Jakub Sowiński

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp

1. Ojczyzna – aksjologiczna czasoprzestrzeń w życiu człowieka

1.1. Humanistyczny sens pojęcia Ojczyzny a jego wymiar pedagogiczny
1.2. Dlaczego niepodległość jest ważna?
1.3. Patriotyzm w interpretacji pedagogicznej 
1.4. Państwo jako podmiot wychowania w społeczeństwie demokratycznym 
1.5. Wątki religijne i patriotyczne w harcerskim stylu życia 

2. Wychowanie w duchu tożsamości narodowej 

2.1. Tożsamość wychowania w Polsce 
2.2. Motywy wychowania patriotycznego 
2.3. Wychowanie patriotyczne a Ojczyzna 
2.4. Język jako czynnik wychowania i komponent dziedzictwa kulturowego 
2.5. Religijne i patriotyczne doświadczenie domu rodzinnego

3. Gdy praca staje się służbą Ojczyźnie 

3.1. Humanistyczny sens pracy człowieka – perspektywa pedagogiczna
3.2. Wychowanie do pracy w kontekście orientacji życiowych człowieka
3.3. Praca w wychowaniu integralnym
3.4. Wychowanie personalistyczne w pracy uczelni akademickiej
3.5. Problem efektywności wychowania patriotycznego 

Zakończenie 

Bibliografia i literatura uzupełniająca

Wstęp

W tytule zbioru tekstów o niełatwym, lecz jakże ważnym w życiu każdego Polaka wychowaniu, znalazło się, i to nieprzypadkowo, słowo refleksja. Posiada ono swoiste zabarwienie, ponieważ chodzi tu o refleksję poważną, która różni się od syndromu myśli nieuporządkowanych, doraźnych, dowolnych czy przypadkowych, a więc od potocznego rozumienia tego słowa. Refleksja zdecydowanie różni się także od medytacji, która jako metoda myślenia zakłada pewnego rodzaju ćwiczenie intelektualne w dochodzeniu do obranego celu. Takim celem może być budowanie w sobie pozytywnego stosunku do świata, wprowadzenie siebie w stan błogiego relaksu czy poszukiwanie rozwiązania jakiegoś problemu własnej egzystencji. Refleksja jest jak „powracająca fala”, nie musi kończyć się po osiągnięciu jakichkolwiek celów, jeśli je w ogóle posiada, wręcz przeciwnie, tak jak w tym przypadku dobrze odczytana przez Czytelnika, powinna znaleźć swoje dalsze pogłębienie w jego myślach, wzbogacenie o własne przemyślenia i doświadczenia, słowem, stać się nieustająca. Jednak autor takiemu wyzwaniu nie jest w stanie sprostać, może to uczynić jedynie sam przedmiot zaproponowanej w tytule refleksji.

Relacja między refleksją a jej przedmiotem bywa zastanawiająca, bowiem im bardziej doniosły jest przedmiot, tym refleksja o nim może okazać się głębsza, owocniejsza, bardziej inspirująca. Byle jaki przedmiot nie zdoła wzbudzić poważnej refleksji. Więcej, bez przedmiotu nie ma refleksji. Na przykład przy fikcyjnym przedmiocie refleksja zmienia się zazwyczaj w ideologię. Bywa jednak i tak, że gdy refleksja słabnie lub zanika, to wówczas także, prędzej lub później, zaciemnia się i ginie gdzieś jej przedmiot. Przedmiot, któremu poświęcone są niniejsze rozważania, jawi się jako wartość najbardziej doniosła i niezbywalna ze wszystkich w życiu człowieka. Dlatego intencją autora jest, aby zaprezentowany przedmiot zachęcał właśnie do refleksji, a nie do sporów politycznych, historycznych czy ideologicznych. Niech rzetelna refleksja poprzedza zawsze spory i czyny, nigdy odwrotnie. 

Z rozważanym przedmiotem związana jest ściśle, między innymi, polska edukacja, i to na każdym poziomie oraz etapie nauki czy studiowania. Problemem naszej edukacji jest trudny do przezwyciężenia kryzys wychowania. Współczesne szkoły podstawowa i średnia kształcą i nauczają dzieci i młodzież, wyposażając swoich uczniów w wiedzę i liczne sprawności, jednakże nie wychowują. Wychowanie nie jest domeną także szkoły wyższej. Na tle ogólnego stanu wychowania w Polsce, w tym również wychowania w rodzinie, trudno oczekiwać pożądanych wyników w tak newralgicznym jego obszarze, jakim jest wychowanie patriotyczne młodego pokolenia. Ojczyzna nie jest przedmiotem dostatecznie rozpoznawalnym przez młodzież, a patriotyzm nie stanowi dla niej wartości szczególnie doniosłej. Młode pokolenie żyjące w czasoprzestrzeni „tu i teraz”, wypełnionej nadmiarem informacyjnym, w świecie bardziej wirtualnym, medialnym niż realnym, nie zaprząta sobie głowy problemami przyszłości i tym, jaki będzie już za chwilę własny dom ojczysty. Ponadto obce mocarstwa i ich wrogie nam ideologie oraz agresywnie przekazywane koncepcje kulturowe, wsparte siłą medialnych obrazów i narracji, usilnie dążą do zniszczenia myśli patriotycznej w przestrzeni społecznej i życiu prywatnym obywateli. W tym kontekście wychowanie patriotyczne jawi się jako coś znacznie większego niż pewien rodzaj wychowania lub zabarwienie wychowania pojmowanego w ogóle – to oznacza wychowanie, które po prostu stanowi polską rację stanu.

Na tak pomyślane refleksje złożyły się teksty lub ich fragmenty wybrane tematycznie, które były pisane systematycznie w różnych okresach czasu, publikowane w pozycjach własnych autora lub rozproszone jako artykuły czy rozdziały w książkach innych autorów oraz niepublikowane dotąd teksty wystąpień konferencyjnych. W ten sposób zebrany materiał został uporządkowany, uzupełniony i poszerzony o nowe rozdziały. Pomimo tak zawiłej genezy niniejszej publikacji, autor starał się nadać całości merytoryczną spójność treści, wiążącej się konsekwentnie z wychowaniem do miłości Ojczyzny

W obliczu intensywnych przeobrażeń na przestrzeni dziejów pojęcia ojczyzna i patriotyzm należą do tych słów, które obejmują swym zakresem ogromne bogactwo treści w swej różnorodności do tego stopnia, że nie sposób ująć obie kategorie w postaci zwięzłych definicji. Oba pojęcia są nasycone treściami naukowymi i zarazem stanowią wartości aspirujące do sakralnych, wpisujące się znamiennie w sens oraz znaczenie życia jednostek i zbiorowości społecznych.

Z takiej właśnie szeroko zakreślonej perspektywy problemowej Andrzej Jakub Sowiński podjął w swej monografii kwestie ojczyzny w refleksji pedagogicznej. Treści w niej zawarte zostały ujęte w trzech częściach poprzedzonych wprowadzającym w całość rozważań wstępem. Każda z tych części obejmuje swym zakresem kilka konstruujących je podrozdziałów. Całość rozważań zamyka suplement oraz podsumowanie i bibliografia. 

Przyjęty w monografii tok rozważań zorientowany został refleksyjnie przez autora pedagoga w taki inspirujący sposób, który w swej wymowie zarazem skłania czytelników do dalszych nie mających końca deliberacji na temat ojczyzny i patriotyzmu, motywując odbiorców dzieła do głębokiego namysłu oraz do zadumy nad tym, co dla człowieka i jego świata jest ważne, egzystencjalnie znaczące, nieodzowne. Zawarty w monografii tok rozważań przywodzi na pamięć deliberacje na temat ojczyzny i patriotyzmu odważnego refleksją filozoficzną Cypriana Kamila Norwida orzekającego, że Ojczyzna to wielki zbiorowy obowiązek oraz dopowiadającego do tego następująco: Idzie o zorganizowanie patriotyzmu, tym sposobem otrzyma się najważniejszy owoc zorganizowania go do dziesiątej potęgi w skutkach. [...]

z recenzji 
Prof. dr hab. Urszula Ostrowska