Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Przedmowa (Jolanta Panasiuk)       
Wstęp (Anna Skrzypek-Woźniacka)     
Wprowadzenie (Mira Rządzka)      

I. Anatomia i fizjologia oddychania

Rozdział 1. Topografia i funkcje drogi oddechowej (Mira Rządzka)     
Rozdział 2. Mięśnie górnych dróg oddechowych i ich funkcje (Mira Rządzka)    
Rozdział 3. Nos i jego funkcje (Mira Rządzka)      
Rozdział 4. Biochemia i biomechanika oddychania (Anna Ryczek)    
Rozdział 5. Przepona – nie tylko mięsień wdechowy (Janusz Kocjan)    
Rozdział 6. Rozwój oddychania w ontogenezie (Mira Rządzka)   
Rozdział 7. Stany spoczynkowe orofacjum – norma i patologia (Mira Rządzka)
Rozdział 8. Oddech statyczny a oddech dynamiczny (Ewelina Mendala-Kwoczek) 

II. Konsekwencje zaburzeń toru nosowego w oddychaniu

Rozdział 9. Etiologia oddechu ustnego (Mira Rządzka)     
Rozdział 10. Wybrane konsekwencje zaburzonego wzorca oddechowego (Mira Rządzka)
Rozdział 11. Oddychanie a wzrost twarzoczaszki (Monika Ośko, Aleksandra Piskorz)   
Rozdział 12. Oddychanie a odporność i procesy immunologiczne (Aleksandra Kosmęda)     
Rozdział 13. Dysfunkcje postawy w korelacji z oddechem (Ewa Kalecińska, Dariusz Harmaciński)    

III. Diagnoza oddychania

Rozdział 14. Diagnoza logopedyczna dysfunkcji oddychania (Mira Rządzka)   
Rozdział 15. Skodyfikowana diagnoza problemu czynnościowego oraz zastosowanie stymulatorów MFS w leczeniu nawykowego oddychania torem ustnym (José Durán von Arx, Monika Ośko)     

IV. Praktyczne metody usprawniania oddychania

Rozdział 16. Terapia miofunkcjonalna w budowaniu bądź przywracaniu oddechu fizjologicznego (Mira Rządzka)
Rozdział 17. Wprowadzenie do odkrycia doktora Konstantyna Butejki (Patrick McKeown)  
Rozdział 18. Terapeutyczne podejście do elastycznego tapingu skóry. Wpływ na oddychanie i zaburzenia funkcjonowania układu oddechowego (Esther de Ru, Samantha Payne)    
Rozdział 19. Nieprawidłowe wzorce oddychania i sposoby ich korekty (Sandra Osipiuk-Sienkiewicz)     
Rozdział 20. Oddech jako czynnik doskonalenia komunikacji intrapersonalnej dzieci (Natalia Dul, Katarzyna Miałkowska)
Rozdział 21. Znaczenie oddechu w treningu sportowym (Maciej Szyszka)   
Rozdział 22. Odetchnij z Vinci Power Nap® – zharmonizuj ciało i umysł w Kawiarence Snu®. System neuroarchitektury do synchronizacji snu, oddechu, bicia serca i fal mózgowych redukujący stres, bodźce aktywacji komórek tucznych i histaminę (Magdalena Filcek)    

Biogramy

Wstęp

Anna Skrzypek-Woźniacka

Oddech to najbardziej podstawowy i naturalny proces życiowy. Towarzyszy nam od momentu narodzin aż do śmierci, a jego jakość stanowi o zdrowiu i samopoczuciu. Pomimo że oddech jest oczywistym warunkiem życia człowieka, wciąż pochylamy się nad jego mechanizmem, znaczeniem fizjologicznym i psychologicznym, cały czas odkrywając je na nowo. Temat oddechu stał się szczególnie istotny w kontekście współczesnych wyzwań zdrowotnych, takich jak problemy zagrożenia epidemicznego, przewlekły stres, choroby układu oddechowego czy nawet zmiany klimatyczne i w obrębie stylu życia. Bez wątpienia rola oddechu jest kluczowa dla jakości życia, stąd ważne staje się zgłębianie tego tematu z różnych perspektyw.

Takiego trudu podjęła się redaktorka książki dr Mira Rządzka, która decydując się na przedstawienie szerokiego, wieloaspektowego spojrzenia na oddech, uwzględniającego zarówno jego biologiczne podstawy, jak i jego wpływ na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne, zaprosiła do współpracy wybitnych specjalistów różnych dziedzin. Dzięki temu Czytelnik odnajdzie w tej publikacji opis budowy struktur oddechowych, mechanizmów, które umożliwiają oddychanie (w tym nowatorski opis pozycji spoczynkowych języka), jak również opracowania dotyczące bardziej zaawansowanych zagadnień, np. związku oddechu z immunologią, emocjami, stresem czy stanem umysłu. Pojawią się też niezwykle praktyczne ujęcia tematu – biorące pod uwagę znaczenie edukacji społecznej, profilaktykę oddechu czy powiązanie wspomagania oddechu ze zrozumieniem roli skóry człowieka w tym procesie.

Oddech to nie jedynie czysto fizjologiczny proces, ale przede wszystkim akt dziejący się pomiędzy ciałem a umysłem. Patrząc z tego punktu widzenia, rozumiemy jego holistyczny charakter, który doskonale oddaje ta pozycja. Współczesne badania nad oddechem mają na celu nie tylko opis mechanizmu oddechu jako aktu, ale także pokazanie, w jaki sposób świadomość tego procesu może wpływać na nasze zdrowie, jakie sprawdzone, zbadane techniki oddechowe mogą być stosowane, aby poprawić funkcje organizmu, oraz jak różnorodne podejścia do oddechu mogą wspierać leczenie ciała i umysłu.

Książka pod redakcją dr Miry Rządzkiej prezentuje takie właśnie – nowoczesne – ujęcie tematu i przedstawia zarówno dość klasyczne modele teoretyczne, jak i najnowsze odkrycia naukowe odnoszące się do oddechu i jego wpływu na organizm człowieka. Znajdują się tutaj także niezwykle praktyczne wskazówki oparte na badaniach, które pozwolą się zastanowić nad świadomym zarządzaniem oddechem i wpływem tego zarządzania na poprawę jakości życia oraz lepiej zrozumieć, jak oddychanie może stać się kluczem do zdrowia i dobrego samopoczucia.

Trzymają Państwo w dłoni publikację, która stanowi kompendium wiedzy o oddechu. Jest ona podzielona na cztery części poświęcone kolejno: anatomii i fizjologii oddychania, konsekwencjom zaburzeń oddechu, diagnozie oraz metodom pracy nad oddechem, a więc dają pełen obraz zagadnienia.

W poszczególnych rozdziałach dr Mira Rządzka (autorka większości treści) i zaproszeni przez nią wybitni znawcy tej dziedziny przyglądają się oddechowi pod różnym kątem. Każdy rozdział to pewnego rodzaju odrębna jednostka, która zarazem porządkuje spojrzenie na całość.

Jako logopedka w szczególności cenię sobie propozycję Miry Rządzkiej porządkującą wiedzę w zakresie pozycji języka nazwanych przez nią stanami spoczynkowymi obszaru oralnego, ponieważ bazując na wcześniejszych badaniach, rozsianych w różnych źródłach, autorka tworzy całość uzupełnioną przejrzystymi ilustracjami.

Za niezwykle istotne dla logopedów uważam również treści poświęcone diagnozie oddechu. Ponownie przede wszystkim systematyzują one wiedzę w tym temacie, ale zawierają też konkretne wskazówki warsztatowe, w zasadzie gotowe do użycia oraz służące bardziej holistycznej i przejrzystej diagnostyce, skrupulatnie ukazującej pierwotne przyczyny zaburzeń.

Praktycznymi i – jak sądzę – nadzwyczaj poszerzającymi klasyczne podejście logopedyczne są rozdziały autorstwa prof. José Durána von Arx i Moniki Ośko, dr. Janusza Kocjana, a także Esther de Ru, które ukazują potrzebę wielospecjalistycznego podejścia do pacjenta, spojrzenia na niego i jego problemy z różnych perspektyw, co pozwala na stworzenie sensownego, pełnego planu terapii. Wnosi to zupełnie nową jakość i optykę w kwestii zakresu czynności logopedy, obszaru jego współpracy z innymi specjalistami oraz wiedzy i umiejętności, jakimi powinien się posługiwać.

Wyjątkowo interesujący jest również przegląd wiedzy medycznej proponowany przez Aleksandrę Kosmędę. Ukazuje on nieustanny rozwój wiedzy o oddechu i w połączeniu z Kawiarnią Snu Magdaleny Filcek oraz jej bardzo nowatorską neuroarchitekturą Vinci Power Nap® (VPN) daje obraz coraz szerszych możliwości zdobywania wiedzy, ale i praktycznych rozwiązań w pracy nad poprawą oddechu.

Zapraszając tak zróżnicowane grono autorów (lekarze różnych specjalności, fizjoterapeuci, osteopaci, trenerzy oddechu, pedagodzy i oczywiście logopedzi), dr Mira Rządzka daje świadectwo tak dziś postulowanej, ale wciąż nieoczywistej konieczności tworzenia zespołów wielospecjalistycznych i holistycznego podejścia do pacjenta. Wytycza tym samym nowe ścieżki i zaprasza na nie zarówno młodych logopedów, dla których książka stanie się niejako podręcznikiem wprowadzającym do strukturalnej pracy nad funkcjami, jak i doświadczonych praktyków zawodu, wskazując im drogę pracy zespołowej oraz potrzebę szerokiego spojrzenia dla dobra pacjenta.

Sądzę, że pozycja ta stanie się niezbędnikiem nie tylko dla logopedów, lecz także dla specjalistów wielu dziedzin, począwszy od fizjoterapeutów, stomatologów i ortodontów, psychologów i pedagogów, po lekarzy medycyny różnych specjalności. Nie wątpię, że będzie też inspiracją dla kolejnych badań w tym temacie, jak również konstruktywnych rozwiązań praktycznych.

Czytelnik dostaje bardzo obszerne, kompletne opracowanie tego wszystkiego, co składa się na czynność oddychania. Do tej pory nie było tak wnikliwej i holistycznej rozprawy opisującej dynamikę i charakter oddechu w pracy terapeutycznej. Na pewno zaś nie ma monografii w języku polskim, która całościowo traktowałaby o procesie oddychania, zarówno w ujęciu teoretycznym, jak i praktycznym. [...]

Recenzowana praca uzupełnia i w wydatny sposób poszerza stan badań nad oddechem. Tematyka pracy została więc wybrana bardzo celnie. Przedstawiona rozprawa ze względu na podejmowaną problematykę sytuuje się w obszarze badań z pogranicza nauk medycznych i nauki o zdrowiu, nauk ścisłych i przyrodniczych, nauk humanistycznych czy społecznych. Może być wykorzystana przez specjalistów pracujących z osobami z problemami oddechowymi o różnym podłożu, tj. fizjoterapeutów, logopedów, osteopatów, trenerów, lekarzy różnych specjalizacji (np. alergologów, laryngologów, pulmonologów, ortodontów, pediatrów, stomatologów), ale także przez te wszystkie osoby, które chcą świadomie i dobrze oddychać. [...]

Holistyczne ujęcie tematu, nowatorskie podejście do diagnozy i terapii, otwarcie na współpracę ze specjalistami z różnych dziedzin. Praca napisana jest z dużym znawstwem omawianego zagadnienia, cechuje się także świetną orientacją autorów w piśmiennictwie, nie tylko polskojęzycznym. Liczne zdjęcia, ryciny, wykresy podnoszą atrakcyjność publikacji nie tylko w wymiarze estetycznym, ale przede wszystkim naukowym. [...]

Z fragmentu recenzji prof. Ewy Kaptur

Z okładki:

Niniejsza książka to pierwszy podręcznik poświęcony medycynie oddechu napisany przede wszystkim przez polskich autorów […]. Jestem głęboko przekonany, że po zapoznaniu się z jego treścią Czytelnicy zrozumieją istotę prawidłowego oddechu – jednego z warunków bycia zdrowym.

prof. dr hab. med. Antoni Krzeski, rynolog

Do tej pory nie było tak wnikliwej i holistycznej rozprawy opisującej dynamikę i charakter oddechu w pracy terapeutycznej. […] Mirze Rządzkiej udało się opracować dzieło skończone, monumentalne, niezmiernie istotne dla tych wszystkich, dla których oddech jest nadrzędną czynnością życiową – wymagającą ciągłego wzmacniania i doskonalenia. Zaproszenie do współpracy specjalistów z różnych dziedzin, przyjaciół wyznających wartości bliskie współautorce i zarazem redaktor naukowej, zaowocowało publikacją kompletną, wartą polecenia.

dr hab. Ewa Kaptur, prof. UAM

Ten interdyscyplinarny podręcznik stanowi ważny krok w kierunku lepszego monitorowania i korygowania patologicznych wzorców oddechowych. To pozycja, która powinna się znaleźć w bibliotece każdego specjalisty zajmującego się zdrowiem pacjentów – od pediatrów po logopedów, ortodontów i terapeutów miofunkcjonalnych.

prof. José Durán von Arx, ortodonta

Książka ta otwiera nową perspektywę w rozumieniu oddychania jako kluczowego elementu zdrowia, a także rozwoju dziecka. Zarówno Mira Rządzka, jak i zaproszeni przez nią autorzy poszczególnych rozdziałów – wybitni terapeuci – nie ograniczają się do teoretycznych rozważań, ale korzystając ze swojego doświadczenia klinicznego, dzielą się wskazówkami praktycznymi dotyczącymi sposobów i metod diagnozowania oraz prowadzenia terapii.

lek stom. Monika Ośko, prezes PTTM

Przedmowa

Każdy żywy organizm to twór biologiczny, którego poszczególne części i struktury tworzą zharmonizowaną pod względem funkcjonalnym całość, regulującą czynności życiowe. Procesem warunkującym życie jest oddychanie, to oddech wyznacza początek i koniec samodzielnego życia. Funkcjonowanie wszystkich układów ludzkiego organizmu zależne jest od wymiany gazowej, ale przepływ strumienia powietrza z płuc jest u człowieka także podstawą funkcjonowania umysłu i emanacji procesów umysłowych w czynnościach mówienia. Oddychanie decyduje zatem o rozwoju i funkcjonowaniu człowieka zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej, scala jego organizm w psychofizyczną jedność, stanowiąc pomost pomiędzy jego ciałem i umysłem.

Postrzegając człowieka z perspektywy jego rozwoju, można jednak stwierdzić, że jest on nie tyle całościową strukturą funkcjonalną, lecz przede wszystkim dynamicznym organizmem, którego jednym z zasadniczych przejawów życia jest zintegrowane budowanie, odbudowywanie i naprawianie organów poprzez nieustanną przemianę metaboliczną, a także modyfikowanie działania skorelowanych struktur ciała umożliwiającego optymalne interakcje organizmu ze środowiskiem abiotycznym i biotycznym.

Współczesna logopedia jest bogatą, wielowarstwową i wieloaspektową nauką, stąd czasem nie w pełni uświadamiamy sobie, w jaki sposób procesy obserwowane w obrębie określonych struktur lub na jednym poziomie wpływają na rozwój poszczególnych organów i ich funkcjonowanie w innych obszarach ludzkiej aktywności. Jako aksjomat należy przyjąć twierdzenie, że podstawą funkcjonowania organizmu, rozumianego tu jako cykl życiowy, jest dynamika rozwojowa uwarunkowana najbardziej podstawowym procesem – oddychaniem. Oczywistym warunkiem usystematyzowania wiedzy o mechanizmach rozwoju i funkcjonowania człowieka jako gatunku homo loquens, która ma też zbudować teoretyczne podstawy do działań praktycznych związanych z diagnozowaniem i terapią zaburzeń, jest dążenie do ustalenia uniwersalnych prawd o podstawowych procesach organizmu.

Prezentowana książka jest wyrazem dążenia do poznania prawdy o człowieku jako psychofizycznej jedności, odkrywa podstawowe prawa rządzące strukturami i funkcjami organizmu determinującymi ludzkie życie. Ustalenia Autorów poczynione na gruncie rozmaitych dziedzin nauki pozwalają zrozumieć istotę oddychania, przejawy nieprawidłowości w przebiegu czynności oddechowych, a także rozmaite zaburzenia fizyczne i umysłowe obserwowane w wieku rozwojowym i nabyte w toku życia, które są przyczyną i następstwem tych nieprawidłowości.

Prof. dr hab. Jolanta Panasiuk