Bronisława Dymara

redaktorka serii książek Nauczyciele – Nauczycielom, nauczycielka o przeszło pięćdziesięcioletnim stażu pracy. Urodziła się w Ostrorogu na Wołyniu (27.VI.1932). Samokształcenie i poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań w edukacji zostało wpisane w całe jej życie. Magisterskie studia polonistyczne ukończyła w roku 1959 na WSP w Krakowie. Doktorat z nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki obroniła na UAM w Poznaniu w roku 1980. 

Intensywną działalność innowacyjną rozwinęła w Lublinie w szkołach nr 15 i 31 (1951-1961). Z wielką pasją kontynuowała i wzbogacała swe próby i eksperymenty w zakresie kompleksowego nauczania, tworzenia systemu norm i kryteriów ocen, samorządności dzieci i młodzieży itd. Na terenie Pszczyny (1961-1976), dokąd przeniosła się po wyjściu za mąż za Jerzego Dymarę, nauczyciela geografii i działacza oświatowego, pracowała w wielu szkołach jako nauczycielka j. polskiego, wizytatorka i dyrektorka. Prowadzona przez Bronisławę Dymarę Szkoła Podstawowa nr 5 i Szkoła Ćwiczeń (1968-1972) stała się ośrodkiem znanych dotąd innowacji. Próba ich kontynuowania i wzbogacania o tzw. Młodzieżowe Forum w prowadzonym przez siebie LO im. Bolesława Chrobrego (1974-1976) – skończyła się dramatem; utratą stanowiska i pracy. 

W roku 1982 dr Bronisława Dymara została zatrudniona w Filii UŚ w Cieszynie na etacie adiunkta, gdzie pracowała jeszcze ćwierć wieku, w tym 15 lat na etacie (do emerytury w roku 1997). Tu skupili się wokół niej nauczyciele walczący z rutyną i schematyzmem. Intensyfikacja działań badawczych i innowacyjnych nastąpiła w związku z prowadzeniem prac magisterskich (ponad 450 obron) oraz objęciem kierownictwa Zakładu Teorii Wychowania (1992-1997). Procesowi rozwoju twórczych działań sprzyjał też prowadzony przez nią nowy przedmiot: innowacje edukacyjne! 

Długoletnia praktyka oraz intensywne poszukiwanie nowego paradygmatu pedagogiki, opartego na więzi nauczycieli akademickich z nauczycielami szkół różnego typu stały się podstawą otwarcia serii książek pedagogicznych Nauczyciele – Nauczycielom. Wśród jej 20 tomów (1996-2009) znajdują się trzy autorskie ksiązki redaktorki: Dziecko w świecie marzeń (1996, 1998, 2010); Dziecko w świecie edukacji. Podstawy uczenia się kompleksowego – nowe kształty i wymiary edukacji (2009), cz. I; Dziecko w świecie edukacji. Realizacja kompleksów. Bliżej integracji osoby i pedagogiki współbycia (2009), cz. II.

Wymienione książki o edukacji są syntezą niemałego dorobku publikacyjnego, wprowadzającego m.in. nowe spojrzenie na przestrzeń edukacyjną, pojęcie integracji, zasady nauczania, miejsce ucznia jako współtwórcy zajęć i procesu oceniania wyników, w toku kompleksowego uczenia się. 

Dorobek publikacyjny, zapoczątkowany debiutem sprzed pół wieku w „Teatrze Ludowym” i „Kurierze Lubelskim” obejmuje ponad 300 pozycji i jest szczególnie intensywny w ostatnim ćwierćwieczu. Na dorobek ten składa się: 8 książek autorskich i 5 współautorskich, zredagowanych 13 tomów opracowań zbiorowych, a ponadto wiele artykułów, rozpraw, esejów, recenzji, notatek, sprawozdań. 

Wydrukowano je w około 30 czasopismach, kilkunastu seriach naukowych i książkach „pokonferencyjnych” UŚ w Katowicach, UJ w Krakowie, uniwersytetach w Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu, Lublinie itp. 

Publikacje te dotyczą głównie następującej problematyki:

- teoretyczne podstawy nauczania;

- uczenia kompleksowego;

- system norm i kryteriów ocen, jego etyczna wartość;

- wartości w wychowaniu dzieci i młodzieży;

- edukacja jako sztuka bycia i tworzenia;

- szczęście i marzenie w opiniach dzieci i dorosłych;

- czas i przestrzeń jako kategorie pedagogiczne;

- pedagogika współbycia jako możliwość i konieczność;

- szkoła jako przestrzeń tworzenia kultury.

Dwa filary dorobku autorki – to uczenie się kompleksowe i książki serii N-N, z których każda z nich rozpoczyna się słowami: Dziecko w świecie (sztuki, przyrody, tradycji, wartości, współdziałania, rodziny itd.). Stanowi to istotną zmianę w patrzeniu na edukację, której podstawą jest jakość relacji dziecka z elementami świata zewnętrznego, ludźmi i sobą samym. Dla Autorki ważne jest więc nie tylko kształcenie, ale przede wszystkim kształtowanie człowieka, odkrywanie co dzieje się z dzieckiem pod wpływem szkolnej edukacji i innych działań w jego życiu. Wokół idei serii N-N skupiło się 100 osób, 19 profesorów i 20 nauczycieli różnych szkół. Jako autorzy przeważają adiunkci, ale są też rektorzy szkół wyższych.

Opisaną tu skrótowo działalność innowacyjną charakteryzują liczne recenzje, artykuły i wywiady – zebrane i zaprezentowane m.in. w książce Sztuka bycia człowiekiem. Została ona też zaprezentowana przez różnych autorów w kilku opracowaniach zwartych, do których należą:

Sztuka bycia uczniem i nauczycielem. Z zagadnień pedagogiki współbycia, red. Wiesława Korzeniowska, Andrzej Murzyn, Urszula Szuścik, Kraków 2009

Barbara Solarska: W stronę nauki i sztuki, Pszczyna 2005

Wiesława Korzeniowska: Słownik biograficzny historii myśli pedagogicznej, Bielsko-Biała 2006

Who is who w Polsce. Encyklopedia biograficzna z życiorysami znanych Polek i Polaków, Szczecin 2007, wyd. VI, s. 689-690

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp

Introduction

Część pierwsza

Poszukiwanie ładu umysłu serca, czyli życie według wartości

Wstęp

I. Wydobywanie wartości z informacyjnego chaosu – aksjologiczne bogactwo świata

II. Wartości, antywartości a życie godziwe

III. Wartości i dobra pierwotne, czyli bliżej dziecka

IV. Pedagogika serca(i nie tylko) jako wartości

V. Ład umysłu i serca – co to takiego?

Przypisy

Problemy – Poszukiwania – Inspiracje

Streszczenie

Summary

Część druga

Pedagogika serca jako podstawa życia według wartości

I. Co należy rozumieć pod pojęciem „pedagogika serca”?

II. Pedagogika serca – konieczności naszych czasów

III. Pedagogika serca w szkole – złożenia programowo-metodyczne W

ychowawca – dziecko

Podsumowanie dnia:, „Co mnie (nas) dziś ucieszyło? Co zmartwiło?

IV. Dokumentacja wychowawcy

Rodzice – dziecko

Usuwanie z życia rodzinnego przemocy

V. Pomoc rodzicom i szkole w wychowaniu udzielane przez instytucje realizujące pedagogikę serca

VI. Przykłady stosowania pedagogiki serca

VII. Ochrona i ciągłość więzi uczuciowej

Problemy – Poszukiwania – Inspiracje

Streszczenie

Summary

Bibliografia

Książki Marii Łopatkowej

Książki innych autorów

Załączniki, materiały pomocnicze

Aneks 1 – Wychowywać coraz trudniej

Aneks 2 – Bici biją – z życia wzięte

Aneks 3 – Akcja porządki

Aneks 4 – Bitwa o torebkę

Aneks 5 – Prawdziwa miłość istnieje

Aneks 6 – Maria Łopatkowa: „Nawet gdy byłam smutna, musiałam się śmiać…”

Część trzecia

Ziemia jako wartość w edukacji dziecka

I. Tu chodzi o głębszy wymiar

II. Refleksje humanistyczne

Człowiek

Wartości i postawy

III. Dwa kierunki myślenia o Ziemi

Kierunek instrumentalny

Kierunek całościowy

IV. Edukacja przyrodnicza a naczelne cele

V. Zasada komplementarności – poznać, zrozumie c, zaprzyjaźnić się z Ziemią

VI. Miejsce wartości w regułach metodycznych

Prostota i elementarność wiedzy

Nauczanie geografii w systemie: przyroda – człowiek

Stwarzanie dziecku okazji do częstych, autentycznych kontaktów z przyrodą

O potrzebie porządku przestrzenno-czasowego w edukacji przyrodniczej

VII. Droga ku mądrości

Przypisy

Problemy – Poszukiwania – Inspiracje

Streszczenie Summary

Aneks 1 – strefy przestrzenne poznawane przez ucznia

Aneks 2 – Ogniwa łączące poszczególne typy czasu

Aneks 3 – Kształtowanie pojęcia “czas” w nauczaniu geografii przez Gustawa Wuttkego (Maria Z. Pulinowa)

Aneks 4 – Literatura uzupełniająca

Aneks 5 – Scenariusz zajęć dla klasy VI pt. „Jestem gałązką drzewa genealogicznego

Aneks 6 – Scenariusz zajęć dla klas IV-VI pt. „Gdzie można wypocząć w mieście?”

Aneks 7 – Scenariusz zajęć dla klas IV-VI pt. „Dlaczego człowiek tworzy parki narodowe i rezerwaty przyrody?”

Część czwarta

Media i swat informacji jako szansa i zagrożenie dla wartości dziecka

I. Humanizacja społeczeństwa informacyjnego jednym z głównych wyzwań dla współczesnej szkoły

II. Dziecko a świat informacji

III. Telewizja jako nośnik wartości rzeczywistych i pozornych

IV. Proces zdrowego wzrostu a niebezpieczna „nadopiekuńczość” mass mediów

1. Everyman, czyli ideologia przeciętności

2. Wolność konsumencka i oszustwa producentów reklamy

3. Zalegalizowany narkotyk

V. Odpowiedź na zaćmienie informacyjne

1. Odbudowa przystani

2. „Szkoła z ludzką twarzą”

Przypisy

Problemy – Poszukiwania – Inspiracje

Streszczenie

Summary

Część piąta

Wartości w uczeniu się – nauczaniu kompleksowym – kruszenie stereotypów

Wstęp

Dążenie do szczęścia jako wartości nad wartościami

I. Teoretyczne podstawy uczenia się – nauczania kompleksowego

Istota i struktura

Przestrzenie interpersonalne

Dominacja człowieka, nauczyciela i ucznia, nad technologią jako droga do wartości

II. Edukacja jako spotkanie dziecka z wartościami

W zgodzie z czasem, przestrzenią i samym sobą

Blisko i daleko – wartkości obiekty i wartości idee, cele

Spotkanie i uczenie się jako wartość sama w sobie

III. Integracja rzeczywista – poszukiwaniem ładu umysłu i serca

Kulisy integracji poznawczej

Obszary integracji rzeczywistej, czyli drogi do uwewnętrzniania wartości

Działanie dziecka i nauczyciela – bogactwo możliwości współżycia w szkole z ludzka twarzą”

IV. Przykłady działania według wartości – zarys kompleksów

Sposób konstruowania kompleksów, cele zajęć

Zakładane rezultat

Tradycja, obrzęd, zwyczaj niejedno ma imię

„Nadzieja bywa cierpliwym czekaniem na zbratanie serc…”

„Gościnność jest inna nazwa pokory, nie ma ram…Obejmuje także to, czego nie ma, a co, być może, mogłoby być…”

V. Współbycie w szkolnej czasoprzestrzeni jako wartość i droga do wartości

Przypisy

Problemy – Poszukiwania – Inspiracje

Streszczenie

Summary

Aneks 1 – Struktura kompleksu

Aneks 2 – Prymat problemu dziecka nad metodologią i organizacją. Wokół serii pedagogicznej: Nauczyciele – Nauczycielom

Aneks 3 – Paradoksy reformy oświaty

Aneks 4 – Henryk Skolimowski o nadziei