dr Renata Doniec

Adiunkt w Instytucie Pedagogiki UJ, autor kilkudziesięciu artykułów i książki poświęconej rodzinie ( Rodzina wielkiego miasta, Przemiany społeczno-moralne w świadomości trzech pokoleń, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001), współtwórca ogólnopolskich programów dotyczących kształcenia nauczycieli w zakresie współdziałania ze środowiskiem rodzinnym i pracy z rodziną, dydaktyk i naukowiec z zakresu pedagogiki rodziny i pedagogiki społecznej. Swoje zainteresowania badawcze koncentruje wokół przemian współczesnej rodziny, relacji i stosunków rodzinnych, kultury rodziny, kultury pedagogicznej rodziców, wpływu środowiska życia na wychowanie człowieka w różnych warunkach i kontekstach społeczno-kulturowych.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp        

I. „Rodzina”, „kultura realnego socjalizmu” – ustalenia teoretyczno-badawcze

Rozdział 1. Rodzina jako przedmiot badań       

1.1. Ujęcia teoretyczne i badawcze rodziny      
1.1.1. Rozwój badań nad rodziną       
1.1.2. Nowe ujęcia i teorie rodziny      
1.1.3. Dyskursy wiedzy o rodzinie   
1.2. Rodzina w badaniach pedagogicznych      
1.2.1. Rodzina jako środowisko wychowawcze w badaniach okresu II RP       
1.2.2. Rodzina w klasycznej koncepcji środowiska pedagogiki społecznej       
1.2.2.1. Inspiracje i założenia koncepcji środowiska H. Radlińskiej      
1.2.2.2. Rodzina jako środowisko – przesłanki teoretyczno-metodologiczne    
1.2.3. Nowoczesne ujęcia i orientacje badawcze środowiska rodzinnego       
1.2.3.1. Nowe znaczenia środowiska i wychowania po 1989 roku  
1.2.3.2. Kategorie opisu i analizy środowiska    
1.2.3.3. Rodzina jako środowisko życia i wychowania – ujęcia i właściwości   
1.2.3.4. Kierunki przemian środowiska rodzinnego po 1989 roku  
1.2.3.5. Polimorficzny charakter rodziny      

Rozdział 2. Kultura realnego socjalizmu jako kontekst badań    

2.1. Nowa ideologia jako fundament kultury realnego socjalizmu       
2.2. Ideologiczne uwikłanie badań nad rodziną w PRL    
2.3. Redukcja koncepcji środowiska życia w pedagogice „socjalistycznej”   
2.4. Narzędzia ofensywy ideologicznej w realnym socjalizmie    
2.5. Destrukcja wartości i wymiaru aksjologicznego w kulturze realnego socjalizmu      

Rozdział 3. Rodzina w kulturze realnego socjalizmu jako przedmiot badań własnych    

3.1. Kultura jako kontekst badań    
3.2. Założenia teoretyczno-badawcze    
3.3. Problematyka badań      120
3.4. Charakterystyka i analiza źródeł    

II. Rodzina w „socjalistycznej” rzeczywistości

Wprowadzenie   

Rozdział 4. Kondycja rodziny w społeczno-politycznych warunkach PRL i w ocenie Episkopatu   

4.1. Rodzina jako warunek stabilizacji i azyl  
4.2. Kondycja psychospołeczna rodziny po wojnie  
4.2.1. Straty i cierpienia rodzin spowodowane wojną  
4.2.2. Wpływ wojennej traumy na funkcjonowanie rodziny po wojnie   
4.3. Rodzina wobec przełomu społeczno-politycznego   
4.4. Cechy nowego systemu i propagandy  
4.5. Zagrożenia społeczeństwa i rodziny w dokumentach Kościoła katolickiego  

Rozdział 5. Oblicza „codzienności” PRL   

5.1. Codzienność w warunkach ciągłej biedy, drożyzny i niedoborów    
5.2. Codzienność w poczuciu bylejakości, tymczasowości i szarości    
5.3. Codzienność w poczucia bezsensu, wegetacji i braku perspektyw    
5.4. Życie codzienne w poczuciu rozczarowania i utraty sił      
Podsumowanie    

III. Rodzina w dyskursie ideologiczno-propagandowym

Wprowadzenie    

Rozdział 6. Rodzina jako środowisko życia i wychowania w dyskursie ideologicznym   

6.1. Komunistyczny model małżeństwa i rodziny jako wzorzec odniesienia  
6.2. „Nowa rodzina” w oczekiwaniach polskich komunistów w latach 50.   
6.3. Rodzina „socjalistyczna” – a więc jaka?    
6.3.1. Istota i cechy rodziny socjalistycznej    
6.3.2. Rodzicielstwo i wychowanie  
6.3.3. Trudności w realizacji modelu rodziny „socjalistycznej”    

Rozdział 7. Oblicza małżeństwa i rodziny na łamach prasy kobiecej (na przykładzie „Przyjaciółki” i „Kobiety i Życia”)  

7.1. Znaczenie prasy kobiecej w kształtowaniu świadomości małżeńsko-rodzinnej i modelu rodziny w PRL – kondycja a przemiany 
7.2. Zideologizowany obraz małżeństwa i rodziny    
7.2.1. Nowy model małżeńskiego doboru   
7.2.2. Życie małżeńskie w klimacie trudności i niepowodzeń    
7.2.3. Trudne warunki małżeńskiego „szczęścia”    
7.3. Nowe oblicza modelu kobiety jako wyraz „socjalistycznej” emancypacji  

Rozdział 8. Rodzicielstwo a wychowanie w propagandzie prasy kobiecej (na przykładzie „Przyjaciółki” i „Kobiety i Życia”)   

8.1. Posiadanie dziecka – koszty i korzyści rodzicielstwa    
8.2. Dychotomiczny obraz rodzicielstwa a relacje wychowawcze z dziećmi  
8.3. Przedmiotowy stosunek do dziecka i dzieciństwa   
8.4. „Poświęcanie się dla dzieci i rodziny” – krytyka ofiarnych postaw matek  
8.5. Treści i zagadnienia pomijane a cechy dyskursu komunistycznego   
Podsumowanie   

IV. Oblicza środowiska rodzinnego w „codziennej rzeczywistości”

Wprowadzenie      

Rozdział 9. Oblicza nowej rzeczywistości małżeńskiej – od ideologii do nowej jakości   

9.1. Nowa sytuacja małżeństwa po wojnie    
9.2. Nowe zasady małżeńskiego doboru   
9.3. Trudne warunki małżeńskiego startu   
9.4. Motywy i oczekiwania wobec małżeństwa   
9.5. Uwarunkowania małżeńskiego „sukcesu”    
9.6. Przyczyny małżeńskich trudności i niepowodzeń   
9.7. Relacje małżeńskie a praca zawodowa kobiet   

Rozdział 10. Rodzicielstwo a wychowanie – zasoby rodziny a trudy codzienności      

10.1. Posiadanie dziecka i dzietność rodziny – motywy i uwarunkowania    
10.2. Zasoby i możliwości rozwojowe rodziny w PRL  
10.3. Źródła i przejawy kryzysu rodziny    
10.4. Kultura pedagogiczna rodziców w środowisku wielkomiejskim   

Rozdział 11. Dzieciństwo w rodzinie chłopskiej – „nowa” rzeczywistość i stare problemy  

11.1. Rodzina chłopska przed wojną jako punkt odniesienia  
11.2. Wieś jako środowisko życia w latach 60. i 70. 
11.3. Warunki bytowe a sytuacja higieniczno-zdrowotna dziecka   
11.4. Stosunki i relacje rodzinne    
11.5. Praca i organizacja codziennego życia dziecka a stosunek do szkoły   
11.6. Czas wolny dziecka i rodziny   
11.7. Świadomość wychowawcza rodziców wiejskich   

Podsumowanie    
Zakończenie    
Bibliografia    
Aneks

[…] najważniejszymi wartościami recenzowanej pracy są: 1) wyjście poza tradycyjny model badań prasoznawczych przez odwołanie się do szerokiego kontekstu interdyscyplinarnych badań nad PRL-em; 2) wyodrębnienie dwóch rzeczywistości jako przedmiotu badań nad rodziną (jednej kreowanej w tekstach o charakterze ideologiczno-propagandowym i drugiej faktycznie realizowanej w codziennym życiu polskiej rodziny); 3) przyjęcie długiej perspektywy czasowej, które umożliwiło ujawnienie historycznych procesów modernizacyjnych związanych z przechodzeniem od społeczeństwa rolniczego do społeczeństwa industrialnego […]; 4) pokazanie nie tylko zmienności „rodziny” jako przedmiotu badań, ale także zmian w akceptowanej przez uczonych metodologii badań w naukach społecznych.

W moim przekonaniu praca dr Renaty Doniec zatytułowana Rodzina polska w kulturze realnego socjalizmu. Między ideologią a codziennością może spełnić ważną rolę w przezwyciężaniu zjawiska „postpamięci”, odnoszącego się do czasu historycznego umownie nazwanego PRL-em.

Narracja zbudowana przez Renatę Doniec […] wydaje mi się szczególnie ważna z tego powodu, że wyniki badań przedstawione przez Autorkę ujawniają nam, że „realny socjalizm” „wzbogacił” doświadczenia biograficzne i społeczne Polaków, ucząc żyjących w tym czasie bytowania w świecie, który dzisiaj nazywa się światem „postprawdy”. Autorka nie używa tego pojęcia, ale w 2016 roku było ono najczęściej stosowanym terminem w debacie publicznej (jak podają redaktorzy słownika oksfordzkiego) i do dzisiaj dobrze służy identyfikacji tego, co nazywamy „kryzysem rzeczywistości”. […] Autorka pokazuje, jak „słowo” i autorytet elit starano się wprzęgnąć w latach siedemdziesiątych XX wieku (czyli w okresie „realnego socjalizmu”) w proces kształtowania „nowego człowieka” i zmianę modelu rodziny. Wprowadzając pojęcie codzienności, ukazuje także zjawisko oporu społecznego wobec procederu wykorzystywania monocentrycznego systemu sprawowania władzy […].

Z recenzji prof. dr hab. Teresy Hejnickiej-Bezwińskiej