Iwona Chmura-Rutkowska

pedagożka i socjolożka. Pracuje na stanowisku adiunkta w Zakładzie Socjologii Edukacji na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Członkini Rady Naukowej Interdyscyplinarnego Centrum Badań Płci Kulturowej i Tożsamości UAM oraz wykładowczyni Gender Studies na UAM (www.gender.amu.edu.pl). Autorka publikacji dotyczących kulturowych i społecznych uwarunkowań kształtowania(się) tożsamości rodzajowej oraz krytycznych analiz dyskursu kobiecości i męskości w popularnych czasopismach wydawanych w Polsce. Współautorka (wraz z dr Joanną Ostrouch-Kamińską) książki Mężczyźni na przełęczy życia. Studium socjopedagogiczne (Kraków 2007). Jej zainteresowania naukowe oraz praca badawcza koncentrują się wokół problemu psychologicznych i społecznych mechanizmów treningu socjalizacyjnego oraz (jawnych i ukrytych) praktyk edukacyjnych reprodukujących androcentryzm i stereotypy związane z płcią. Obecnie realizuje dwa projekty badawcze NCN: na temat rówieśniczej przemocy motywowanej stereotypami i uprzedzeniami związanymi z płcią w codziennych doświadczeniach polskich gimnazjalistów i gimnazjalistek oraz (razem z dr Edytą Głowacką-Sobiech oraz dr hab. Izabelą Skórzyńską) na temat nieobecności i stereotypowych wizerunków kobiet w dziejach, w świetle analizy polskich podręczników do nauki historii na poziomie gimnazjalnym (www. historiawszkole.amu.edu.pl). Współkoordynatorka interdyscyplinarnego projektu badawczego „Gender w podręcznikach”.

http://wyborcza.pl/1,75478,15514545,Pedagog_badala_przemoc_w_gimnazjach___Seksualne_napasci.html

http://natemat.pl/41829,wzorzec-kobiecosci-i-meskosci-to-swietne-narzedzie-manipulacji-dla-marketingowcow-wywiad

Edyta Głowacka-Sobiech

pedagożka i historyczka pracująca w Zakładzie Historii Wychowania WSE UAM. Jej zainteresowania naukowe ogniskują się wokół metodologii historii, historii wychowania XIX i XX wieku i charyzmatycznych wychowawców oraz pedagogów, dziejów organizacji dziecięco – młodzieżowych z szczególnym uwzględnieniem historii polskiego skautingu, dziejów i edukacji kobiet i szeroko pojętej tematyce genderowej w historii. Autorka wielu publikacji, między innymi: „Twórcy polskiego skautingu – Olga i Andrzej Małkowscy” (Poznań 2003). Członkini Rady Naukowej Interdyscyplinarnego Centrum Badań Płci Kulturowej i Tożsamości UAM oraz wykładowczyni Gender Studies na UAM (www.gender.amu.edu.pl). Obecnie kieruje i realizuje (razem z dr Iwoną Chmura-Rutkowską oraz dr hab. Izabelą Skórzyńską) projekt badawczy, finansowany przez Narodowe Centrum Nauki: na temat na temat nieobecności i stereotypowych wizerunków kobiet w dziejach, w świetle analizy polskich podręczników do nauki historii na poziomie gimnazjalnym (www. historiawszkole.amu.edu.pl).

Izabela Skórzyńska

historyczka, absolwentka Uniwersytetu im. A Mickiewicza w Poznaniu. Adiunkt w Zakładzie Dydaktyki Historii IH UAM. Problematyka badawcza: kultura historyczna, w tym inscenizacje historii i widowiskowe formy pamięci przeszłości oraz edukacja historyczna i obywatelska w kontekście praktyk emancypacyjnych (wielokulturowość i dialog międzykulturowy). Opublikowała m.in.: Teatry poznańskich studentów (1953-1989). Historie. Konteksty. Interpretacje (Poznań 2002); Widowiska przeszłości. Alternatywne polityki pamięci (1989-2009) (Poznań 2010); The Staging of Memory: Mystery Plays of Absence in Lublin, (w:) Böhn A, Mielke Ch., Die Zestörte Stadt. Mediale Reprasantationen urbaner Räume von Troja bisSim City (Bielefeld 2007); współredagowała: z Ch. Lavrence, C. Pépin, Inscenizacje pamięci (Mettre en scene la mémoire. Staging Memory), Wydawnictwo Poznańskie we współpracy z Chaire de recherche du Canada en histoire comparée de la mémoire, Université Laval Québec oraz Instytut Historii UAM (Poznań 2007); z M. Bugajewskim numer tematyczny „Sensus Historiae”. Studia interdyscyplinarne, O pamięci historycznej, 2011/4; z W. Olejniczakiem, Do zobaczenia za rok w Jerozolimie. Deportacje polskich Żydów w 1938 roku z Niemiec do Zbąszynia, See Sou Next Year in Jeruzalem. Deportations of Polish Jews from Germany to Zbąszyń in 1938, (Zbąszyń - Poznań 2012).

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Zamiast wstępu

Iwona Chmura-Rutkowska, Edyta Głowacka-Sobiech, Izabela Skórzyńska

Jakiej historii nam dzisiaj potrzeba?        

Rola historii w budowaniu tożsamości

Daria Hejwosz-Gromkowska

Citizenship education and history: Setting the scene        

Piotr Podemski

Historia dla Europejczyków? Dwa paradygmaty edukacji historycznej w Europie a nauczanie wspólnej europejskiej historii        

Monika Opioła-Cegiełka

Kreowanie tożsamości narodowej przez politykę historyczną a szkolna edukacja historyczna       

Andrzej Stępnik

Tożsamość narodowa w dyskursie naukowym i dydaktycznym      

Marceli Tureczek

Edukacja historyczna w perspektywie regionu administracyjnego na tle procesu integracji wspólnoty lokalnej oraz budowania tożsamości mieszkańców województwa lubuskiego        

Jan Hartman

Jak uczyć historii pod naporem reakcji?     

Nowe wątki w historii i edukacji historycznej

Aneta Bołdyrew

Historia rodziny w szkolnej i pozaszkolnej edukacji historycznej     

Regina Pacanowska, Przemysław Czechanowski

Aspekty gospodarcze w nauczaniu historii XX wieku Wnioski i postulaty     

Renata Suchenek

Historia u źródeł interpretacji i analizy dzieł literatury i sztuki     

Marta Cobel-Tokarska

"Culture of ours neighbors" – basic course on the history of Central Europe    

Maria Solarska

Sprzeciw-historia. O czym nie naucza historia i dlaczego?     

Szymon Markowski

Zjawisko reenactment i jego potencjał edukacyjny na przykładzie badań nad członkami chorągwi Konrada VII Białego     

Przygotowanie nauczycieli

Mariusz Ausz, Dariusz Szewczuk

Przygotowanie pedagogiczne studentów historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej Stan obecny i projektowane zmiany     

Anna Gołębiowska

Specyfika kształcenia nauczycieli historii na terenie wielokulturowym na przykładzie Uniwersytetu Opolskiego  

Marek Przybylski

Strony internetowe dla nauczycieli jako miejsce zdobywania wiedzy     

Podręczniki

Monika Popow

Dyskurs historyczny w podręcznikach języka polskiego w gimnazjum

Analiza krytyczna     

Ilona Gołębiewska

Szkolne podręczniki historii wydane w Polsce w latach 1945–2011 – charakterystyka ilościowa i jakościowa, język narracji historycznej, wpływ ideologii na treść przekazu      

Agnieszka Chłosta-Sikorska

Remembered and forgotten Female figures in junior secondary school history handbooks      

Iwona Chmura-Rutkowska, Edyta Głowacka-Sobiech, Izabela Skórzyńska Jadwiga Andegaweńska

Obraz króla/królowej w szkolnej narracji historycznej  

Edukacja historyczna a uczniowie

Iwona Janicka

Autoidentyfikacja przez historię? Szanse i zagrożenia dla wiedzy historycznej ucznia szkoły ponadgimnazjalnej w kontekście reformy 2008 roku     

Marzena Buchnat

Historical consciousness of a child with intellectual disability      

Edukacja historyczna w innych krajach a Polska

Danuta Nowak, Jeremy Pomeroy

Form and regulations concerning history teaching in the United States (West Virginia) and in Poland      

Jakub Lorenc, Krzysztof Mrozowski

Angielski a polski model edukacji historycznej Wybrane problemy      

Klaudia Starczynowska, Jacek Staniszewski

Różne modele egzaminów zewnętrznych z historii w Europie w świetle nowego egzaminu gimnazjalnego z historii     

Pozaszkolne formy edukacji

Ewa Kraskowska

O pożytkach z czytania beletrystyki historycznej dla młodzieży     

Adam Rajewski

Dodatki historyczne Instytutu Pamięci Narodowej do gazet jako pozaszkolna forma edukacji historycznej     

Krzysztof Malicki

Miejsca pamięci – dawne obozy koncentracyjne i obozy zagłady w edukacji historycznej młodego pokolenia Polaków    

Małgorzata Machałek

Muzea a (re)konstrukcje pamięci Wybrane przykłady z Pomorza Zachodniego      

Marcin Owsiński

Projekt „Pomorska Teka Edukacyjna” i regionalny program edukacyjny „Być Polakiem na Pomorzu Gdańskim 1920–1945. Historia dotyczy zwykłych ludzi” jako nowe spojrzenie na regionalną edukację pozaszkolną na przykładzie działań Muzeum Stutthof w Sztutowie      

Projekty edukacji historycznej

Anna Wołosik

Klio przy tablicy

Czy nauczać historii kobiet w szkole i jak to robić?

Garść refleksji zaczerpniętych z doświadczeń własnych Stowarzyszenia „W stronę dziewcząt”      

Stefan Romanowski

Edukacja historyczna dzieci i młodzieży w programie i działalności Związku Harcerstwa Polskiego      

Anna Maria Górna, Wiesława Ludwiczak, Sebastian Trawiński, Mikołaj Witaszyk

Przyszłych nauczycieli historii i społeczeństwa twórcze zaangażowanie w projektowanie zajęć dydaktycznych  

Iwona Chmura-Rutkowska, Edyta Głowacka-Sobiech, Izabela Skórzyńska Zakończenie      

Informacja o autorkach i autorach     

Najciekawsze dla obserwatorów współczesnej sceny politycznej będą teksty zawierające stanowisko w kontrowersyjnych tematach, które przez długi czas są obecne w dyskursie medialnym. Do takich spraw należy między innymi nauczanie wspólnej europejskiej historii.

Współczesna edukacja historyczna stwarza obszar warty poddania głębokiej refleksji naukowej. Wyznaczają go wszak zagadnienia, których w dzisiejszych czasach nie wolno lekceważyć z uwagi na to, że są podstawą autoidentyfikacji, fundują poczucie tożsamości i przynależności jednostek i społeczeństw. Świetnie to rozumieją reprezentanci różnych ośrodków naukowych w Polsce – autorzy najnowszej monografii naukowej, która właśnie ukazała się nakładem Oficyny Wydawniczej Impuls. Praca zbiorowa pod redakcją naukową badaczek z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza – Iwony Chmury-Rutkowskiej, Edyty Głowackiej-Sobiech oraz Izabeli Skórzyńskiej, zatytułowana „Historia ludzi. Historia dla ludzi. Krytyczny wymiar edukacji historycznej” stanowi odważną próbę zmierzenia się z wyzwaniami czekającymi przed współczesnymi pedagogami. Odsłania niezwerbalizowane dotychczas problemy, którym warto się przyjrzeć.

Rozważania redaktorek zamieszczone w roli wprowadzenia do kolejnych artykułów skupiają się na daniu inspiracji do odpowiedzenia na skądinąd oryginalne i nowatorskie pytanie „Jakiej historii nam dzisiaj potrzeba?”. Warto uświadomić sobie – w zgodzie z kierunkami nakreślonymi na łamach tegoż ciekawego wstępu – że historia i edukacja historyczna nie mogą istnieć w oderwaniu od kontekstu, zwłaszcza społecznego oraz kulturowego. Są one wszak uwikłane w wartości, interesy grup nacisku oraz wpływów, które na całym świecie ewoluują wraz z biegiem czasu oraz rozwojem nowych technologii. Trzeba mieć wszak na uwadze, że zanikają bariery wejścia do systemu politycznego oraz instytucjonalizacji w ramach tych grup, co stwarza nowe możliwości dla osób kierujących się rozmaitymi pobudkami, które są nieraz wątpliwe pod względem moralnym. To z kolei stwarza szereg wyzwań, jakim należy sprostać w trosce o godne wychowanie i odpowiedzialną edukację historyczną.

Artykuły zostały pogrupowane w ramach aż ośmiu części tematycznych i poświęcone kwestiom: roli historii w budowaniu tożsamości, nowym wątkom w historii i edukacji historycznej, przygotowaniu nauczycieli, podręcznikom, edukacji historycznej widzianej przez pryzmat dobra uczniów, edukacji historycznej w innych krajach i w Polsce, pozaszkolnym formom edukacji, projektom edukacji historycznej. Łączy je bezkompromisowość w dążeniu do odnalezienia wskazówek dotyczących tego w jaki sposób powinno się dzisiaj obcować w historią. Autorzy podjęli bowiem również refleksję nad jakością argumentacji i głosów w dyskusji na temat przeszłości. Sformułowali postulaty krytycznego myślenia o historii. Tylko ono – jak z powodzeniem dowiedli – jest w stanie przynieść zrozumienie dla rzeczywistości społecznej, przeciwstawne bezrefleksyjnemu zaślepieniu 

Najciekawsze dla obserwatorów współczesnej sceny politycznej będą teksty zawierające stanowisko w kontrowersyjnych tematach, które przez długi czas są obecne w dyskursie medialnym. Do takich spraw należy między innymi nauczanie wspólnej europejskiej historii. Białe plamy w historii czy próby pisania nowej historii wymagają zabrania głosu przez przedstawicieli narodów, co – choć jest czynione – nie przynosi jednoznacznych skutków. Dlatego refleksja nad jakością i treścią tych głosów wciąż jest frapująca i wzbudza wiele emocji. Nie mniej interesujące są uwagi odnoszące się do praktyki realizacji edukacji historycznej. Autorzy przyjrzeli się z różnych – często niebanalnych – perspektyw na przykład konstruowaniu tożsamości narodowej. Nie pominęli przy tym często marginalizowanych dzieł sztuki. Godne podkreślenia jest to, że nie zbadali ich przez najpopularniejszy pryzmat – upominania się o zagrabione dobre materialne, ale z całkiem nowych, niespodziewanych perspektyw. Użyteczne są także studia przypadków, które pokazują nieprzewidziane skutki wdrażania pewnych rozwiązań edukacyjnych. Warto rozważyć ich zalety oraz wady, by poznać specyfikę. To także cenne wskazania na przyszłość – do tworzenia znacznie bardziej efektywnych inicjatyw i podejmowania przemyślanych, skutecznych działań. 

Praca zbiorowa pod redakcją naukową Iwony Chmury-Rutkowskiej, Edyty Głowackiej-Sobiech oraz Izabeli Skórzyńskiej, zatytułowana „Historia ludzi. Historia dla ludzi. Krytyczny wymiar edukacji historycznej” zasługuje na uwagę pedagogów stojących przed wyzwaniem prowadzenia odpowiedzialnej edukacji historycznej na miarę XXI wieku oraz teoretyków zajmujących się tymi zagadnieniami. Dostarcza wszak cennych wskazówek dotyczących identyfikowania, rozpoznawania, eksplorowania wyzwań – szans i zagrożeń – pojawiających się w dyskursie naukowym i medialnym. Nie są to kwestie wolne od kontrowersji, dlatego należy przyglądać im się ostrożnie oraz z namysłem, czego uczą autorzy artykułów zamieszczonych w książce. Warto uczyć się takiego oglądu historii, by nie wpadać w zaślepienie, lecz z odwagą, efektywnie dla siebie i swego otoczenia patrzeć w przeszłość oraz przyszłość.

Krzysztof Wróblewski
źródło: http://www.konserwatyzm.pl/artykul/12043/iwona-chmura-rutkowska-edyta-glowacka-sobiech-izabela-skorzy 

„Współczesna edukacja historyczna może z powodzeniem pełnić funkcję edukacji emancypacyjnej, nastawionej na demokrację, obywatelskie działania, otwartość na różnorodność i pokojowe współistnienie w świecie wielokulturowym. Warunkiem koniecznym skuteczności realizacji tej zmiany jest, jak argumentują Redaktorki, poddanie jawnej i krytycznej refleksji polityczno-ideologicznego uwikłania edukacji historycznej, także w odniesieniu do poziomu praktyki szkolnej”.

Z recenzji wydawniczej dr hab. Danuty Konieczki-Śliwinskiej

Jak uczyć historii w zglobalizowanym świecie, jak rozumieć jej sens w Europie bez granic? Na co postawić nacisk; na narodowe wątki tożsamości czy europejski uniwersalizm?

Te i inne pytania nasuwają mi się po przeczytaniu dość pokaźnych rozmiarów antologii tekstów "Historia ludzi. Historia dla ludzi. Krytyczny wymiar edukacji historycznej", która powstała w ramach projektu badawczego "Niegodne historie. O nieobecności i stereotypowych wizerunkach kobiet w dziejach w świetle analizy polskich podręczników do nauki historii na poziomie gimnazjalnym".

Na prawie sześciuset stronach możemy przeczytać trzydzieści trzy artykuły o bardzo zróżnicowanej tematyce. Począwszy od rozdziału "Rola historii w budowaniu tożsamości", o "Nowych wątkach w historii i edukacji historycznej", "Przygotowaniu nauczycieli", "Podręcznikach"m, Edukacji historycznej a uczniach", Edukacji historycznej w innych krajach a Polsce", Pozaszkolnych formach edukacji", po "Projekty edukacji historycznej". Każdy zakres spraw związanych z formami edukacji historycznej został praktycznie prześwietlony przez autorów. Użyto zróżnicowanej metodologii badawczej; od analizy historycznej, badania porównawcze, badania ankietowe po badania jakościowe i ilościowe

Podstawowym węzłowym wręcz problemem było ukazanie metod i dróg poszukiwania własnej tożsamości historycznej, a na tym fundamencie swojego miejsca w społeczeństwie. Polska przeszła kilka różnych transformacji: gospodarczą, ekonomiczną, społeczną, a także kilka reform, myślę tu przede wszystkim o reformie edukacji. Wszystkie one miały wprowadzić nowy ład ekonomiczny, korporacyjny ale przede wszystkim świadomościowy. Przebudowanie tak autoidentyfikacji i wiedzy historycznej, aby każdy z nas mógł w tej nowej rzeczywistości odnaleźć swoje własne miejsce.

Historia to nie tylko problem świadomości historycznej, patriotyzmu, przywiązania do tradycji, ale także ocena tego, co państwo może zrobić dla swoich obywateli. Ta więź musi być obopólna. Państwo związane jest z nami, a my także z instytucją państwa więzami nie tylko obowiązków i praw, ale też pewnego konsensu wynikającego z układu entente cordiale, gdzie obywatel oddaje jakby siebie do dyspozycji państwa w chwilach zagrożenia czy też w sprawach ważnych dla jego kondycji i przyszłości.

Niestety po 1989 roku ten układ całkowicie przestał istnieć. Zdegenerowano płaszczyznę kontaktów między obywatelem a państwem tworząc jakby w jego imieniu polityczną reprezentację, która oderwana od ogółu obywateli realizuje swoją własną politykę nie mającą nic wspólnego z poświęceniem czy patriotyzmem. Żeby tego dokonać musiano zniszczyć świadomość historyczną Polaków, podkopać fundament na jakim opierali swoje zaufanie do struktur państwa. Po płaszczykiem początkowego liberalizmu gospodarczego i szermowania hasłami demokracji zniszczono w Polakach dumę i wspólnotowe myślenie o dobru narodowym. W ślad za tym wprowadzono oligarchiczne układu, które oplotły Polskę, od samych dołów, aż po rządową przysłowiową górę. Z silnego pastwa z własną gospodarką i przemysłem zostaliśmy europejską montownią i rezerwuarem taniej siły roboczej. Może dlatego mamy do czynienia z tak spektakularnym atakiem na dydaktykę historii, na sposób jej nauczania, aby w ten sposób pozbawić przyszłych robotników historycznej perspektywy i w tym kontekście autoidentyfikacji własnej wartości?

Antologia ta nie pokazuje tego wprost, ale takie wnioski można wyciągnąć czytając i analizując poszczególne artykuły Iwony Janickiej, o szansach i zagrożeniach dla wiedzy historycznej czy Moniki Popow analiza krytyczna dotycząca dyskursu historycznego w gimnazjalnych podręcznikach języka polskiego. Oczywiście są to wszystko sprawy bardzo złożone, często bardzo dużo zależy od prowadzącego zajęcia nauczyciela historii czy polskiego. Są też w tym pejzażu kolory jaśniejsze. Mam tu na myśli regionalne programy nauczania historii i pozaszkolne formy edukacji inicjowane przez różne agendy, w tym IPN. 

Historia jest nie tylko ważna dla istnienia jedności wspólnoty narodowej ale także dla utrwalania świadomości potrzeby budowy silnego sprawnego państwa przyjaznego swoim obywatelom, szczególnie dotyczy to ludzi młodych; ich przyszłości i miejsca w jego strukturach. Niestety dalej jest to najsłabiej akcentowana wartość sama w sobie, tak w podręcznikach jak i na zajęciach pozalekcyjnych.

Przed polskimi historykami i nauczycielami historii stoi ogromne zadanie wyciągnięcia z tych godzin jakie pozostawia im do dyspozycji podstawa programowa nauczania historii, tych wartości, które mogą stanowić pomoc dla uczniów do samookreślenia swojego miejsca i roli w tym zawsze europejskim państwie Ale w taki sposób, aby ocalić w tym kontekście polskość, tradycję naszych narodowych dziejów, a na tym fundamencie budować ciągłości losów własnej rodziny. Tak żeby historia była dla ludzi, żyła z nimi w pełnej symbiozie, a nie obok nich. 

Gabriel Leonard Kamiński
źródło: http://www.ksiazka.net.pl/index.php?id=49&tx_ttnews%5Btt_news%5D=19986