Opór w kulturze. Tradycja – Edukacja – Nowoczesność

Bilińska-Suchanek Ewa

Prof. dr hab. Ewa Bilińska-Suchanek była absolwentką pedagogiki Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Słupsku, gdzie uzyskała w 1978 roku stopień zawodowy magistra. W uczelni tej (o zmienionym już statusie i nazwie - Akademia Pomorska) pracowała nieprzerwanie, w tym od 1991 roku jako adiunkt w Zakładzie Podstaw Edukacji. Doktorat na podstawie rozprawy Uwarunkowania pozycji społecznej ucznia przeciętnego w klasie szkolnej obroniła w listopadzie 1990 roku w Instytucie Socjologii na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Promotorem jej rozprawy był prof. dr hab. Władysław Jacher.

Badacze pedagogiki szkolnej korzystają z takich rozpraw tej Autorki, jak: Edukacja alternatywna (1992), Szkoła bez nudy (1993), Szkoła przyszłości – refleksyjne wyjście poza samego siebie (1998) czy Ambiwalencja jako nieredukowalny składnik oporu w edukacji demokratycznej (2000). To właśnie ostatnia z publikacji była jej przepustką do samodzielnej pracy naukowej, bowiem w 2001 roku uzyskała na jej podstawie i po kolokwium habilitacyjnym na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego stopień doktora habilitowanego. Książka habilitacyjna miała już kilka wydań stając się fundamentalnym dziełem w rodzimej pedagogice ogólnej. Dokonała w nim analizy podstawowych pojęć pedagogicznych oraz kluczowych dla pedagogiki szkolnej, dla której kategoria oporu jest od ponad 25 lat przedmiotem ustawicznych badań i projektów interwencyjnych, znaczących także dla polityki oświatowej państwa.

W dniu 28 stycznia 2015 roku prof. dr hab. Ewa Bilińska-Suchanek otrzymała nominację profesorską Autorka 94 publikacji, w tym dwóch kluczowych monografii "Opór wobec szkoły. Dorastanie w perspektywie paradygmatu oporu" (Oficyna Wydawnicza Impuls 2003) oraz "Nauczyciel i opór (wobec) systemu edukacyjnego" (Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń) [książka profesorska]. Wypromowała 6 doktorów. Współpracowała naukowo i dydaktycznie z Universitat Flensburg (Niemcy) oraz Wyższą Szkołą Europejską w Brukseli (Belgia). W 2011 roku odznaczona Medalem Komisji Edukacji Narodowej MNiSW. Członek Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego (od 2002 w Zarządzie Głównym PTP) i przewodnicząca słupskiego oddziału PTP (od 2002). W latach 2002-2013 pełniła funkcję dyrektora Instytutu Pedagogiki Akademii Pomorskiej w Słupsku.

Pani prof. dr hab. Ewa Bilińska-Suchanek była pracownikiem Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych w Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte oraz profesorem Instytutu Pedagogiki i Pracy Socjalnej Wydziału Nauk Społecznych w Akademii Pomorskiej w Słupsku (pełniła tu także funkcję kierownika Zakładu Pedagogiki Ogólnej i Podstaw Edukacji).

Przedmowa redaktorki tomu  

Część I

(Re)definicja i (de)konstrukcja tradycji – refleksja nad powrotem do przyszłości

Lech Witkowski

Opór w kulturze i humanistyce. Aspekty pedagogiczne  

Ewa Bilińska-Suchanek

Opór wobec barier i ograniczeń, których istnienie „rzeźbi duszę człowieka”

Aspekt filozoficzno-literacki oporu na podstawie Twierdzy Antoine’a Saint-Exupéry’ego      

Sławomir Pasikowski

Zagadnienie oporu w świetle wybranych kontekstów teorii socjologicznej W kierunku perspektywy pedagogicznej        

Paweł Murzicz

Czym byłaby biopedagogika w kontekście myśli Michela Foucaulta?        

Część II

Kontaminacje i przenikanie oporu w edukacji jako czynnik konstytuujący tożsamość kultury

Grzegorz Piekarski

Opór przed zaangażowaniem. O (nie)szkodliwości akcyjności działania w przestrzeni wolontariatu        

Marta Gliniecka

Estetyzacja i deformacja ciała – skutek oporu czy braku oporu wobec wyzwań kultury masowej?     

Anetta Jaworska

Samotność a opór wobec zmiany wśród mężczyzn odbywających karę pozbawienia wolności    

Jolanta Maciąg

Nauczycielskie uwikłanie w opór wobec władzy i zarządzania? Konstatacje wokół dystansu i integracji w procesie zarządzania zespołem nauczycielskim     

Marta Anna Sałapata

„Nie chcę i nie muszę”, czyli refleksja nad etycznym wydźwiękiem nauczycielskiej ucieczki przed dziecięcym pytaniem       

Małgorzata Mogielnicka

Dekonstrukcja rozumienia społecznego z pozycji człowieka starszego       

Anna Rożnowska

Skupienia podmiotowych obszarów jakości życia ludzi egzystujących w różnych warunkach     

Część III

Sprzeciw wobec zastanego a edukacja (kultura) w służbie ideologii i polityki

Sławomir Pasikowski

Przeciwstawianie się wpływowi społecznemu Próba rekonstrukcji teoretycznej i zagadnienie pomiaru zjawiska       

Telimena Ryta

Kaszubskość – opór jako strategia obrony tożsamości lokalnej     

Justyna Ratkowska-Pasikowska

Nurty społecznego konstruktywizmu a seksualność dziecka: różnorodność i narracja kategorii oporu      

Piotr Modzelewski

Opór wobec pozytywności? Przekonania pedagogów o naturze ludzkiej      

Anna Babicka-Wirkus

Szkoła jako miejsce zniewolenia i/lub wyzwolenia ucznia, czyli o potencjale rytuałów oporu gimnazjalistów     

Walentyna Pasieka

Rodzina miejscem kształtowania się oporu konformistycznego młodzieży  

Przemysław Frąckowiak

Prawa człowieka nie dla wszystkich. Opór społeczny wobec najstarszego zawodu świata – prostytucji  

Noty o autorach     

Teoria oporu, czy raczej wielowątkowo podejmowany i wielokierunkowo zorientowany „paradygmat oporu”, funkcjonuje już w badaniach pedagogicznych w rozmaitych obszarach refleksji pedagogicznej: pedagogiki ogólnej, teorii wychowania, pedagogiki społecznej, pedeutologii […]. Analiza oporu w kontekstach kulturowych poprzez triadę terminów uściślających tytuł: tradycja, edukacja i nowoczesność, jest tu wartościowym ustawieniem dalszych dociekań po serii wcześniejszych prób. […] Jesteśmy świadkami narastającego oporu WOBEC kultury, co pogrąża całe kohorty młodzieży w niezdolności do opierania się groźbie wydziedziczenia z kultury i niezdolności do upominania się o siebie w inny sposób niż – jak to miało miejsce już wielokrotnie – zakładanie na siebie masek małpoludów i zachowania niegodne przestrzeni akademickiej. […] książka […] będzie miała szerokie i zróżnicowane grono odbiorców, od studentów i pracowników uczelni i wydziałów pedagogicznych, po kręgi nauczycielskie, a także przedstawicieli takich dyscyplin, jak kulturoznawstwo, nauki polityczne, etnologia. Teoria oporu będzie musiała być coraz częściej przetwarzana, wykorzystywana, a na pewno znana w szerokich kręgach badaczy i dydaktyków. Dla różnych kursów akademickich akcenty wykorzystujące ten obszar będą przydatne, a nawet atrakcyjne.

Z recenzji wydawniczej dr hab. Moniki Jaworskiej-Witkowskiej prof. nadzw. KPSW