycieli z Małopolski do wypełnienia ankiety” – badania ilościowe
4.4. „Opowiedz mi swoimi słowami…” – badania jakościowe
4.5. Podsumowanie Rozdział
5. WYNIKI BADAŃ W MAŁOPOLSCE
5.1. „Częściowo każdy rozsądny nauczyciel czyni to od lat…” Omówienie wyników badań ilościowych
5.2. „To wszystko zależy od tego, kto siedzi tu za katedrą” Omówienie wyników badań jakościowych
5.3. Inspirujący/e nauczyciele/ki regionu i ich innowacyjne praktyki
5.4. Podsumowanie
ZAMIAST ZAKOŃCZENIA. „JEDEN JEST RZEMIEŚLNIKIEM, A DRUGI JEST ARTYSTĄ”
SPIS RYSUNKÓW, TABEL I WYKRESÓW
BIBLIOGRAFIA
ANEKS
„By zrozumieć trwające obecnie procesy społeczne, nie wystarczy wsłuchać się jak dawniej w głosy z Nowego Jorku czy Londynu, ponieważ to debaty toczące się w krajach Globalnego Południa nabierają kluczowego znaczenia dla kształtu współczesnych przemian. Co na to edukacja? Czy daje uczniom i uczennicom skuteczne narzędzia, by w przyszłości stali się obywatelami i obywatelkami świadomymi, że ich decyzje wpływają na losy ludzi w innych częściach świata oraz kształt naszej planety? Próbę odpowiedzi na to pytanie podejmują autorki (…) – kompetentny zespół twórczo łączący praktykę z wiedzą teoretyczną.
Przeprowadzone badania stanowią ważny i oryginalny wkład zespołu stanowiący bazę pod odpowiedzialne planowanie szkoleń, warsztatów czy – w ogóle szerzej to ujmując – strategii rozwoju globalnej edukacji w Województwie Małopolskim. Opisane przykłady działań edukacyjnych prowadzonych w różnych szkołach regionu z pewnością będą źródłem inspiracji zarówno dla nauczycieli/-ek jaki i urzędników/-czek odpowiedzialnych za edukację czy aktywistów/-ek organizacji pozarządowych”
(z recenzji dr. hab. Beaty Kowalskiej)
„Recenzowana praca powstała w ramach międzynarodowego projektu pod nazwą „Regiony na rzecz edukacji w zakresie zrównoważonego rozwoju i solidarności międzynarodowej” (REDDSO), współfinansowanego przez Komisję Europejską, w którym uczestniczy Województwo Małopolskie. Z przeprowadzonych badań wyłania się dobrze udokumentowany obraz stanu świadomości małopolskich nauczycieli/-ek w dziedzinie edukacji globalnej oraz stopnia realizacji treści tej edukacji występujących w podstawie programowej (…). Opracowanie podejmuje ważny ze społecznego punktu widzenia problem promowania edukacji globalnej, która powinna przyczynić się do ukształtowania świata bardziej sprawiedliwego i przyjaznego ludziom.”
(z recenzji prof. zw. dr. hab. Wiktora Rabczuka)
