Bronisława Dymara

redaktorka serii książek Nauczyciele – Nauczycielom, nauczycielka o przeszło pięćdziesięcioletnim stażu pracy. Urodziła się w Ostrorogu na Wołyniu (27.VI.1932). Samokształcenie i poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań w edukacji zostało wpisane w całe jej życie. Magisterskie studia polonistyczne ukończyła w roku 1959 na WSP w Krakowie. Doktorat z nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki obroniła na UAM w Poznaniu w roku 1980. 

Intensywną działalność innowacyjną rozwinęła w Lublinie w szkołach nr 15 i 31 (1951-1961). Z wielką pasją kontynuowała i wzbogacała swe próby i eksperymenty w zakresie kompleksowego nauczania, tworzenia systemu norm i kryteriów ocen, samorządności dzieci i młodzieży itd. Na terenie Pszczyny (1961-1976), dokąd przeniosła się po wyjściu za mąż za Jerzego Dymarę, nauczyciela geografii i działacza oświatowego, pracowała w wielu szkołach jako nauczycielka j. polskiego, wizytatorka i dyrektorka. Prowadzona przez Bronisławę Dymarę Szkoła Podstawowa nr 5 i Szkoła Ćwiczeń (1968-1972) stała się ośrodkiem znanych dotąd innowacji. Próba ich kontynuowania i wzbogacania o tzw. Młodzieżowe Forum w prowadzonym przez siebie LO im. Bolesława Chrobrego (1974-1976) – skończyła się dramatem; utratą stanowiska i pracy. 

W roku 1982 dr Bronisława Dymara została zatrudniona w Filii UŚ w Cieszynie na etacie adiunkta, gdzie pracowała jeszcze ćwierć wieku, w tym 15 lat na etacie (do emerytury w roku 1997). Tu skupili się wokół niej nauczyciele walczący z rutyną i schematyzmem. Intensyfikacja działań badawczych i innowacyjnych nastąpiła w związku z prowadzeniem prac magisterskich (ponad 450 obron) oraz objęciem kierownictwa Zakładu Teorii Wychowania (1992-1997). Procesowi rozwoju twórczych działań sprzyjał też prowadzony przez nią nowy przedmiot: innowacje edukacyjne! 

Długoletnia praktyka oraz intensywne poszukiwanie nowego paradygmatu pedagogiki, opartego na więzi nauczycieli akademickich z nauczycielami szkół różnego typu stały się podstawą otwarcia serii książek pedagogicznych Nauczyciele – Nauczycielom. Wśród jej 20 tomów (1996-2009) znajdują się trzy autorskie ksiązki redaktorki: Dziecko w świecie marzeń (1996, 1998, 2010); Dziecko w świecie edukacji. Podstawy uczenia się kompleksowego – nowe kształty i wymiary edukacji (2009), cz. I; Dziecko w świecie edukacji. Realizacja kompleksów. Bliżej integracji osoby i pedagogiki współbycia (2009), cz. II.

Wymienione książki o edukacji są syntezą niemałego dorobku publikacyjnego, wprowadzającego m.in. nowe spojrzenie na przestrzeń edukacyjną, pojęcie integracji, zasady nauczania, miejsce ucznia jako współtwórcy zajęć i procesu oceniania wyników, w toku kompleksowego uczenia się. 

Dorobek publikacyjny, zapoczątkowany debiutem sprzed pół wieku w „Teatrze Ludowym” i „Kurierze Lubelskim” obejmuje ponad 300 pozycji i jest szczególnie intensywny w ostatnim ćwierćwieczu. Na dorobek ten składa się: 8 książek autorskich i 5 współautorskich, zredagowanych 13 tomów opracowań zbiorowych, a ponadto wiele artykułów, rozpraw, esejów, recenzji, notatek, sprawozdań. 

Wydrukowano je w około 30 czasopismach, kilkunastu seriach naukowych i książkach „pokonferencyjnych” UŚ w Katowicach, UJ w Krakowie, uniwersytetach w Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu, Lublinie itp. 

Publikacje te dotyczą głównie następującej problematyki:

- teoretyczne podstawy nauczania;

- uczenia kompleksowego;

- system norm i kryteriów ocen, jego etyczna wartość;

- wartości w wychowaniu dzieci i młodzieży;

- edukacja jako sztuka bycia i tworzenia;

- szczęście i marzenie w opiniach dzieci i dorosłych;

- czas i przestrzeń jako kategorie pedagogiczne;

- pedagogika współbycia jako możliwość i konieczność;

- szkoła jako przestrzeń tworzenia kultury.

Dwa filary dorobku autorki – to uczenie się kompleksowe i książki serii N-N, z których każda z nich rozpoczyna się słowami: Dziecko w świecie (sztuki, przyrody, tradycji, wartości, współdziałania, rodziny itd.). Stanowi to istotną zmianę w patrzeniu na edukację, której podstawą jest jakość relacji dziecka z elementami świata zewnętrznego, ludźmi i sobą samym. Dla Autorki ważne jest więc nie tylko kształcenie, ale przede wszystkim kształtowanie człowieka, odkrywanie co dzieje się z dzieckiem pod wpływem szkolnej edukacji i innych działań w jego życiu. Wokół idei serii N-N skupiło się 100 osób, 19 profesorów i 20 nauczycieli różnych szkół. Jako autorzy przeważają adiunkci, ale są też rektorzy szkół wyższych.

Opisaną tu skrótowo działalność innowacyjną charakteryzują liczne recenzje, artykuły i wywiady – zebrane i zaprezentowane m.in. w książce Sztuka bycia człowiekiem. Została ona też zaprezentowana przez różnych autorów w kilku opracowaniach zwartych, do których należą:

Sztuka bycia uczniem i nauczycielem. Z zagadnień pedagogiki współbycia, red. Wiesława Korzeniowska, Andrzej Murzyn, Urszula Szuścik, Kraków 2009

Barbara Solarska: W stronę nauki i sztuki, Pszczyna 2005

Wiesława Korzeniowska: Słownik biograficzny historii myśli pedagogicznej, Bielsko-Biała 2006

Who is who w Polsce. Encyklopedia biograficzna z życiorysami znanych Polek i Polaków, Szczecin 2007, wyd. VI, s. 689-690

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp

Rozdział I. Narodziny koncepcji książki a rzeczywistość

   1. Tytuł książki a rzeczywistość

   2. Krótka historia długich badań i poszukiwań

   3. Pojęcie kompleksu i jego konteksty

   4. Poszukiwanie prób kompleksowych działań w pedagogice. Doskonalenie systemu klasowo-lekcyjnego czy rewolucja w nauczaniu?

   5. Praktykowanie personalizmu w szkole i życiu społecznym. Marzenie czy rzeczywistość?

Rozdział II. Pedagogika a edukacja

   1. Różnorodne stosowanie pojęcia edukacja

   2. Pedagogika i jej niektóre odmiany

   3. Pedagogika jako źródło edukacyjnych działań i narzędzie działania

   4. Sztuka przekładu pedagogicznych idei na działania praktyczne

   5. Czy natura nauki jest rzeczywiście nienaturalna?

Rozdział III. Uczenie się — nauczanie kompleksowe — podstawy teoretyczne

   1. Uczenie się — nauczanie kompleksowe. Koncepcja? Metoda? Proces?

   2. Cele, zadania i temat kompleksu — poszukiwanie związków i zależności. Zadania poznawcze jako podstawa współdziałania uczniów i nauczyciela

   3. Zadania poznawcze obowiązkowe i zadania do wyboru. Indywidualizacja niepozorna z bliska

   4. Cztery zasady uczenia się — nauczania. Oswajanie światów dziecka

   5. Supernauczanie? Rewolucja w nauczaniu? Czy odnajdywanie nowych sensów edukacji?

Rozdział IV. Kompleks, jego struktura i realizacja

   1. Kształtowanie struktury kompleksu

   2. Trójdzielna budowa kompleksów i ich warianty

   3. Niektóre cechy lekcji projektujących, ćwiczeniowo-badawczych i kontrolno-oceniających

   4. Lekcje kontrolno-oceniające podstawą samokształcenia i więzi

   5. Dziecko jako twórca. Czy heurystyka i synektyka da się oswoić w pedagogice stosowanej?

Rozdział V. Formy współdziałania i obszary integracji w toku kompleksowej edukacji

   1. Współdziałanie i współbycie zamiast „twardej” rywalizacji

   2. Organizacja współpracy uczniów z uczniami. Porządek i swoboda w komunikacyjnej czasoprzestrzeni

   3. Charakterystyka typowych form i technik pracy

   4. Tworzenie warsztatu pracy ucznia i nauczyciela inspiracją do samokształcenia oraz samowychowania

   5. Cztery obszary integracji osoby wychowanka. Jak żyć w świecie i ze światem

Rozdział VI. Udział uczniów w procesie kontroli, oceny i samooceny wyników

   1. Potrzeba współudziału uczniów w procesie oceny i kontroli

   2. Proces przekształcania systemu kontroli i oceniania w samokontrolę i samoocenę.

   3. Bogactwo i elastyczność uczniowskich form oceny i samooceny

   4. Znaczenie systemu oceniania w kompleksowej edukacji  dla samokształcenia oraz samowychowania

   5. Jaka szkoła? Jakie ocenianie? Moralne i społeczne skutki złych sposobów wartościowania ludzkich dokonań

Rozdział VII. Sztuka bycia nauczycielem i uczniem we współczesnej szkole

   1. Sztuka bycia nauczycielem nauczycieli (od perfekcji do sztuki...)

   2. Spory o nauczycielskie i uczniowskie kompetencje

   3. Nauczyciel i uczeń jako twórcy, czyli o sztuce pytania i nadziei

   4. Rozluźnienie systemu klasowo-lekcyjnego, jako rezultat kompleksowych działań

   5. Jak poszukiwać, kształtować i wzmacniać pasjonatów nauczycielskiej sztuki?

Rozdział VIII. Pedagogika współbycia jako odmiana personalizmu

   1. Ten Inny, czyli o personalizmie z daleka i z bliska

   2. WOJNA. MUR. DIALOG w szkole i... życiu

   3. Bliżej dziecka — ucznia. Odmiany i barwy edukacyjnego dialogu

   4. Dalekie i bliskie światy dziecka... Istota dziecięcości

   5. Siedem przestrzeni — dróg w pedagogice współbycia

Rozdział IX. Czy szkoła może mieć duszę?

   1. Instytucjonalne przestrzenie szkoły

   2. Walka o duszę szkoły w przestrzeniach społecznych

   3. Szkoła jako przestrzeń tworzenia kultury

   4. Szkoła jak dom otwarty

   5. Dlaczego trzeba walczyć o duszę szkoły?

Problemy — Poszukiwania — Inspiracje

Bronisława Dymara - jej dorobek publikacyjny obejmuje ponad 300 pozycji. 8 książek autorskich i 5 współautorskich, redakcja 13 tomów opracowań zbiorowych, wiele artykułów, rozpraw, esejów. Publikacje te dotyczą głównie następującej problematyki: teoretyczne podstawy nauczania – nauczanie kompleksowe, system norm i kryteriów ocen, jego etyczna wartość, wartości w wychowaniu dzieci i młodzieży, edukacja jako sztuka bycia i tworzenia, szczęście i marzenia w opiniach dzieci i dorosłych, czas i przestrzeń jako kategorie pedagogiczne, pedagogika współbycia jako możliwość i konieczność, szkoła jako przestrzeń tworzenia kultury. Dwa filary dorobku autorki to uczenie się kompleksowe oraz książki z serii N-N, z których każda rozpoczyna się słowami – Dziecko w świecie (sztuki, przyrody, tradycji, wartości, współdziałania, rodziny).

„Dziecko w świecie edukacji. Przykłady zajęć kompleksowych. Bliżej integracji osoby i pedagogiki współbycia" to XIX tom serii Nauczyciele- Nauczycielom wydanej przez Impuls. Przez całą serię przenika wątek egzystencjalny i filozofia codzienności. Pierwszy rozdział porusza problem tego co w sztuce uczenia jest najważniejsze. Wymienia się tutaj między innymi relacje między nauczycielem a uczniem, troskę o dobre samopoczucie uczących się. Autorka zwraca uwagę na ogromną potrzebę radości i wymienia główne przyczyny nieszczęść nowoczesnego człowieka (nuda i przesycenie, zmęczenie zwłaszcza uczuciowe, zazdrość i zawiść, lęk przed opinią innych ludzi). Jako najbardziej dokuczliwe wymienia te, które wynikają z negacji i braku wiary w siebie, a wyrażają je postawy – nie mogę, nie zrobię, nie mam czasu, nie uda się, nie warto. Autorka mobilizuje nauczycieli do działania – i dużej pracy ze smutasami. Jako trzecia grupę cech ważnych w sztuce kompleksowego wskazuje się dobrą organizację pracy, z jednej strony otwartą i dającą poczucie wolności, z drugiej wielostronnie nakierowaną na porządek działania i myślenia w wymiarze indywidualnym i społecznym. W następnych rozdziałach jest omówiony problem kompleksowej edukacji w szkole podstawowej, gimnazjum, liceum na studentach kończąc. Autorka jeśli chodzi o szkoły podstawowe bardzo duży nacisk kładzie na znaczenie w życiu dziecka domu rodzinnego i książki. Są one jednym z tematów projektowania kompleksów w klasie VI- projektu więzi. Uczniowie są tu stawiani w sytuacjach problemowych. Sami muszą zadawać szczegółowe pytania sobie nawzajem jak również nauczycielowi. Ponieważ występują często w roli osób pytających, są autentycznymi podmiotami dziejących się zdarzeń, co może korzystnie wpłynąć na więź emocjonalną i intelektualną z nauczycielem. Autorka twierdzi, że potrzeba gruntowniejszego spojrzenia na interpersonalne przestrzenie pedagogiki współbycia wynika z przekonania o dokonującej się degradacji realnej przestrzeni wielu współczesnych szkół, które tworzone są przez dorosłych dla dzieci i młodzieży. Dzieci i młodzież są na uboczu, stają się jedynie „konsumentami" zorganizowanej, realnej przestrzeni (monitoring, komputery, pomoce dydaktyczne). Dla autorki ważne jest nie tylko kształcenie ale kształtowanie człowiek, odkrywanie co się dzieje z dzieckiem pod wpływem szkolnej edukacji i innych działań w jego życiu. 

Możemy porównać szkołę do orkiestry – wszystkie elementy powinny być potrzebne i współgrać ze sobą. Jakbyśmy zastąpili ją metaforą szkoły – ogrodu lub szkoły wędrówki, to proces integrowania się szkolnej społeczności będzie przebiegał podobnie. I najbardziej zgodzę się z autorką, że uczniowie zawsze pragną życzliwości, przyjaźni zrozumienia przez dorosłych.

Autorka wykonała ogromną pracę z której na pewno mają możliwość skorzystać nauczyciele z wszelkiego rodzaju szkół.

źródło: http://sztukater.pl/ksiazki/item/11460-dziecko-w-swiecie-edukacji.html