Komorowska Małgorzata

absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego (magisterium u Jana Kotta) i Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie (magisterium u Pawła Beylina) – od 1982 roku wykładowca tejże uczelni (obecnie: Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina), od 2002 roku na stanowisku profesora nadzwyczajnego.

Doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie historii teatru, współpracownik Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, w latach 2003-2006 członek Rady Naukowej IS PAN. Stypendystka Ministerstwa Kultury i Fundacji Kościuszkowskiej.

Badaczka dziejów polskiej kultury muzycznej, życia operowego i biografii artystów, publicystka „Ruchu Muzycznego”, komentatorka koncertów.

Ważniejsze książki:

„Szymanowski w teatrze” (Warszawa 1992) – uznana przez Sekcję Krytyków Polskiego Ośrodka ITI (International Theatre Instytut) za Teatralną Książkę Roku, „Kronika teatrów muzycznych PRL lipiec 1944-czerwiec 1989” (Poznań 2003), „Za kurtyną lat. Polskie teatry operowe i operetkowe 1918-1939” (Kraków 2008), „Marcella Sembrich-Kochańska. Życie i śpiew” (Warszawa 2008) - uznana przez Sekcję Krytyków Polskiego Ośrodka ITI (International Theatre Instytut) za Teatralną Książkę Roku.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Od Autorki

ROZDZIAŁ I. Teatry muzyczne w kulturze i polityce międzywojnia

ROZDZIAŁ II. Sceny reprezentacyjne – kryzysy chroniczne

Warszawa

Teatr Wielki

Teatry operetkowe

Poznań

Lwów

ROZDZIAŁ III. Sceny zdeterminowane – operowe ambicje w operetkowej codzienności

Katowice

Pomorze

Toruń

Bydgoszcz

Grudziądz

Kraków

Wilno

ROZDZIAŁ IV. Inicjatywy lokalne – ponad siły i środki

Stanisławów

Lublin

Łódź

Zakopane

ROZDZIAŁ V. Sztuka inscenizacji – fantazje w klimacie epoki

Opera warszawska

Opera poznańska

Lwów

Opera wileńska

Styl operetki

ROZDZIAŁ VI. Polski repertuar współczesny – pod presją tworzenia narodowych dzieł

Opera

Balet

Operetka

Aneks 1. Premiery opery lwowskiej w latach 1920–1933 i w 1938 r.

Aneks 2. Premiery opery wileńskiej w latach 1922–1925

Aneks 3. Wykaz nowych oper, baletów i operetek polskich wystawionych w latach 1919–1938

Wykaz i źródła ilustracji

Abstract

Bibliografia

Indeks tytułów

Indeks nazwisk

Biblia historyka polskiego teatru muzycznego

Marszałkowi Piłsudskiemu na imieniny grano „Halkę” i wręczano pamiątkowy karton, a artysta w głodnym powojennym Lwowie dostawał bukiet z marchewek.

„Za kurtyną lat. Polskie teatry operowe i operetkowe 1918-1939" Małgorzaty Komorowskiej to pozycja bar­dzo poważna i stricte naukowa. Autorka podjęta ten te­mat, ponieważ był on zarówno przez teatrologię, jak i mu­zykologię od lat zaniedbywany. Jak sama mówi, przejęła postawę wielkiego polskiego inscenizatora Leona Schillera, którego całą twórczość teatralną przeniknęła muzy­ka i który niejednokrotnie przed wojną i po niej występo­wał w obronie i z pochwałą opery, ale też doceniał balet i nie lekceważył operetki. Materiał, z jakiego czerpała in­formacje do tej niebywale bogatej książki, zdumiewa roz­ległością - magister filologii polskiej, której promotorem był prof. Jan Kott, następnie mgr sztuki spod ręki prof. Pawła Beylina, doktor (promotor prof. Michał Bristiger), a następnie dr habilitowany nauk humanistycznych, a od maja 2002 r. profesor nadzwyczajny na Wydziale Teorii oraz na Wydziale Wokalnym w UMFC w Warszawie, jedna z niewielu specjalistek z dziedziny życia operowego w Pol­sce oraz problematyki teatru operowego - sięgnęła m.in. do wydawnictw jubileuszowych teatrów, programów tea­tralnych, druków okolicznościowych, prasy specjalistycz­nej i codziennej, prac magisterskich i doktorskich, tekstów librett oper i baletów, wyciągów fortepianowych, party­tur i nutowych szkiców rękopiśmienniczych i wielu, wielu innych, często bardzo rozproszonych źródeł. W rezultacie żmudnych poszukiwań powstało dzieło świadczące o jej benedyktyńskiej cierpliwości i znakomitym opanowaniu warsztatu naukowego.

Aż trudno uwierzyć, że dopiero ta publikacja w pełni odtwarza - rok po roku, tytuł po tytule, nazwisko po na­zwisku - międzywojenne dzieje opery we Lwowie i uka­zuje je na tle życia muzycznego w tym mieście. Tak samo przedstawia historię scen muzycznych Wilna, wcześniej niezbadaną. Równie dokładnie opisuje sceny warszawskie i poznańskie, teatry Krakowa i Katowic, a także muzyczne instytucje Pomorza - toruńskie, bydgoskie i grudziądzkie. Osobną część książki autorka poświęca scenom Stanisła­wowa, Lublina, Lodzi i Zakopanego, już w tytule rozdziału zaznaczając, że były to inicjatywy ponad siły i środki tych miast. Te wytrwale zgromadzone informacje uzupełnia rozdział' „Teatry muzyczne w kulturze i polityce między­wojnia", poświęcony próbie określenia rangi tych teatrów w dwudziestoleciu, pokazaniu, jak radziły sobie z rodzącą się wtedy konkurencją ze strony kina, oraz charakteryzują­cy repertuar, możliwości artystyczne, stan wykonawstwa oraz ówczesną krytykę. Publikację zamykają dwa rozdziały traktujące o wybranych zagadnieniach ogólnych - insce­nizacji (ważnej ze względu na specyfikę opery i operetki) i twórczości współczesnej (istotnej ze względu na patrio­tyczne zadania, jakimi obciążano ją w okresie odradzającej się państwowości). Całość zamykają trzy aneksy oraz dwa indeksy: tytułów i nazwisk.

Książka Małgorzaty Komorowskiej jest niewyczerpanym źródłem mało znanych informacji o ludziach. Wystarczy przytoczyć np. fragment o Piotrze Stermichu-Valcrocciacie (na marginesie - Chorwacie podającym się za Włocha): „...w marcu 1929 Poznaniem wstrząsnęła wieść, że Ster-mich opuszcza dyrektorskie stanowisko i przenosi się do Tea­tru Wielkiego w Warszawie, skąd po 10 latach był zmuszo­ny ustąpić Emil Młynarski. (...) Stermich pozostawił po sobie pamięć doskonałego dyrektora, odpowiedzialnego za każdy operowy spektakl, tytana pracy na lekcjach indywidualnych ze śpiewakami, próbach ansamblowych, orkiestrowych i sce­nicznych; pamięć wybitnego dyrygenta, znawcy stylów i gło­sów, a także wielkiego artysty, którego po latach Stanisław Hebanowski wspominał jako «czarodzieja teatru»".

Janinę Korolewicz-Waydową znamy jako znakomitą so­pranistkę, ale czy również jako patriotkę i społecznicę? Tymczasem u Komorowskiej można znaleźć taki fragment: „...podkreślała patriotyczną działalność opery; «Halkę» gra­no w rocznicę powstania listopadowego (29 listopada 1919) i w dniu imienin Marszałka Piłsudskiego (19 marca 1920). Ra­zem z artystami swego zespołu występowała w grudniu 1919 r. w lokalach rozrywkowych, restauracjach i na ulicach, zbierając datki na Gwiazdkę dla żołnierzy. Organizowała wieczory pieś­ni na dochód dla wdów i sierot po obrońcach Lwowa".

Wiele też dowiadujemy się o zwyczajach, które dziś zde­cydowanie już trącą myszką: „...17 marca dano podniosły spektakl «Halki» przed Józefem Piłsudskim. (...) Po I ak­cie delegacja dyrekcji teatru wręczyła Piłsudskiemu, sie­dzącemu w odświętnie przystrojonej loży, pamiątkowy karton z podpisami wszystkich artystów". Ale w innym miejscu znajdujemy dowód, że nawet w najgorszych cza­sach i warunkach sztuka była ludziom tak potrzebna, że odwdzięczali się, dzieląc się tym, czego pewnie sami nie mieli w nadmiarze: „.. .warunki życia we Lwowie były cięż­kie. Ledwie ugaszono epidemię tyfusu. Doskwierał chłód i głód, zwłaszcza na przednówku. Symbolem owego cza­su może być to, że z okazji premiery, kiepskiej zresztą operetki Ziehrera „Książę Kazimierz" w Teatrze Miejskim 9 czerwca 1920 r, po II akcie artystów obdarowano nie kwiatami, lecz koszami ogórków, marchwi i rzodkiewek".

Książka prof. Komorowskiej to pozycja niezwykle przy­datna dla studentów i wszystkich głęboko zainteresowanych historią teatru muzycznego w Polsce.

Anna Brzozowska
„Twoja Muza” Nr 5(36)