Jolanta Rzeźnicka-Krupa

doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego. Autorka książek: Komunikacja, edukacja, społeczeństwo. O dyskursie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną (2007) oraz Niepełnosprawność i świat społeczny. Szkice metodologiczne (2009, drugie wydanie 2011), które ukazały się nakładem Oficyny Wydawniczej „Impuls”. Jest również autorką licznych artykułów naukowych poświęconych m.in. edukacyjnym i społeczno-kulturowym aspektom zjawiska niepełnosprawności.

Swoje badawcze zainteresowania wiąże z problematyką podmiotu i tożsamości we współczesnym świecie, procesami społecznego konstruowania wiedzy na temat niepełnosprawności oraz kulturowym i postnaukowym kontekstem ich wytwarzania. Zajmują ją również kwestie związane z kategorią ciała i cielesności we współczesnej humanistyce, a w ostatnim czasie pogranicza sztuki i niepełnosprawności.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp     

CZĘŚĆ PIERWSZA: Wytyczanie terytorium

Rozdział 1. Epistemologia myśli nieosiadłej – zarys pola analizy    

Badacz jako nomada w perspektywie filozofii Gilles’a Deleuze’a i Félixa Guattariego    
Proces badawczy jako „wybrakowana układanka” – status teorii i kategorii analizy w studiach kulturowych    
Badanie tekstów kulturowych i dyskursywnych aspektów podmiotu    

Rozdział 2. Współczesne imaginaria niepełnosprawności – w stronę kulturowych interpretacji fenomenu    

Społeczne imaginaria w ujęciu Charlesa Taylora    
Kultura, zwrot kulturowy, studia kulturowe    
Kulturowy wymiar disability studies – studiów nad niepełnosprawnością/ o niepełnosprawności    

CZĘŚĆ druga: Deterytorializacje

Rozdział 3. Podmiot i niepełnosprawność – polityczne gry z różnicą    

Język, tożsamość, performatywność    
Społeczne ontologie niepełnosprawności – granice wykluczeń i „tryby patrzenia”    
Teoria dyskursu Ernesta Laclaua i Chantal Mouffe – retoryka i wspólnota    
Dekonstrukcja współczesnych ujęć niepełnosprawności    
Ontologia biologicznego braku    
Ontologia społecznej opresji versus ontologia zwyczajnego życia    
Ontologia kulturowego oporu   
Postscriptum – fantazmat tożsamości   

CZĘŚĆ trzecia: Zamieszkiwanie

Rozdział 4. Polityka, estetyka i (nie)pełnosprawność – emancypacyjne negocjacje 

Przygodność emancypacji (E. Laclau, J. Rancière)   
Ucieleśnienie, tożsamość i performatywność (E. Laclau, J. Rancière, J. Butler, R. McRuer)   

Rozdział 5. Imaginarium upragnione/wymarzone/pożądane – w stronę performatywnej ontoepistemologii (nie)pełnosprawności 

Ontologia stawania-się (świata) Gilles’a Deleuze’a i Félixa Guattariego   
Materialność, performatywność, hybrydyczna tożsamość w perspektywie „wiedzy usytuowanej” (D. Haraway) 
Ontoepistemologia realizmu sprawczego – rekonfiguracje „oznaczania ciał” (D. Haraway, K. Barad)   

Zakończenie: Polityka stawania-się nomadycznego podmiotu i etyka afirmacji Rosi Braidotti   

Bibliografia 

Publikacja jest wyrazem głębokiego namysłu nad ontologicznymi, epistemologicznymi i etycznymi kontekstami społecznego konstruowania kategorii „niepełnosprawność”, wpisuje się w domenę rozważań filozofii wychowania, pedagogiki specjalnej, a także – w generalnym wymiarze – filozofii nauk społecznych. Praca jest świetnie osadzona w światowym dorobku studiów nad niepełnosprawnością (disability studies), a także w bogactwie filozoficznych pojęć i koncepcji pełniących rolę narzędzi, sprawnie wykorzystywanych do prowadzenia krytycznych analiz i rozwijania oryginalnych tez. Tym, co wyjątkowo zwraca moją uwagę i daje o sobie znać na każdej karcie recenzowanej monografii, jest szczególna dojrzałość Autorki, na którą składają się jej samoświadomość oraz wrażliwość. Badaczka w jasny sposób przedstawia Czytelnikowi motywacje towarzyszące podjęciu analiz w kontekście własnej – osobowej, a zarazem poznawczej biografii […]. Tekst został napisany świetnym językiem akademickim, Autorka z ogromną starannością wprowadza pojęcia teoretyczne o proweniencji filozoficznej, uważnie konstruując analityczne rusztowania dla analizy przedmiotu badań.

dr hab. Astrid Męczkowska-Christiansen, prof. AMW

Autorka na bazie stanowisk filozoficznych odświeża kulturowe uwikłanie niepełnosprawności i jej społeczne postrzeganie poprzez wybrane kategorie różnicowania i inności. Zamysł takiego spojrzenia doceniam z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze ze względu na dynamiczne zmiany kulturowe i społeczne, jakich w XXI wieku doświadczamy, zasadność reinterpretacji uwarunkowań postrzegania niepełnosprawności nie podlega najmniejszej dyskusji […]. Drugim powodem zasadności powstania tej książki są zmiany w samych naukach społecznych i humanistycznych, w tym w dyscyplinie pedagogika, którą reprezentuje Autorka. Wraz ze zmianami paradygmatycznymi w pedagogice specjalnej […] wzrosła świadomość badaczy co do krytycznego spojrzenia na samą subdyscyplinę i wiedzę, którą do tej pory tworzyła […]. W całości pracy Badaczka wyjątkowo sprawnie porusza się w kontekstach filozoficznych. Powiązania interdyscyplinarne, jakie tworzy pomiędzy pedagogiką a filozofią, są na najwyższym poziomie merytorycznym i mogą stanowić źródło dalszych analiz w polskiej pedagogice specjalnej, tym bardziej że Autorka w przeważającej mierze opiera swoje rozważania na uznanej literaturze anglojęzycznej. W tym sensie jest to praca wręcz unikatowa.

prof. dr hab. Amadeusz Krause

Niepełnosprawność wciąż jeszcze pozostaje tematem tabu, zaś osoby niepełnosprawne wzbudzają niezdrową ciekawość, lub przerażenie, jak zmienić tę sytuację? Przede wszystkim przez edukację i pokazywanie, że osoby niepełnosprawne mają często dokładnie takie same potrzeby czy marzenia, jak osoby pełnosprawne, że mogą być wspaniałymi kompanami, że zasługują na coś więcej, niż dostają od otoczenia.

Czym zatem jest niepełnosprawność i co oznacza bycie niepełnosprawnym? Jak niepełnosprawni funkcjonują w świecie? To tylko dwa z wielu pytań, które postawiła sobie (i nam) Jolanta Rzeźnicka-Krupa, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego i autorka książek oraz artykułów poświęconych różnym aspektom niepełnosprawności. Jej najnowsza pozycja, pt. „Społeczne ontologie niepełnosprawności. Ciało. Tożsamość. Performatywność”, opublikowana nakładem Oficyny Wydawniczej Impuls, to niezwykle cenna pozycja, nie tylko z uwagi na merytoryczną zawartość, ale jej wkład w przybliżanie otoczeniu tematyki niepełnosprawności. To książka adresowana nie tylko do studentów pedagogiki specjalnej czy osób pracujących z osobami niepełnosprawnymi, ale również dla ich rodzin oraz samych niepełnosprawnych. Dla mnie, jako terapeuty zajęciowego, jest to pozycja szczególnie cenna z uwagi na obalanie pewnych stereotypów, jakie narosły wobec kwestii niepełnosprawności.

Publikacja składa się z trzech części, z czego pierwsza stanowi swego rodzaju wprowadzenie do tematu, kolejna zawiera analizę współczesnych teorii niepełnosprawności, natomiast trzecia porusza kwestie funkcjonowania osób niepełnosprawnych, przybliżając jednocześnie założenia stanowiące perspektywę myślenia i mówienia o niepełnosprawności.

Pierwsze dwa rozdziały książki, stanowiące zarazem jej pierwszą część, kreślą ramy dokonywanej przez autorkę analizy oraz opisują projekt badawczy przedstawiony w pracy, z podkreśleniem, iż jest to projekt o charakterze teoretycznym. Jolanta Rzeźnicka-Krupa przybliża nam główne tezy, na których oparła tok swojego wywodu, a także kategorie, wokół których skonstruowała proces analizy. Pisze również o relacjach istniejących pomiędzy niepełnosprawnością i kulturą, zwracając jednocześnie uwagę na dokładne omówienie znaczeń obu tych pojęć.

Część druga publikacji („Deterytorializacje”), obejmująca jeden rozdział, zawiera kluczową analizę współczesnych teorii niepełnosprawności prezentowanych w różnych ujęciach. Autorka pisze o koncepcji samoświadomego Ja, tłumaczy pojęcie performatywności i przybliża teorię dyskursu Ernesta Laclaua i Chantal Mouffe. Z kolei część trzecia („Zamieszkiwanie), obejmująca dwa ostatnie rozdziały, jest z jednej strony doskonałym podsumowaniem lektury. Autorka nawiązując do wcześniejszego omówienia pojęć oraz teorii dyskursu pisze o emancypacji podmiotów, powraca również do koncepcji społecznego imaginarium, o którym mowa była w pierwszej części książki, przedstawiając jednocześnie podstawy, warunki i możliwości budowania nowych ujęć niepełnosprawności, wyrastających z podejścia kulturowego i jego postulatów.

Treści zamieszczone w książce, choć niełatwe w odbiorze, są jednak na tyle istotne – zarówno dla jednostki, jak i ogółu – że warto się nad pozycją Jolanty Rzeźnickiej-Krupa pochylić. I to nie tylko rozpatrując ją pod kątem pedagogicznym, ale również filozoficznym!

źródło: http://www.qulturaslowa.pl/2019/08/jolanta-rzeznicka-krupa-spoeczne.html