Edyta Sielicka

doktorka nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, nauczycielka dyplomowana, socjolożka, socjoterapeutka, adiunktka w Katedrze Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Szczecińskiego, instruktorka Związku Harcerstwa Polskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą tematyki edukacji tanatologicznej – jej jakości oraz znaczenia dla prawidłowego rozwoju człowieka. Ponadto autorka artykułów na temat budowania sieci wsparcia społecznego przez instytucje państwowe oraz organizacje pozarządowe.

________________________________________________________________________________

INFORMACJE O AUTOR KAC H i AUTORACH

Grzegorz Całek – socjolog, polityk społeczny, administratywista. Od ponad 30 lat związany z sektorem pozarządowym. Jest prezesem Polskiego Towarzystwa Zespołu Aspergera, w którym prowadzi projekty, badania dotyczące sytuacji rodzin dzieci z niepełnosprawnością oraz uczniów z niepełnosprawnością w systemie edukacji. Ponadto jest dyrektorem Instytutu Inicjatyw Pozarządowych, w którym kieruje projektami mającymi na celu rozwój sektora pozarządowego oraz aktywizację rodziców w szkołach (w szczególności rozwój rad rodziców). Jest także przewodniczącym zarządu Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Socjologicznego. Autor kilkudziesięciu publikacji książkowych i kilkuset artykułów specjalistycznych dla rodziców, sektora pozarządowego, a także dotyczących obszaru niepełnosprawności i edukacji.

Kontakt: g.calek@uw.edu.pl

Barbara Chojnacka – doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, socjolog, pedagog. Adiunkt w Katedrze Pedagogiki Społecznej w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Szczecińskiego. Prezes Fundacji Akcja Serducho, wieloletni wychowawca w placówkach wsparcia dziennego. Naukowo zajmuje się problematyką odwrócenia ról w rodzinie.

Kontakt: basia.chojnacka@gmail.com

Tomasz Huk – doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Śląskiego w Instytucie Pedagogiki, gdzie prowadzi badania dotyczące wykorzystania mediów cyfrowych w wychowaniu szkolnym i pozaszkolnym oraz wychowania harcerskiego. Od 2008 r. jest rzeczoznawcą Ministerstwa Edukacji Narodowej do spraw podręczników. Ponadto współredaguje międzynarodowe czasopismo „The New Educational Review”. Był uczestnikiem stażów naukowych w Kolonii (Niemcy) oraz Mombasie (Kenia). Jest autorem 4 monografii naukowych oraz ponad 50 artykułów naukowych. Przez 22 lata był nauczycielem, a przez ponad 5 lat pełnił funkcję dyrektora Szkoły Podstawowej nr 11 z Oddziałami Integracyjnymi w Katowicach. Od kwietnia 2024 r. jest wicekuratorem Oświaty w Katowicach. Działalność wychowawczą i społeczną realizuje jako instruktor Związku Harcerstwa Polskiego (obecnie wiceprzewodniczący ZHP).

Kontakt: tomasz.huk@us.edu.pl

Mateusz Jeżowski – absolwent lingwistyki stosowanej (Uniwersytet Warszawski), interdyscyplinarnych studiów europejskich (College of Europe), doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. W swoich badaniach podejmuje tematykę wolontariatu i zaangażowania społecznego. Wieloletni pracownik unijnych programów edukacyjnych („Młodzież w działaniu”, Erasmus+, Europejski Korpus Solidarności), ekspert Komisji Europejskiej i Rady Europy. Obecnie zawodowo zajmuje się ewaluacją i monitoringiem działań skierowanych do osób uchodźczych w Polsce.

Kontakt: mw.jezowski@student.uw.edu.pl

Anita Karyń – doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, nauczycielka akademicka w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Szczecińskiego, terapeutka integracji sensorycznej, pedagożka szkolna i specjalna w ZSO nr 7 w Szczecinie, prezeska organizacji samorządowej działającej na rzecz osób starszych.

Kontakt: anita.karyn@usz.edu.pl

Krzysztof Kasperek – doktorant Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, pedagog, nauczyciel wczesnoszkolny, instruktor harcerski i wicedyrektor Społecznej Szkoły Podstawowej „Nasza Dobra Szkoła”. Jego zainteresowania badawcze skupiają się wokół samorządności w szkole, partycypacji uczniowskiej i edukacji obywatelskiej oraz pedagogiki alternatywnej.

Kontakt: krzysztof.kasperek@us.edu.pl

Kinga Lendzion – socjolog, profesor w Katedrze Socjologii Rodziny, Edukacji i Wychowania w Instytucie Nauk Socjologicznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Zainteresowania naukowo-badawcze: socjologia edukacji, socjologia rozwoju (rola edukacji w rozwoju państw Afryki Subsaharyjskiej), działalność misyjna Kościoła oraz edukacja alternatywna (edukacja domowa). Posiada doświadczenie w zakresie prowadzenia badań etnograficznych – kilkukrotnie prowadziła badania terenowe na Madagaskarze, podejmujące problematykę edukacji dzieci i młodzieży oraz działalności misyjnej Kościoła. Autorka i współautorka około 40 artykułów naukowych; współredaktorka dwóch publikacji zbiorowych oraz autorka monografii: Społeczno-religijna rola kapłana misjonarza na Madagaskarze (2012), Dwa języki – dwa światy. Język francuski i malgaski w edukacji szkolnej na Madagaskarze (2019). Kontakt: k.lendzion@uksw.edu.pl

Joanna Łukjaniuk – doktor, psycholog, psychoterapeuta, adiunkt w Akademii Mazowieckiej w Płocku. Autorka wielu artykułów naukowych i popularnonaukowych z dziedziny terapii rodzin, profilaktyki i psychoterapii uzależnień oraz wychowania dzieci i młodzieży. Od 2002 r. prezes Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom i Młodzieży KAI KAIROS. Od 2011 r. w Duszpasterstwie Rodzin Diecezji Warszawsko-Praskiej prowadzi terapie rodzinne i małżeńskie, m.in. dla rodzin adopcyjnych, a od 2016 r. – w Centrum Erit w Płocku.

Kontakt: j.lukjaniuk@mazowiecka.edu.pl

Maciej Maraszkiewicz – socjolog, psycholog, psychoterapeuta w trakcie certyfikacji. Pracownik naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku. Psycholog szkolny w I Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Krzywoustego (w latach 2020–2023) oraz w V Liceum Ogólnokształcącym im. Zbigniewa Herberta w Słupsku (w latach 2020–2021). W latach 2011–2019 pracownik Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku. Obecnie psycholog/psychoterapeuta w Ośrodku Środowiskowej Opieki Psychologicznej i Psychoterapeutycznej dla Dzieci i Młodzieży.

Kontakt: maciej.maraszkiewicz@apsl.edu.pl

Katarzyna Marszałek – pedagożka, pracowniczka socjalna, mediatorka, trenerka, tutorka, nauczycielka akademicka, doktor habilitowana nauk społecznych w zakresie pedagogiki, profesor Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Od 1988 r. jest związana z harcerstwem, od grudnia 2007 r. w stopniu harcmistrza, pełniąc liczne funkcje od drużynowej po dotyczące m.in.: działalności pionów metodycznych, zespołu programowego, komisji stopni instruktorskich, zespołu kadry kształcącej i inne na szczeblu hufca, chorągwi i Głównej Kwatery. Interesuje się harcerstwem, skautingiem, organizacjami pozarządowymi.

Kontakt: marszalek@ukw.edu.pl

Małgorzata Mikut – doktor nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, pedagożka młodzieży, nauczycielka akademicka zatrudniona na stanowisku adiunkta w Katedrze Pedagogiki Ogólnej, Dydaktyki i Studiów Kulturowych Uniwersytetu Szczecińskiego. Członkini Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego – Oddział Szczeciński, Zespołu Pedagogiki Młodzieży przy Komitecie Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk. Założycielka i opiekunka Koła Naukowego Pedagogów Młodzieży „Young Power”. Współpracowniczka Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie w zakresie prowadzenia szkoleń i organizacji konferencji naukowo-metodycznych oraz popularyzowania wiedzy naukowej w zakresie pedagogiki młodzieży na łamach „Refleksji. Zachodniopomorskiego Kwartalnika Oświatowego”. Autorka publikacji na temat zjawisk i procesów, w które uwikłana jest młodzież, m.in. monografii (Za)angażowanie młodzieży. Ku pedagogice i edukacji zaangażowanej społecznie (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2024). Jej zainteresowania naukowe oscylują wokół młodzieży, zaangażowania społecznego młodych, edukacji zaangażowanej oraz inicjatyw i projektów edukacyjnych rozwijających sprawstwo młodzieży.

Kontakt: malgorzata.mikut@usz.edu.pl

Robert Nowecki – student V roku prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz V roku medycyny na Wydziale Lekarskim Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Radny powiatu grodziskiego, były radny gminy Baranów i Młodzieżowego Sejmiku Województwa Mazowieckiego. Na co dzień zajmuje się prawem biotechnologii, prawem medycznym, historią prawa i ustrojów oraz psychologicznymi aspektami medycyny. Interesuje się socjologią, dwudziestoleciem międzywojennym, ekonomią oraz kwestiami infrastrukturalno- transportowymi. W wolnych chwilach uczy się języków obcych i podróżuje na rowerze.

Kontakt: rnowecki01@gmail.com

Hanna Popowska – absolwentka pedagogiki osób niepełnosprawnych i arteterapii na Uniwersytecie Śląskim. Studentka wczesnego wspomagania rozwoju na Akademii Pedagogiki Specjalnej i doktorantka w dyscyplinie pedagogika w Szkole Doktorskiej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Pracuje jako terapeutka dzieci z niepełnosprawnościami, jest instruktorką harcerską, od 19 lat działa w ruchu harcerskim. W badaniach na potrzeby pracy doktorskiej dąży do weryfikacji efektów oddziaływań prowadzonych w drużynach harcerskich.

Kontakt: hpopowska12@gmail.com

Edyta Sielicka – doktorka nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, nauczycielka dyplomowana, socjolożka, socjoterapeutka, adiunktka w Katedrze Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Szczecińskiego, instruktorka Związku Harcerstwa Polskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą tematyki edukacji tanatologicznej – jej jakości oraz znaczenia dla prawidłowego rozwoju człowieka. Ponadto autorka artykułów na temat budowania sieci wsparcia społecznego przez instytucje państwowe oraz organizacje pozarządowe.

Kontakt: edyta.sielicka@usz.edu.pl

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp

INSPIRACJE TEORETYCZNE

Grzegorz Całek
Funkcjonowanie organizacji pozarządowych w szkole – stan formalny oraz ostatnie propozycje zmian

Małgorzata Mikut
Być zaangażowanym. O tym, jak ważne jest rozwijanie sprawczości młodych

Barbara Chojnacka
Pokolenie Z – perspektywa społecznego zaangażowania

SZKOŁA I WOLONTARIAT

Joanna Stepaniuk
Wolontariat jako działanie profilaktyczno-wychowawcze w szkole podstawowe

Mateusz Jeżowski
Do zawodu przez wolontariat. Zdobywanie kompetencji poprzez udział w zagranicznym wolontariacie długoterminowym w szkołach i przedszkolach

Anita Karyń
Wolontariat uczniowski na rzecz seniorów – działania w Dziennym Domu Pomocy Społecznej „Turkus” w Szczecinie

SZKOŁA I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

Kinga Lendzion
Edukacja domowa w praktyce – fundacje i stowarzyszenia wspierające dzieci i rodziców w edukacji domowej

Joanna Łukjaniuk
Współpraca organizacji pozarządowych ze szkołą w zakresie wspierania umiejętności wychowawczych rodzin ryzyka. Kilka doświadczeń z pracy Ośrodka „Jest Czas” w Płocku

Maciej Maraszkiewicz
Wsparcie uczniów w przestrzeni szkolnej przez organizację pozarządową na przykładzie fundacji Akcja Menstruacja

Robert Nowecki
Parlament Młodych Rzeczypospolitej Polskiej – polityka dla młodych i młodzi dla polityki

SZKOŁA I HARCERSTWO

Katarzyna Marszałek
Harcerskie i skautowe organizacje funkcjonujące w Polsce

Tomasz Huk
Organizacja harcerska w szkole – od działania do współpracy

Hanna Popowska
Organizacje harcerskie jako partner szkoły w wychowaniu prospołecznym dzieci z niepełnosprawnościami

Krzysztof Kasperek
Harcerstwo jako organizacja pozarządowa a przeciwdziałanie bierności społecznej i uzależnieniom

INFORMACJE O AUTORKACH I AUTORACH

WSTĘP

O szkole napisano już wiele, a jednak ciągle pozostaje przestrzenią badania, w której nieustannie podejmuje się próby zrozumienia jej wielowymiarowości oraz procesów w niej zachodzących. I to właśnie ta wielowymiarowość powoduje, że jest ona stale zarówno przestrzenią praktyki, jak i naukowego namysłu. Mamy bowiem z jednej strony szkołę jako instytucję – osadzoną w polskim systemie edukacyjnym, z jasno określonymi celami i zadaniami, hierarchiczną strukturą oraz silnymi wskaźnikami efektywności. W tym kontekście szkoła realizuje zadania określone przez ustawodawcę, dążąc do osiągnięcia wyznaczonych celów edukacyjnych i wychowawczych. Z drugiej strony mamy szkołę jako unikalne środowisko wychowawcze, w którym nakładają się celowo i świadomie planowane działania wychowawcze oraz te niejawne, które często mają znaczący wpływ na jej charakter i kierunek jej oddziaływania. Te niejawne procesy, nierzadko trudne do zidentyfikowania i zmierzenia, stanowią integralny element dynamiki szkolnej.

W oba te wymiary – instytucjonalny i wychowawczy – wpisuje się działalność organizacji pozarządowych, które odgrywają kluczową rolę w promowaniu wartości obywatelskich i społecznych w środowiskach szkolnych. Poprzez tworzenie w szkole przestrzeni do uczniowskiej aktywności oraz współtworzenie programów edukacyjnych i inicjatyw dziecięcych i młodzieżowych organizacje mogą wprowadzać młodzież w świat wolontariatu i działalności społecznej. Udział w takich inicjatywach pozwala młodzieży lepiej zrozumieć problemy społeczności lokalnej i globalnej, a także kształtuje w niej postawy prospołeczne i obywatelskie. Ponadto wolontariat szkolny często integruje społeczność szkolną, budując więzi między uczniami, nauczycielami i rodzicami, co sprzyja tworzeniu pozytywnego klimatu w szkole.

Wydaje się zatem, że podjęty w monografii temat organizacji pozarządowych i wolontariatu w szkole jest niezwykle aktualny i istotny z perspektywy świadomego zaangażowania wszystkich podmiotów w podnoszenie jakości polskiej edukacji oraz wszechstronny rozwój młodych ludzi. Tym, co szczególnie cenne, jest fakt, że współtwórcami tej publikacji są zarówno osoby reprezentujące świat akademicki, które ugruntowują teoretyczną zasadność prowadzonych w szkole działań organizacji pozarządowych, jak i osoby na co dzień realizujące misję edukacyjną bezpośrednio w szkołach lub organizacjach pozarządowych. Wszyscy spotkali się w czasie trzech edycji Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Organizacje pozarządowe i wolontariat w szkole”, w ramach której wymieniali się poglądami i poszerzali perspektywę prezentowanej tematyki. Walor tego spotkania, zawarty w niniejszej publikacji, podkreśla także recenzentka książki, profesor Magdalena Dudkiewicz, pisząc: Prezentowany tom pozwala dostrzec te zależności i wzajemne korzyści w kilku odsłonach: teoretycznych, badawczych, a także wynikających z praktycznych, codziennych doświadczeń. Tym samym publikacja umożliwia nieco nieoczywiste spojrzenie na szkołę jako miejsce nie tylko edukacji w zakresie konkretnych przedmiotów, dziedzin i specjalizacji, lecz także umiejętności życia społecznego, empatii, tolerancji i współdziałania na rzecz dobra wspólnego.

Aby wyraźnie wyeksponować te obszary, autorzy zdecydowali się podzielić strukturę książki na cztery części.

Pierwszą część, teoretyczną, otwiera tekst Grzegorza Całka, który omawia miejsce organizacji pozarządowych w systemie edukacji, co pozwala na szersze zrozumienie perspektywy zaangażowania społecznego młodych ludzi oraz jego uwarunkowań. Dalej została umieszczona wnikliwa analiza Małgorzaty Mikut, dotycząca znaczenia rozwijania poczucia sprawczości u dzieci i młodzieży, które staje się fundamentem świadomego i aktywnego obywatelstwa. Analizę tę uzupełnia Barbara Chojnacka, opisując społeczny kontekst zaangażowania pokolenia Z w wolontariat.

Druga część publikacji łączy teoretyczne podejście z praktycznymi przykładami, pokazując ich wymiar rzeczywistego wpływu. W tej części Joanna Stepaniuk dzieli się praktycznymi doświadczeniami z wolontariatu w szkołach podstawowych, Mateusz Jeżowski przedstawia korzyści z zagranicznych wolontariatów długoterminowych, zaś Anita Karyń opisuje działania wolontariatu uczniowskiego na rzecz seniorów.

W kolejnej części autorzy publikowanych tekstów skupiają się na współpracy szkół z organizacjami pozarządowymi, prezentując różnorodność jej aspektów, zarówno w perspektywie edukacyjnej, jak i społecznej. W tym rozdziale Kinga Lendzion bada rolę fundacji i stowarzyszeń wspierających edukację domową, zaś Joanna Lukjaniuk przedstawia praktyczne przykłady pomocy oferowanej przez organizacje pozarządowe rodzinom z trudnościami wychowawczymi. Inny ciekawy przykład wspomagania działalności szkoły prezentuje Maciej Maraszkiewicz, opisujący działania fundacji Akcja Menstruacja. Analizy te uzupełnia tekst Roberta Noweckiego, który omawia działalność stowarzyszenia Parlament Młodych RP jako znaczącej formy zaangażowania uczniowskiego w działalność pozaszkolną.

Warto również zwrócić uwagę na ostatnią część tomu, której treści koncentrują się na współpracy szkół z organizacjami harcerskimi. Redaktorzy monografii zdecydowali się wyróżnić ten obszar z dwóch głównych powodów: po pierwsze – ze względu na znaczny udział przedstawicieli tych organizacji w przygotowanych konferencjach, po drugie – w związku z bezpośrednim uwzględnieniem w art. 86 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. 2017, poz. 59 z późn. zm.) zasad współpracy szkół i placówek oświatowych z organizacjami harcerskimi oraz innymi organizacjami działającymi na rzecz dzieci i młodzieży.

W części poświęconej harcerstwu i skautingowi znalazły się zatem teksty Katarzyny Marszałek, która przedstawia zarys działalności organizacji harcerskich i skautowych w Polsce, oraz Tomasza Huka, który analizuje sposoby współpracy organizacji harcerskich ze szkołami. Znajdują się także tutaj teksty poświęcone znaczeniu harcerskiego wychowania w życiu uczniów, w tym tekst Hanny Popowskiej, która opisuje rolę organizacji harcerskich w wychowaniu prospołecznym dzieci z niepełnosprawnościami, oraz Krzysztofa Kasperka, który omawia znaczenie wychowania harcerskiego w przeciwdziałaniu bierności społecznej i uzależnieniom.

Współpraca pomiędzy szkołą a organizacjami pozarządowymi wciąż wymaga nowych rozwiązań oraz budowania pomostów komunikacyjnych, relacyjnych i prawnych. Jak jednak wynika z analizy zamieszczonych tu tekstów, to właśnie ta współpraca, realizowana również poprzez wolontariat szkolny, sprzyja integracji społeczności szkolnej, wzmacnia więzi między uczniami, nauczycielami i rodzicami oraz jest źródłem obywatelskiego rozwoju.