Krzysztofiak Danuta

doktor nauk społecznych w zakresie pedagogiki, pracownik naukowo-dydaktyczny Wielkopolskiej Wyższej Szkoły Społeczno-Ekonomicznej w Środzie Wielkopolskiej. Stopień doktora uzyskała w 2013 roku na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu rozprawą napisaną pod kierunkiem prof. dr. hab. Jerzego Modrzewskiego o tytule Wspomaganie egzystencji ludzi starych. Konteksty socjopedagogiczne. Jest autorką artykułów naukowych z obszaru pedagogiki społecznej, pracy socjalnej oraz gerontologii. Podejmowana przez nią w ostatnim okresie problematyka badawcza obejmuje zagadnienia organizacji i funkcjonowania instytucjonalnych oraz nieformalnych sieci wsparcia człowieka w obliczu trudnych sytuacji życiowych, ujawniających się w finalnym okresie egzystencji.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

PRZEDMOWA 

WPROWADZENIE

ROZDZIAŁ I

Wokół problematyki jakości życia osób starszych

1. Dyskurs o starości na gruncie nauk o człowieku 

1.1. Entropia ludzkim przeznaczeniem, czyli o biologicznych teoriach starzenia się

1.2. Finalna faza egzystencji w ujęciu psychologii 

1.3. Starość w aspekcie socjologicznym

1.4. Późna dorosłość jako przedmiot zainteresowania subdyscyplin pedagogicznych 

2. Gerontologiczne koncepcje pomyślnego starzenia się i jakości życia w starości 

3. Oblicza i determinanty położenia egzystencjalnego polskich seniorów

3.1. Sytuacja życiowa.Interdyscyplinarna perspektywa poszukiwań definicji pojęcia   

3.2. Prestiż versus degradacja. Starość w wymiarze makrospołecznym

3.3. Wspólnota versus oddalenie. Starość w wymiarze mezo-i mikrospołecznym   

3.4. Spełnienie versus rozczarowanie. Starość w wymiarze podmiotowym (jednostkowym)

ROZDZIAŁ II

W kręgu zagadnień wspomagania egzystencji seniorów

1. Opieka, pomoc, wsparcie w kontekście ludzkich potrzeb (rozważania terminologiczne) 

2. Od filantropii po zabezpieczenie i pomoc społeczną (czyli o historycznych uwarunkowaniach rozwoju działań opiekuńczych) 

3. System wspomagania egzystencji ludzi starszych (casus polski) 

3.1. Rodzina jako kluczowe ogniwo nieformalnej sieci wsparcia 

3.2. Instytucje publiczne w służbie starości   

3.3. Sektor pozarządowy 

3.4. Rola i znaczenie podmiotów prywatnych   

ROZDZIAŁ III

Podstawowe założenia metodologiczne projektu badawczego

1. Ogólny zarys i uzasadnienie problematyki badań 

2. Cele, problemy i hipotezy badawcze 

3. Metoda, techniki, narzędzia i organizacja badań 

ROZDZIAŁ IV

Diagnoza sytuacji życiowej starszych mieszkańców badanego rejonu

1. Miejsko-wiejski rejon powiatu średzkiego jako przestrzeń życia seniorów 

2. Charakterystyka podstawowych cech społeczno-demograficznych respondentów 

3. Codzienność egzystencjalna w relacjach badanych 

3.1. Witalność versus niesprawność. Wybrane aspekty kondycji zdrowotnej 

3.2. Zabezpieczenie versus niepewność jutra. Wyznaczniki położenia socjalno-bytowego   

3.3. Integracja versus wykluczenie. O (nie)obecności w najbliższych kręgach środowiskowych 

3.4. Akceptacja versus negacja. Stosunek wobec przeżywanej starości 

3.5. Pomyślność – niestabilność – zagrożenie bytu. Globalna ocena sytuacji egzystencjalnej 

4. Konkretyzacje doświadczania starości w wymiarze wybranych biografii 

4.1. (Auto)portrety dzieciństwa dzisiejszych seniorów 

4.2. Młodość i wczesna dorosłość w narracjach badanych 

4.3. Cienie i blaski dojrzałego życia (wieku średniego) 

4.4. Globalna ocena biografii oraz orientacja ku jej dalszemu trwaniu a postać aktualnie doświadczanej sytuacji życiowej 

5. Lokalny system wspomagania najstarszych mieszkańców rejonu 

5.1. Nieformalne ogniwa sieci pomocowej 

5.2. Instytucjonalne źródła wsparcia   

5.3. Działalność systemu wspomagania w opinii odbiorców jego świadczeń 

ZAKOŃCZENIE

W stronę optymalizacji położenia egzystencjalnego ludzi starszych w środowisku ich życia 

BIBLIOGRAFIA 

SPIS TABEL I WYKRESÓW 

Summary

Faces of old age in a local perspective. Socio-pedagogical study 

PRZEDMOWA 

„Starość”, „starzenie”, „osoby starsze” to pojęcia coraz częściej i coraz natarczywiej obecne oraz stosowane – nie tylko w dyskursie publicystycznym, ale także w nieustępliwie powracających rozważaniach teoretyzujących i w realizowanych już w znacznej skali projektach badawczych w obszarze nauk podstawowych, interesujących się człowiekiem i ludźmi współtworzącymi wspólnotowe formy swojej egzystencji, wraz z towarzyszącą im cywilizacją i identyfikującą je kulturą. Poddawane operacjonalizacji stanowią nierzadko kluczowe pojęcia dla konstruowanych w naukach – psychologicznej, socjologicznej, antropologicznej, geograficznej (demograficznej) czy tradycyjnie historycznej, teoretycznych koncepcji, a nawet teorii fenomenów przez nie identyfikowanych. Pojawiające się w nich, w sposób mniej lub bardziej kompletny, opisy i wyjaśnienia owych przedmiotowych fenomenów stanowią dogodny punkt oparcia i uzasadniania konstruowanych oraz realizowanych – z kolei w naukach praktycznych czy stosowanych – projektów ingerencji: politycznej, socjalnej, prawnej, ekonomicznej, medycznej, pedagogicznej, szczególnie w te fragmenty rzeczywistości ludzkiej, w których odnajdujemy osoby ujawniające znamiona odkrywane i przypisywane im w tamtych dyscyplinach, a sygnalizujące doświadczanie przez nie takich stanów rzeczy, takich znamion ich sytuacji życiowej, które nie tylko zalecają owe ingerencje, co nawet czynią je niezbędnymi w łagodzeniu, względnie przezwyciężaniu, ich destrukcyjnego dla kondycji egzystencjalnej tych osób charakteru. Ingerencje tego rodzaju znajdują swoje inspiracje i uzasadnienie nie tyle w ekonomicznej kalkulacji kosztów i zysków wyzwolonych ich zaniechaniem i/lub podjęciem, ile raczej w nakazie etycznym; w respektowaniu przez współczesne społeczeństwa idei i praktyki pomocniczości; w pielęgnowaniu i potęgowaniu wrażliwości skutkującej działaniami dobroczynnymi, łagodzącymi konsekwencje podmiotowej nieporadności i bezradności, mizerii witalnej i socjalnej osób starszych, a także w umocowaniu owych starań w porządku prawnym – ustawowym wielu współczesnych społeczeństw zorganizowanych państwowo. 

Mimo tych niewątpliwie licznych i znaczących w kształtowaniu sytuacji życiowej takich osób inicjatyw zmierzających do łagodzenia destrukcyjnego ze swej istoty stanu starości, w dalszym ciągu stawia ona pod adresem podmiotów owych inicjatyw (państwa, samorządów, fundacji, ruchów na rzecz..., instytucji lokalnych, wreszcie rodzin) poważne wyzwania, sygnalizując ciągle aktualny w swojej mizerii, a nierozwiązywany pomyślnie, społeczny problem osób starszych – sygnalizowany także w swoim czasie w publicystyce pod hasłem: „Czy Polska jest dobrym krajem dla osób starszych?”.

Autorka rekomendowanej monografii, podążając śladem owej publicystycznej, i nie tylko takiej, inspiracji, zadała sobie i nam – Czytelnikom, pytania o to, jaka jest Polska dla osób starszych – mieszkańców wybranego rejonu miejsko-wiejskiego, położonego w centrum Wielkopolski; jak kształtuje się w niej sytuacja starszych mieszkańców owego rejonu; jak dalece oni sami i rozmaite komponenty lokalnych środowisk ich życiowej aktywności ukształtowały jej obraz diagnozowany przez Autorkę w drugiej dekadzie XXI wieku; wyznaczając niewątpliwie także jej perspektywę; wpisując się tym samym swoimi dokonaniami w dynamicznie rozwijający się w Polsce nurt i dorobek socjopedagogicznych, monograficznych badań środowiskowych nad rodzinnymi i partnerskimi formami bytowania u schyłku ich społecznej i biologicznej obecności. 

Cenna to poznawczo inicjatywa zawierająca również wzorcowe rozwiązania metodologiczne, godne uwagi i kontynuacji w badaniach diagnozujących stan owego problemu w innych – np. diametralnych wobec ukazanego w książce – środowiskach bytowania takich osób, uwzględniających – jak to ma miejsce w autorskiej monografii – zarówno jego obyczajowe, jak i formalno-prawne źródła, przejawy i konsekwencje indywidualne oraz społeczne. Ta szeroka panorama ukazanego i kompetentnie udokumentowanego w monografii zagadnienia kształtowania się sytuacji życiowej osób starszych niewątpliwie może stanowić przedmiot żywego i pożytecznego zainteresowania tych wszystkich podmiotów, które interesując się nią poznawczo i pomocniczo, mają na względzie zarówno doskonalenie swoich kompetencji, jak i podejmowanych wobec takich osób inicjatyw.

Jerzy Modrzewski

Monografia […] wpisuje się w nurt współczesnego, interdyscyplinarnego zainteresowania starością w różnych kontekstach. Rozwój nauk medycznych, społecznych i humanistycznych wzbogaca naszą wiedzę o starości i jej różnych, nie zawsze pozytywnych, obliczach z przesłaniem poszukiwania rozwiązań społeczno-socjalnych dla polepszania jakości życia seniorów w warunkach zmian społecznych. […] Recenzowana monografia Oblicza starości w perspektywie lokalnej. Studium socjopedagogiczne, autorstwa Pani Danuty Krzysztofiak, w mojej ocenie, wzbogaca poznawczo obszary zainteresowań naukowo-badawczych pedagogiki społecznej, gerontologii i innych nauk społecznych. Stanowi ona także swoisty głos w społecznej debacie nad zróżnicowanymi obliczami starości w ponowoczesnym świecie, a ponadto posiada istotne walory praktyczne ze względu na wnioski i propozycje zawarte w zakończeniu, które mogą stanowić podstawę dla przygotowania projektów optymalizujących jakość życia ludzi starszych na badanym obszarze terytorialnym.

Z recenzji wydawniczej prof. dr hab. Ewy Syrek