Kuźma Józef

Profesor zwyczajny doktor habilitowany, profesor emerytowany Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, profesor zwyczajny Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, gdzie do 2016 roku pracował na Wydziale Humanistycznym.

Józef Kuźma (b. 30 November 1935 in Łososina Dolna, southern Poland) is a specialist in pedagogy-comparative, school and teachers education. Professor emeritus of the Pedagogical University of Cracow. He is the author and co-author of over 264 papers and 35 books. He was the supervisor of 18 PhD dissertations and 274 MA theses. He co-ordinated sessions at the VIII and X World Congresses of Comparative Education Societies in Prague (1992) and Cape Town (1998) and was a speaker at the XI WCCES in Seoul (2001); he was also a member of the Executive Committee of the WCCES from 2001 to 2004. He was a speaker at an international conference devoted to educational reform at Columbia University (1994) and at the World Forum of Education in Beijing (2002).

Selected publications: Optymalizacja systemu pedagogicznego kształcenia, dokształcania i doskonalenia nauczycieli (1993), Nauczyciele przyszłej szkoły (2000, 2001), Nauka o szkole. Studium monograficzne. Zarys koncepcji (originally published in 2005), Ku dobrej szkole skoncentrowanej na uczniach (co-edited with J. Pułka, 2014), The school of tomorrow centred on pupils (co-edited with J. Pułka, 2015), Scholiologia: Zarys koncepcji ogólnej nauki o szkole (2018), Scholiology, The General Study of School (2018).

Wstęp

Bibliografia wstępna

Część pierwsza

Ogólna koncepcja scholiologii na tle historii szkoły i szkolnictwa oraz współczesnych teorii szkoły

Rozdział I

Ogólne założenia nauki o szkole

Wprowadzenie

Potrzeba tworzenia nauki o szkole

Jakie znaczenie może mieć nauka o szkole lub teoria szkoły jako instytucji społecznej i edukacyjnej?

Problematyka nauki o szkole (wymiary czasowe, podmiot i przedmiot badań, interdyscyplinarność i polimetodyczność)

Bibliografia do rozdziału I

Rozdział II

Historia szkoły i szkolnictwa w zarysie

Refleksje dotyczące genezy i rozwoju szkoły, w teorii i praktyce – wnioski na przyszłość

Geneza szkoły i szkolnictwa w czasach starożytnych

Rozwój szkół i szkolnictwa w średniowieczu

Nowe myślenie o szkołach w epoce odrodzenia i reformacji

Przemiany szkoły i szkolnictwa w czasach oświecenia

Trendy rozwojowe szkół i systemów szkolnych w XIX i XX wieku – refleksje i wnioski

Jaka była sytuacja w dziedzinie szkolnictwa na obszarze trzech zaborów ziem polskich?

Przeciwstawne nurty i tendencje dotyczące głównych koncepcji i programów edukacji szkolnej w ostatnich stuleciach

Nowatorskie poglądy klasyków rosyjskiej pedagogiki na szkołę ludową i kształcenie dzieci

Prądy „nowego wychowania” i nowej szkoły w Europie w XX wieku

Szkoła przyszłości – niektóre koncepcje i wizje autorskie

Edukacja domowa – „domowa szkoła” to przejściowa moda czy szansa?

Bibliografia do rozdziału II

Rozdział III

Współczesne teorie zmian edukacyjnych w szkołach i szkolnictwie

Wprowadzenie

Teoria pozytywistyczna (neopozytywistyczna) szkoły

Teoria progresywistyczna szkoły

Teoria funkcjonalistyczna

Teoria szkoły humanistycznej (neohumanistycznej)

Teoria interakcjonistyczna szkoły

Teoria rekonstrukcjonistyczna szkoły

Teoria ogólna systemów, metoda analizy systemowej i rozwój organizacyjny szkoły

Bibliografia do rozdziału III

Część druga

Relacje między scholiologią a podstawowymi dyscyplinami naukowymi (dziedzinami wiedzy) związanymi ze szkołą i szkolnictwem

Rozdział IV

Rola filozofii w szkole i nauce o szkole Bibliografia do rozdziału IV

Rozdział V

Rola psychologii w kształtowaniu szkoły i nauki o szkole

Neuropedagogika i neurodydaktyka – implikacje praktyczne

Bibliografia do rozdziału V

Rozdział VI

Funkcje socjologii w nauce o szkole i szkolnictwie

Związek nowej socjologii edukacji z nauką o szkole

Nowe perspektywy i problemy badawcze

Bibliografia do rozdziału VI

Rozdział VII

Relacje między naukami pedagogicznymi a szkołą i scholiologią

Pedagogika ogólna i praktyczna

Pedagogika wczesnoszkolna i szkolna

Pedagogika społeczna i specjalna

Dydaktyka

Programy szkolne – procedury konstruowania

Nowe perspektywy i zadania nauk pedagogicznych w ramach scholiologii

Bibliografia do rozdziału VII

Rozdział VIII

Rola pedeutologii w nauce o szkole

Studia i badania nad osobowością i cechami psychicznymi nauczycieli

Cele, role i funkcje zawodowe nauczycieli

Kompetencje i umiejętności nauczycieli

Badania dotyczące stylów i strategii wychowawczych oraz interakcji nauczycieli i uczniów, a także innych podmiotów partnerskich życia szkoły

Badania nauczycieli w procesie działania tzw. research action oraz badania na temat nauczycieli jako „agentów zmiany edukacyjnej”

Kategoria tożsamości w badaniach pedentologicznych a podmiotowe traktowanie ucznia

Bibliografia do rozdziału VIII

Rozdział IX

Środki dydaktyczne i nowe media stosowane w szkole

Wstęp

Tradycyjne środki dydaktyczne stosowane w edukacji szkolnej

Kształtowanie nowego środowiska medialnego w systemie szkolnym

Refleksje ogólne

Bibliografia do rozdziału IX

Rozdział X

Zarządzanie systemem szkolnym, ekonomika oświaty, prawo szkolne a nauka o szkole

Nauka o organizacji, zarządzaniu i ekonomice oświaty

Prawo szkolne

Bibliografia do rozdziału X

Rozdział XI

Rola architektury i ergonomii we współczesnej szkole

Architektura szkolna Rola ergonomii w projektowaniu wnętrz budynków szkolnych

Bibliografia do rozdziału XI

Rozdział XII

Scholiologia – przedmiot studiów pedagogicznych i nauczycielskich, podstawy programowe

Misja Nauki o Szkole: doskonalenie jakości funkcjonowania szkoły i szkolnictwa. Cele strategiczne

Ogólna koncepcja scholiologii na tle historii szkoły i szkolnictwa oraz współczesnych teorii szkoły

Relacje między scholiologią a podstawowymi dyscyplinami naukowymi

Propozycje tematyczne dla opracowania modułów lub szczegółowych programów, wykładów, konwersatoriów (lub ćwiczeń) Wskazówki dla zespołów dydaktycznych

Bibliografia do rozdziału XII

Podsumowanie

Jakie refleksje nasuwają się na tle całej historii szkoły i szkolnictwa?

Postscriptum

Bibliografia podsumowująca

Summary

What reflections are encouraged looking back at the history of school?

Postscript

Indeks nazwisk

„[...] Do najważniejszych walorów monografii należą: konsekwentne traktowanie scholiologii jako nauki o szkole, opieranie jej na kulturze i narodowych tradycjach oraz istotnych dla jej rozwoju współczesnych, światowych trendach; akcentowanie wychowawczych walorów scholiologii; podmiotowe, partnerskie i demokratyczne traktowanie jej uczestników; nieuleganie modnym nurtom; edukacji i naukom o niej. Ponadto jest to praca, która odznacza się w znacznym stopniu takimi walorami, jak: aktualność i ważność w sensie społecznym, poznawczym, metodologicznym i utylitarnym podejmowanej w niej problematyki, innowacyjność, obiektywizm naukowy i wiarygodność, łatwość korzystania z przeprowadzonych analiz, przejrzysty charakter, rekomendacji oraz ukazanie środków, granic i warunków efektywnego stosowania proponowanych rozwiązań.

Monografia ma wszelkie cechy dobrej książki. Autor zawarł w niej to, co odpowiada istotnym trendom światowej i rodzimej nauki o szkole i co prezentuje współczesny jej rozwój. Ukazał istotę, genezę podstawowych pojęć z scholiolizacji i ich funkcje w sposób zręczny i zgodny z tym ich rozumie­niem, o które chodzi we współczesnych naukach o edukacji. W sposób trafny, a zarazem zwięzły okre­ślił poznanie naukowe w nauce o szkole na podstawie nauk o edukacji, humanistycznych i społecznych.

Z kart książki odczuwa się troskę Autora o autentyczny rozwój polskiej scholiologii oraz chęć przyjścia z pomocą nauczycielom w ich trudnym siewie.

Nauka o szkole... to godna uwagi monografia, jako książka konkretna, w pewnych partiach wcale niełatwa, nie jest ciężka i monotonna. Nie jest też ciasna, lecz urozmaicona i otwarta. Nie można obejść się bez tej książki w kształceniu, dokształcaniu i doskonaleniu nauczycieli [...]".

prof. zw. dr hab. Kazimierz Denek