Przedmowa   

Wprowadzenie    

Część pierwsza

Ewa Ogrodzka-Mazur

Dziecko w literaturze naukowej, czyli szkic do teorii dziecięcości

Wstęp    

Rozdział I. Dziecko w rodzinie „przy dorosłych”, czyli o dawnych koncepcjach wychowania i ich odniesieniach do współczesności    

1. Relacja Matka i dziecko jako najważniejsze doświadczenie domu rodzicielskiego początku XIX wieku   

2. Matczyne pieśni i kołysanki jako wprowadzenie do zabawowej i samodzielnej aktywności dziecięcej    

3. Miłość duszy dziecka i jak nie można się nauczyć pedagogiki, czyli O duszy nauczycielstwa jako istocie miłości i poczucia duchowej wspólnoty z innymi    

Rozdział II. Relacje dziecka z dzieckiem i dorosłymi w wybranych koncepcjach pedagogiki XX wieku    

1. Jak kochać dziecko i kochanie dziecka, czyli mądre służenie mu, jak dalece to możliwe    

2. Szkoła twórcza, czyli wychowanie jako doświadczanie świata przez dziecko    

3. Listy do młodego nauczyciela, czyli pedagog w służbie dziecku    

Rozdział III. Bogactwo i złożoność światów społecznych współczesnego dziecka   

1. Wzbogacanie doświadczeń społecznych – O pomyślny start szkolny dziecka    

2. Współbycie interpersonalne dzieci i dorosłych – Edukacja z wyobraźnią, czyli jak podróżować bez map    

3. Kreowanie tożsamości dziecka – ku wychowaniu i kształceniu międzykulturowemu    

Część druga

Bronisława Dymara

Dziecko w literaturze, przestrzeniach świata, innowacyjnej pedagogice i edukacji

Wstęp    

Rozdział I. Dziecko w przestrzeniach świata i serii książek „Nauczyciele – Nauczycielom”    

1. Dziecko a jego bliskie i dalekie przestrzenie    

2. Bogactwo przestrzeni i światów dziecka w serii książek „Nauczyciele – Nauczycielom” oraz innowacyjnej edukacji    

3. Idee i działania integrujące światy dziecka – jego interpersonalne przestrzenie   

Rozdział II. Pedagogika współbycia jako wynik innowacyjnej edukacji i znak nadziei   

1. Konteksty i źródła pedagogiki współbycia  

2. Najważniejsze idee i treści pedagogiki współbycia   

3. Bliżej pedagogiki współbycia w szkole i życiu społecznym

Znaki nadziei  

Rozdział III. Kategorialny charakter wiedzy Wartość wiedzy personalnej   

1. Organizacyjne formy uczenia się Wartość działań zespołowych   

2. Współdziałanie uczniów podstawą rozpoznawania kategorialnego charakteru wiedzy   

3. Znaczenie wiedzy personalnej w procesie samokształcenia i samowychowania   

Rozdział IV. Życie, nauka i sztuka źródłem wiedzy o człowieku trójskrzydłym   

1. Trzy źródła wiedzy i trzy skrzydła wyobraźni 

2. Edukacja szkolna: odtwarzanie i tworzenie   

3. Sztuka w serii „Nauczyciele – Nauczycielom” oraz w życiu dziecka i nauczyciela 

Rozdział V. Twórcy o dziecku i dziecko jako twórca   

1. Myśli różnych autorów o dziecku i dziecięcości 

2. Dziecko jako twórca spontaniczny   

3. Kiedy wszystko może być sztuką... (stwarzaniem, tworzeniem, twórczością)   

Część trzecia

Bronisława Dymara, Ewa Ogrodzka-Mazur

Czytamy dobre książki o dziecku, nauczycielu, szkole

Wstęp   

Rozdział I. Propozycje Bronisławy Dymary   

Rozdział II. Propozycje Ewy Ogrodzkiej-Mazur  

Ewa Ogrodzka-Mazur

Literatura o dziecku w wyborze   

Aneks

Spis książek serii „Nauczyciele – Nauczycielom”  

Pierwsza koncepcja XXII tomu serii „Nauczyciele – Nauczycielom” – rękopis Bronisławy Dymary   

Bronisława Dymara, Ewa Ogrodzka-Mazur

Summary

Bronisława Dymara, Ewa Ogrodzka-Mazur

Zusammenfassung 

Tom pomyślany jako podsumowanie serii okazał się podwójnym pożegnaniem – zamierzonym pożegnaniem z serią oraz, niestety, pożegnaniem z Autorką. [...] Przychodzi smutne skojarzenie z mądrą myślą wyrażoną przez księdza Jana Twardowskiego – trzeba się śpieszyć, by dzielić dobro. Pozostaje po Bronisławie Dymarze dobra pamięć, pamięć o szlachetnym Człowieku, zaangażowanej Nauczycielce, Autorce oryginalnych prac. Sięgajmy zatem do Jej dzieł i przeżywajmy tę formę – także ważnego – współbycia. [...] 

Powstała książka niewielka pod względem objętości, ale spełniająca wiele funkcji. Jest to podsumowanie serii, ale również przegląd poglądów, koncepcji i teorii wychowania, a także praktyk edukacyjnych – z XIX i XX wieku. Ponadto jest to oryginalna propozycja teoretycznej refleksji o dziecięcości oraz inspiracja do studiów i badań nad edukacją małych dzieci. Publikacja spełnia też funkcje promocji wartościowych lektur i zapewne będzie wykorzystana jako pewnego rodzaju przewodnik po literaturze, a zatem okaże się przydatna nauczycielom, studentom i w ogóle osobom zainteresowanym edukacją małych dzieci. Sądzę, że przyczyni się również do kształtowania jeszcze większej wrażliwości środowisk akademickich na sprawy współczesnej oświaty. Może wreszcie stać się impulsem do ożywienia społecznych dyskusji o istocie, powinnościach i praktyce edukacji – szczególnie edukacji małych dzieci. Jak na jedną niewielką książkę to bardzo dużo. 

Z recenzji prof. zw. dr. hab. Tadeusza Lewowickiego 

Ten tom jest jeszcze jednym krokiem ku kreowaniu przestrzeni dialogicznego i egzystencjalno-personalnego współbycia nauczycieli/wychowawców z dziećmi/wychowankami. To nie jest książka o kopernikańskim przewrocie w pedagogice, o inwersji pedagogicznych ról, ale o współtworzeniu przez oba światy (dzieci i dorosłych) wspólnotowych przestrzeni czy środowisk życia, w których każdy zyskuje moc swojego rozwoju i odnajduje sens uspołecznienia. [...] z jednej strony ocala ona od zapomnienia ewolucję poglądów i normatywnych oczekiwań wobec transgresji pedagogiki autorytarnej ku pedagogice humanistycznej, a z drugiej strony stanowi propozycję nowych modeli poznawczych, dzięki którym staje się możliwe odczytywanie wielowymiarowości obu światów: dziecięcego i dorosłego. 

Całość została napisana mądrze, oparta na bogactwie źródeł i subtelnej wrażliwości ich ponow(n-)ego odczytania, budzi zainteresowanie i chęć do polemik czy konstruowania własnych projektów badawczych. [...] Rozprawa pozwala nam dotknąć słów, które są adresowane do kolejnych pokoleń pedagogów. [...] Nie zamykajmy zatem tej serii, bo – jak pisała ulubiona przez B. Dymarę laureatka Nagrody Nobla – Wisława: „Tego nie robi się dzieciom”. 

Z recenzji prof. zw. dr. hab. Bogusława Śliwerskiego