Jadwiga Kuczyńska-Kwapisz

profesor nauk społecznych. Kieruje Katedrą Pedagogiki Specjalnej na Wydziale Nauk Pedagogicznych UKSW w Warszawie. Od 2009 r. jest ekspertem PKA. Pracuje również w Zespole Pedagogiki Specjalnej przy Komitecie Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk. Wypromowała dwunastu doktorów nauk humanistycznych i społecznych. Przez dwie kadencje (1996–2002) była prorektorem ds. badań i współpracy zagranicznej w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. W latach 2005–2008 pełniła funkcję dziekana Wydziału Nauk Humanistycznych UKSW, a następnie (2008–2016) dziekana Wydziału Nauk Pedagogicznych UKSW. W latach 1999–2009 pełniła funkcję redaktora naczelnego „Szkoły Specjalnej”. Jej zainteresowania naukowo-badawcze dotyczą edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością, a szczególnie niewidomych i słabowidzących. Opublikowała około stu prac dotyczących pedagogiki specjalnej. Adres do korespondencji: Wydział Nauk Pedagogicznych UKSW, ul. Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa.

Adres e-mail: j.kwapisz@uksw.edu.pl

Marzena Dycht

profesor na Wydziale Nauk Pedagogicznych UKSW w Warszawie, doktor habilitowana nauk społecznych, tyflopedagog. Autorka czterech publikacji naukowych i wielu artykułów polskich i zagranicznych z zakresu pedagogiki specjalnej i szczegółowej jej subdyscypliny – tyflopedagogiki. Zainteresowania naukowe: edukacja, rehabilitacja wzroku, kompleksowe wsparcie dzieci niewidomych i słabowidzących, wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z dysfunkcją wzroku – edukacja włączająca i specjalna, system punktowy Louisa Braille’a – zapis integralny i skrótowy, zagraniczne systemy, tożsamość współczesnej pedagogiki specjalnej.

Adres e-mail: m.dycht@uksw.edu.pl

Emilia Śmiechowska-Petrovskij 

doktor, pedagog specjalny (tyflopedagog) i filolog polski, adiunkt w Katedrze Pedagogiki Specjalnej Wydziału Nauk Pedagogicznych UKSW, ekspert Ośrodka Rozwoju Edukacji ds. weryfikacji podręczników i książek pomocniczych w brajlu i powiększonym druku, rzeczoznawca MEN ds. podręczników dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zainteresowania badawcze: wsparcie osób z niepełnosprawnościami, ze szczególnym uwzględnieniem niepełnosprawności wzrokowej, w obszarze edukacji, integracji społecznej i uprzystępniania dóbr kultury. Autorka ponad czterdziestu opracowań naukowych i popularnonaukowych z obszaru tyflopedagogiki.

Adres e-mail: e.smiechowska@uksw.edu.pl

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp
(Jadwiga Kuczyńska-Kwapisz, Marzena Dycht, Emilia Śmiechowska-Petrovskij)            

I
Historyczne i aksjologiczne zagadnienia tyflopedagogiki

Jadwiga Kuczyńska-Kwapisz
Poglądy Matki Elżbiety Róży Czackiej na rehabilitację, kształcenie i wychowanie osób z niepełnosprawnością narządu wzroku w kontekście współczesnych oczekiwań         

Stanisław Chrobak
Wychowanie społeczne Kardynała Stefana Wyszyńskiego i jego związki z osobami niewidomymi        

Jan Niewęgłowski
Człowiek wobec cierpienia. Perspektywa pedagogiczna     

II
Edukacja, rehabilitacja i terapia osób niewidomych i słabowidzących w biegu życia

Marzenna Zaorska
Edukacja z prawdziwego zdarzenia – szkoły ogólnodostępne „dobrze” przygotowane na kształcenie niewidomych i słabowidzących (możliwa perspektywa przyszłości)  

Agnieszka Wdówik
DOBRY POCZĄTEK, czyli warunki prawidłowej organizacji wczesnego wspomagania rozwoju małego dziecka z niepełnosprawnością wzroku   

Emilia Śmiechowska-Petrovskij
Koncepcja adaptacji narzędzi diagnostycznych do całościowej oceny funkcjonowania dzieci i młodzieży z uszkodzonym wzrokiem w obszarze osobowościowym i emocjonalno-społecznym            

Małgorzata Paplińska
Czytać czy nie czytać. Opinie i preferencje niewidomych adolescentów na temat pisma Braille’a – badania pilotażowe     

Anna Nagańska, Anna Sarnowska
Terapie regeneracyjne z zastosowaniem komórek macierzystych w okulistyce    

Marzena Dycht
Rehabilitacja wzroku a specyfika potrzeb rehabilitacyjnych i edukacyjnych osób słabowidzących w różnym wieku     

Jadwiga Kuczyńska-Kwapisz, Jacek Kwapisz
Mobilność osób niewidomych i słabowidzących jako problem interdyscyplinarny, wyzwanie dla profesjonalistów z odniesieniem do przykładów z własnej praktyki  

Małgorzata Walkiewicz-Krutak
Wsparcie dorosłych osób z niepełnosprawnością wzroku w zakresie rozwijania orientacji w przestrzeni i samodzielnego przemieszczania się oraz czynności życia codziennego na przykładzie działalności organizacji pozarządowych       

Marlena Kilian
Rehabilitacja niewidomych osób w starszym wieku       

Noty o autorach

Praca składa się z dwóch tematycznych części : I Historyczne i aksjologiczne zagadnienia tyflopedagogiki, II. Edukacja, rehabilitacja i terapia osób niewidomych i słabowidzących w biegu życia. W sumie książka zawiera 12 podrozdziałów.

Jak wskazuje tytuł pracy jest to publikacja o szerokim wachlarzu podejmowanych problemów ujmowanych z perspektywy teoretycznej i praktycznej. Łączy je kwestia tyflopedagogiki i podmiotów tej subdyscypliny pedagogiki specjalnej czyli osób niewidomych i słabowidzących. 

W pierwszej części pracy, w której zostały umiejscowione trzy podrozdziały rozpatrywane są zagadnienia historyczne i aksjologiczne tyflopedagogiki. W części drugiej składającej się z dziewięciu podrozdziałów analizowane są problemy edukacji, rehabilitacji i terapii osób niewidomych oraz słabowidzących z perspektywy biegu życia. 

W pracy są treści przeglądowe, teksty służące rozwojowi teorii tyflopedagogiki, informacje dotyczące praktyki oraz życia osób z omawianym rodzajem niepełnosprawności. Monografia obejmuje aktualne problemy skupione wokół niepełnosprawności wynikającej z uszkodzenia wzroku w kontekście dokonujących się przeobrażeń społeczno-kulturowych. W poszczególnych tekstach analizowane są zagadnienia związane z koncepcjami tyflopedagogiki oraz problemy istotne z punktu widzenia praktyki edukacyjnej, rehabilitacyjnej czy wsparcia osób niewidomych i słabowidzących. […]

Kolejny w II części tematycznej rozdział, autorstwa Anny Nagańskiej i Anny Sarnowskiej pt. Terapie regeneracyjne z zastosowaniem komórek macierzystych w okulistyce zawiera interesujące rozważania na temat terapii regeneracyjnych stosowanych w okulistyce, przebiegających z zastosowaniem komórek macierzystych. Prezentując osiągnięcia nanotechnologii i biotechnologii okulistycznej Autorki wskazują też na szanse w leczeniu dysfunkcji wzroku. 

Marzena Dycht w rozdziale Rehabilitacja wzroku a specyfika potrzeb rehabilitacyjnych i edukacyjnych osób słabowidzących w różnym wieku porusza problemy rehabilitacji wzroku osób słabowidzących z perspektywy potrzeb (rehabilitacyjnych i edukacyjnych) samych zainteresowanych. Autorka przedstawia interesującą i cenną analizę czynników mogących podnieść skuteczność rehabilitacji wzroku w Polsce. 

Tematem kolejnego rozdziału Mobilność osób niewidomych i słabowidzących jako problem interdyscyplinarny, wyzwanie dla profesjonalistów z odniesieniem do przykładów z własnej praktyki przygotowanego przez Jadwigę Kuczyńską-Kwapisz i Jacka Kwapisza jest rehabilitacja przez nauczanie orientacji przestrzennej osób z niepełnosprawnością narządu wzroku. Bazując na własnych doświadczeniach Autorzy prezentują bardzo interesujące sposoby prowadzenia zajęć z orientacji przestrzennej. Wskazują na rolę jaką może odegrać orientacja przestrzenna w rozwijaniu samodzielności, prowadzeniu bezpiecznego, niezależnego życia. […]

[…] Zebrany bardzo bogaty materiał poza tym, że stanowi cenne źródło wiedzy, dowodzi jednocześnie jak ważna i poznawczo interesująca jest to problematyka oraz jak wielki jest potencjał zainteresowanych nią osób w różnych środowiskach zarówno akademickich jak i pozaakademickich. Jestem przekonana, że książka będzie się cieszyła zainteresowaniem. Stanowi ona dobry przykład działania nauki w służbie człowiekowi niepełnosprawnemu.

Dr hab. Teresa Żółkowska prof. US
Instytut Pedagogiki Uniwersytet Szczeciński

Mimo iż na rynku pojawia się coraz więcej opracowań poświęconych pedagogice specjalnej, to wśród nich stosunkowo mało jest tych dotyczących tyflopedagogiki. Tę lukę uzupełnia publikacja Oficyny Wydawniczej IMPULS pt. „Kluczowe zagadnienia tyflopedagogiki i nauk pokrewnych”, pod redakcją naukową Jadwigi Kuczyńskiej-Kwapisz, Marzeny Dycht oraz Emilii Śmiechowskiej-Petrovskij. Stanowi ona przegląd najnowszych badań oraz praktyk tyflopedagogicznych, a także rozważania teoretyczne pedagogów i okulistów, skłaniając do spojrzenia na omawiane zagadnienia przez nieco inny niż dotychczas pryzmat, zmieniająca się rzeczywistość pozwoliła bowiem wypracować nowe metody działania i zweryfikowała wiele mitów. Tym samym lektura książki nie tylko wzbogaca naszą wiedzę, ale przede wszystkim dostarcza nam narzędzi do działania, a już na pewno staje się bodźcem do dalszych poszukiwań i zgłębiania tematu.

Książka w dużej mierze skoncentrowana jest na polskim dorobku naukowym w dziedzinie tyflopedagogiki, a także przybliżeniu sylwetek osób mających znaczny wpływ na ten rozwój (na przykład Matka Elżbieta Różą Czerska). Pozycja ta składa się z dwóch części, z których pierwsza koncentruje się na historycznych i aksjologicznych zagadnieniach tyflopedagogiki, zaś druga – znacznie obszerniejsza – dotyczy tematów związanych z edukacją, rehabilitacją oraz terapią osób niewidomych i słabowidzących. 

Wspomnianą część pierwszą otwiera tekst autorstwa Jadwigi Kuczyńskiej-Kwapisz dotyczący osoby Matki Elżbiety Róży Czackiej i jej wybitnych zasług w rozwoju polskiej tyflopedagogiki. Autorka koncentruje się na aktualnościach jej poglądów na edukację, wychowanie i rewalidację osób niewidomych. Kolejny tekst dotyczy „Wychowania społecznego Kardynała Stefana Wyszyńskiego i jego związków z osobami niewidomymi”. Autor, Stanisław Chrobak, ukazuje sposób rozumienia pojęcia wychowania w rozumieniu kard. Stefana Wyszyńskiego, podkreślając niepowtarzalną wartość człowieka i spoglądając na niego przez pryzmat całej jego egzystencji i rzeczywistości historycznej. Niezwykle intrygujący jest tekst Jana Niewęgłowskiego, zamykający część pierwszą książki, a dotyczący „Człowieka wobec cierpienia”. Autor poszukuje odpowiedzi na nurtujące chyba każdego pytanie, czy cierpienie ma sens, ogniskując swoje rozważania na cierpieniu w życiu człowieka wierzącego i cierpieniu w ujęciu biblijnym. 

Część drugą rozpoczyna Marzenna Zaorska tekstem zatytułowanym „Edukacja z prawdziwego zdarzenia – szkoły ogólnodostępne „dobrze” przygotowane na kształcenie niewidomych i słabowidzących (możliwa perspektywa przyszłości)”. Autorka koncentruje się na edukacji, do której pragniemy zmierzać, poszukując odpowiedzi na pytanie, jak mogłaby ona wyglądać, by zapewnić optymalne warunki kształcenia osobom niewidzącym i słabowidzącym. Agnieszka Wdówik ogranicza swoje rozważania do wczesnego wspomagania rozwoju w tekście zatytułowanym „Dobry początek, czyli warunki prawidłowej organizacji wczesnego wspomagania rozwoju małego dziecka z niepełnosprawnością wzroku”, przywołując m.in. akty prawne dotyczące wczesnego wspomagania rozwoju dziecka i analizując stan wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w Polsce. Kolejny tekst Emilii Śmiechowskiej-Petrovskij omawia „Koncepcje adaptacji narzędzi diagnostycznych do całościowej oceny funkcjonowania dzieci i młodzieży z uszkodzonym wzrokiem w obszarze osobowościowym i emocjonalno-społecznym”, podkreślając trudności w prowadzeniu takiej diagnozy w odniesieniu do dzieci i młodzieży niewidomej i słabowidzącej. W temacie czytania porusza się Małgorzata Paplińska, autorka tekstu pt. „Czytać czy nie czytać. Opinie i preferencje niewidomych adolescentów na temat pisma Braille`a – badania pilotażowe”. Autorka w swoim artykule zwraca uwagę na brak reprezentatywnych badań dotyczących czytelnictwa wśród osób niewidomych, opisuje również projekt, którego celem było poznanie i opisanie poziomu kompetencji informacyjnych uczniów niewidomych uczących się w szkołach ponadpodstawowych.

Anna Nagańska i Anna Sarnowska w tekście „Terapie regeneracyjne z zastosowaniem komórek macierzystych w okulistyce” przedstawiają stan badań nad zastosowaniem różnych komórek macierzystych, zwracając uwagę na kierunki tych badań. Kolejny artykuł Marzeny Dycht pt. „Rehabilitacja wzroku a specyfika potrzeb rehabilitacyjnych osób słabowidzących w różnym wieku” inspirowany jest zjawiskiem przyrostu liczby osób z problemami widzenia. W dużej mierze autorka koncentruje się na specyficznych potrzebach edukacyjno-rehabilitacyjnych osób słabowidzących, z podziałem na różne grupy wiekowe. Jadwiga Kuczyńska-Kwapisz oraz Jacek Kwapisz w tekście „Mobilność osób niewidomych i słabowidzących jako problem interdyscyplinarny, wyzwanie dla profesjonalistów z odniesieniem do przykładów z własnej praktyki” przedstawiają sposób prowadzenia zajęć z orientacji przestrzennej, różnic w zakresie orientacji przestrzennej i poruszania się osób niewidomych i widzących. Autorzy wyjaśniają również swoje podejście do interdyscyplinarnych problemów i wyzwań stojących przed profesjonalistami. Dwa ostatnie teksty zamieszczone w książce obejmują takie tematy, jak wsparcie dorosłych w zakresie rozwoju orientacji w przestrzeni i samodzielnym przemieszczaniu się, autorstwa Małgorzaty Walkiewicz-Krutak oraz Marleny Kilian (przyznam, że zawodowo szczególnie mnie interesujący). Kilian pisze bowiem o „Rehabilitacji niewidomych osób w starszym wieku”, podkreślając znikomy udział osób niewidomych w przeznaczonej dla nich rehabilitacji i wysuwając postulaty, których realizacja jest niezbędna do zmiany obecnej sytuacji. 

Książka w sposób kompleksowy dotyka zagadnień związanych z tyflopedagogiką, nie koncentrując się na konkretnej grupie wiekowej. Temat został przedstawiony zarówno w aspekcie historycznym, jak i w czasach współczesnych, choć formułowane postulaty dotyczą również przyszłości. Teksty zawarte w książce stanowić mogą bodziec do poszerzenia swojej wiedzy w danym zakresie, inspirują i zwracają uwagę na możliwe formy pracy z osobami niewidzącymi i słabowidzącymi.

źródło: http://www.qulturaslowa.pl/2021/03/red-nauk-jadwiai-kuczynska-kwapisz.html

Noty o autorach

Stanisław Chrobak – ksiądz doktor habilitowany, profesor UKSW, kierownik Katedry Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej na Wydziale Nauk Pedagogicznych UKSW w Warszawie. W swoich badaniach podejmuje problematykę z zakresu pedagogiki ogólnej, teoretycznych podstaw wychowania i pedagogiki o inspiracji chrześcijańskiej. Adres e-mail: s.chrobak@uksw.edu.pl

Marzena Dycht – profesor na Wydziale Nauk Pedagogicznych UKSW w Warszawie, doktor habilitowana nauk społecznych, tyflopedagog. Autorka czterech publikacji naukowych i wielu artykułów polskich i zagranicznych z zakresu pedagogiki specjalnej i szczegółowej jej subdyscypliny – tyflopedagogiki. Zainteresowania naukowe: edukacja, rehabilitacja wzroku, kompleksowe wsparcie dzieci niewidomych i słabowidzących, wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z dysfunkcją wzroku – edukacja włączająca i specjalna, system punktowy Louisa Braille’a – zapis integralny i skrótowy, zagraniczne systemy, tożsamość współczesnej pedagogiki specjalnej. Adres e-mail: m.dycht@uksw.edu.pl

Marlena Kilian – doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, pedagog specjalny. Naukowo zajmuje się zagadnieniem niepełnosprawności w starszym wieku oraz starością i osobami starszymi w ujęciu edukacyjnym i terapeutycznym. Działalność dydaktyczno-badawczą koncentruje w ramach pedagogiki specjalnej, zwłaszcza tyflopedagogiki, gerontologii społecznej, geragogiki oraz geragogiki specjalnej. Adres e-mail: m.kilian@uksw.edu.pl

Jacek Kwapisz – pedagog specjalny (tyflopedagog). Absolwent Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Wieloletni wychowawca i nauczyciel w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych im. Róży Czackiej w Laskach. Wieloletni, samodzielny pracownik Ministerstwa Edukacji Narodowej. Ekspert i członek zespołów ds. kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Ekspert Polskiego Biura Eurydice. Ukończył Kurs dla Instruktorów Orientacji Przestrzennej i Samodzielnego Poruszania się Niewidomych prowadzony w Laskach przez prof. Stanleya Suterko z West Michigan University. Wykładowca akademicki, współautor programów nauczania orientacji przestrzennej oraz współautor poradników metodycznych i artykułów z tego zakresu. Współorganizator i współautor programów kursów dla nauczycieli oraz zajęć na studiach magisterskich i studiach podyplomowych w zakresie orientacji przestrzennej w Polsce i na Litwie.

Jadwiga Kuczyńska-Kwapisz – profesor nauk społecznych. Kieruje Katedrą Pedagogiki Specjalnej na Wydziale Nauk Pedagogicznych UKSW w Warszawie. Od 2009 r. jest ekspertem PKA. Pracuje również w Zespole Pedagogiki Specjalnej przy Komitecie Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk. Wypromowała dwunastu doktorów nauk humanistycznych i społecznych. Przez dwie kadencje (1996–2002) była prorektorem ds. badań i współpracy zagranicznej w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. W latach 2005–2008 pełniła funkcję dziekana Wydziału Nauk Humanistycznych UKSW, a następnie (2008–2016) dziekana Wydziału Nauk Pedagogicznych UKSW. W latach 1999–2009 pełniła funkcję redaktora naczelnego „Szkoły Specjalnej”. Jej zainteresowania naukowo-badawcze dotyczą edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością, a szczególnie niewidomych i słabowidzących. Opublikowała około stu prac dotyczących pedagogiki specjalnej. Adres do korespondencji: Wydział Nauk Pedagogicznych UKSW, ul. Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa. Adres e-mail: j.kwapisz@uksw.edu.pl

Anna Nagańska – studentka VI roku Wydziału Lekarskiego WUM, członek zespołu badawczego Platformy Translacyjnej w zakresie Medycyny Regeneracyjnej Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego, PAN.
Jan Niewęgłowski – ksiądz doktor habilitowany, profesor UKSW, absolwent Università  Pontificia Salesiana, od 2016 r. dziekan Wydziału Nauk Pedagogicznych UKSW. Adres do korespondencji: Wydział Nauk Pedagogicznych UKSW, ul. Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa. Adres e-mail: j.nieweglowski@uksw.edu.pl

Małgorzata Paplińska – doktor, wykładowca Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, tyflopedagog. Główne obszary zainteresowań badawczych to: rozwój percepcji dotykowej i specyfika czytania dotykowego, wykorzystanie edukacyjnych technologii wspomagających w edukacji i komunikacji osób z niepełnosprawnością wzroku. Współzałożycielka i wiceprezes Fundacji CEDUNIS. Autorka wielu publikacji poświęconych pismu Braille’a, wyrównywaniu szans edukacyjnych uczniów z niepełnosprawnością wzroku. Adres e-mail: mpaplinska@aps.edu.pl

Anna Sarnowska – doktor habilitowana nauk medycznych, neurolog i neurobiolog; kierownik Platformy Translacyjnej Medycyny Regeneracyjnej; sekretarz Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Neurologicznego; sekretarz Zespołu Terapii Komórkowej Chorób Centralnego Układu Nerwowego i członek rady Międzynarodowego Stowarzyszenia Neuro-Regeneracji. Adres e-mail: a_sarnowska@o2.pl

Emilia Śmiechowska-Petrovskij – doktor, pedagog specjalny (tyflopedagog) i filolog polski, adiunkt w Katedrze Pedagogiki Specjalnej Wydziału Nauk Pedagogicznych UKSW, ekspert Ośrodka Rozwoju Edukacji ds. weryfikacji podręczników i książek pomocniczych w brajlu i powiększonym druku, rzeczoznawca MEN ds. podręczników dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zainteresowania badawcze: wsparcie osób z niepełnosprawnościami, ze szczególnym uwzględnieniem niepełnosprawności wzrokowej, w obszarze edukacji, integracji społecznej i uprzystępniania dóbr kultury. Autorka ponad czterdziestu opracowań naukowych i popularnonaukowych z obszaru tyflopedagogiki. Adres e-mail: e.smiechowska@uksw.edu.pl

Małgorzata Walkiewicz-Krutak – doktor habilitowana, tyflopedagog, rehabilitant wzroku osób słabowidzących, nauczyciel orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się osób z niepełnosprawnością wzroku. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień słabowzroczności, mózgowego uszkodzenia widzenia oraz rozwijania orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się osób niewidomych i słabowidzących. Autorka książek: Funkcjonowanie wzrokowe małych dzieci słabowidzących (2009), Mózgowe uszkodzenie widzenia u małych dzieci. Studium teoretyczno-empiryczne (2018), współredaktorka trzech monografii naukowych, autorka ponad trzydziestu artykułów i rozdziałów w monografiach naukowych. Adres e-mail: mwalk@aps.edu.pl

Agnieszka Wdówik – magister, tyflopedagog i terapeuta integracji sensorycznej. Absolwentka Akademii Pedagogiki Specjalnej i Wyższej Szkoły Nauk o Zdrowiu. Od 2002 r. pracuje w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych w Laskach, początkowo jako nauczyciel orientacji przestrzennej, a od 2014 r. jako nauczyciel tyflopedagog w Przedszkolu dla Dzieci Niewidomych i w Dziale Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka. Od 2019 r. równolegle prowadzi w Ośrodku zajęcia z terapii integracji sensorycznej. Adres e-mail: agnieszka.wdowik@laski.edu.pl

Marzenna Zaorska – profesor nauk humanistycznych, pedagog specjalny: tyflopedagog, surdopedagog, logopeda; teoretyk i praktyk. Jej zainteresowania naukowe obejmują zagadnienia specjalnych potrzeb edukacyjnych, wspomagania rozwoju, edukacji i rehabilitacji dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych z niepełnosprawnościami, szczególnie z niepełnosprawnością sprzężoną, głuchoniewidomych z niepełnosprawnością słuchową, wzrokową, zaburzeniami mowy, ponadto komunikacji alternatywnej i wspomagającej. Autorka ponad trzystu artykułów naukowych i popularnonaukowych oraz jedenastu książek autorskich i pięciu pod redakcją naukową. Adres e-mail: mzaorska@onet.pl