Tożsamość grupowa dewiantów a ich reintegracja społeczna
Cena podstawowa
48,00 zł
-8,00 zł
Cena
40,00 zł
Najniższa cena w ciągu ostatnich 30 dni 26,00 zł
Praca ta porusza ważny i słabo w Polsce przebadany temat globalnej edukacji, która w dobie rosnących globalnych zależności jest, jak słusznie twierdzi Autorka, niezbędnym elementem funkcjonowania globalnego społeczeństwa. [...]
Książkę podzielono na dwie części. W pierwszej, zatytułowanej Edukacja globalna a współczesny świat, charakteryzuję wybrane globalne kryzysy i jednocześnie prezentuję krytyczną edukację globalną jako nieodzowny element prób skutecznego poszukiwania rozwiązań wybranych palących problemów współczesności. W części tej sięgam do najważniejszych intelektualnych inspiracji, które stanowią o oryginalności tego wariantu edukacji, czyli transformacyjnego uczenia się, pedagogiki emancypacyjnej i studiów postkolonialnych (por. rozdział 3). Oprócz omówienia badań prowadzonych podczas Światowego Forum Społecznego w 2015 roku (por. rozdział 4) zastanawiam się także nad tym, jakiego rodzaju wyzwania stawia krytycznej edukacji globalnej akademia i odwrotnie. Część pierwsza stanowi zatem historyczne ujęcie problemu – skąd się wzięła edukacja globalna, jak się zmieniała oraz na jakiego rodzaju potrzeby i przy użyciu jakich narzędzi odpowiada.
Druga część książki, Edukacja globalna w Polsce, jest rezultatem mojego uczestnictwa w rozmaitych przedsięwzięciach związanych z tworzeniem edukacji globalnej w naszym kraju w latach 2009–2015 oraz badań empirycznych z lat 2010–2011 prowadzonych z ekspertami w tej dziedzinie. Obydwa doświadczenia miały doprowadzić do poznania głównych mechanizmów realizowania u nas takiej edukacji. Jawi się ona jako ciekawy obszar tropienia procesów adaptowania europejskiej polityki edukacyjnej do narodowych kontekstów, pozostających w ścisłym związku z doświadczeniami kolonializmu i neokolonializmu (także w odniesieniu do Polski, por. rozdział 5). Moje badania miały doprowadzić do lepszego poznania początków (rozdział 6), głównych mechanizmów i najważniejszych podmiotów edukacji globalnej w Polsce (rozdział 7, 8 i 9).
Książka, którą oddajemy do rąk czytelniczek(-ków), jest zatem wynikiem osobistych doświadczeń Autorki w toku kilkunastu lat jako aktywistki, uczennicy, nauczycielki, trenerki i liderki zespołów badawczych.
Z recenzji dr. hab. Jana Sowy
Praca ta porusza ważny i słabo w Polsce przebadany temat globalnej edukacji, która w dobie rosnących globalnych zależności jest, jak słusznie twierdzi Autorka, niezbędnym elementem funkcjonowania globalnego społeczeństwa. Wydanie owej publikacji przyczyni się moim zdaniem do podniesienia poziomu dyskusji akademickich i publicznych na temat globalizacji oraz wyzwań z nią związanych [...].
Podejście wybrane przez Autorkę mieści się dobrze w nurcie teorii krytycznej, tak jak opisał ją Max Horkheimer w tekście Teoria tradycyjna a teoria krytyczna z 1937 roku. Nie chodzi więc w niej o wolny od wartościowania i zdystansowany opis świata, ale o konstrukcję wiedzy zaangażowanej, czyli takiej, która odnosi się do ważnych ze społecznego punktu widzenia problemów i ma przyczynić się do ich rozwiązania [...].
Opis
Specyficzne kody
Jasikowska Katarzyna
zajmuje się badawczo i dydaktycznie zjawiskiem globalizacji oraz edukacją globalną. W swojej pracy stara się kwestionować istniejące status quo w ramach akademii, ale przede wszystkim poszukiwać i wdrażać rozwiązania dla palących problemów we współpracy z organizacjami pozarządowymi, samorządem lokalnym, szkołami czy związkami zawodowymi. Działania te nie dotyczą jedynie poziomu lokalnego, ale również międzynarodowego i globalnego w ramach organizacji europejskich czy podczas spotkań Światowego Forum Społecznego.
W ostatnich latach jako członkini zespołów badawczych i autorskich była współautorką m.in. książek Edukacja globalna w Małopolsce. Podmioty – praktyki – konteksty nakładem Oficyny Wydawniczej Impuls w Krakowie (współautorki: Ewa Pająk-Ważna i Magdalena Klarenbach) oraz Edukacja globalna. Poradnik metodyczny dla nauczycieli II, III i IV etapu edukacyjnego nakładem Ośrodka Rozwoju Edukacji w Warszawie (współautorzy: Magdalena Klarenbach, Gabriela Lipska-Badoti, Robert Łuczak). Wcześniej publikowała artykuły w Studiach Socjologicznych, Studiach Socjologiczno-Politycznych i Kulturze – Historii – Globalizacji czy International Journal of Development Education and Global Learning.
Oficyna Wydawnicza "Impuls"
Autor | Jasikowska Katarzyna |
ISBN druk | 978-83-8095-758-9 |
ISBN e-book | 978-83-8095-542-4 |
Objętość | 284 stron |
Wydanie | II, 2019 |
Format | B5 (160x235) |
Oprawa | miękka, klejona |
Nota metodologiczna
I. Edukacja globalna a współczesny świat
1. Współczesny świat w pułapce logiki zysku
2. Edukacja globalna jako odpowiedź na kryzysy
2.1. Szyldy edukacji globalnej
2.2. Warunki tworzenia krytycznej edukacji globalnej – wybrane rysy
2.3. Krytyczna edukacja globalna a akademia 3. Narzędzia edukacji globalnej
3.1. Transformacyjne uczenie się
3.2. Pedagogika emancypacyjna
3.3. Studia postkolonialne
4. Światowe Forum Społeczne – w kierunku godności
II. Edukacja globalna w Polsce
5. Doświadczenia kolonializmu i neokolonializmu
6. Początki edukacji globalnej
6.1. Międzynarodowy kontekst powstawania
6.2. Różne sposoby rozumienia edukacji globalnej
7. Międzysektorowy tłum edukacji globalnej
7.1. Charakterystyka tłumu
7.2. Wzajemne postrzeganie się działających podmiotów
7.3. Proces międzysektorowy jako edukacja globalna w działaniu
8. Krytyczna analiza działania tłumu
8.1. Uwarunkowania
8.2. Tłum o efektach swoich działań
9. Ludzie tworzący edukację globalną o sobie
9.1. Inspiracje i droga
9.2. Wartości
Zakończenie
Spis schematów i tabel
Bibliografia
Nota metodologiczna
Lepsze rozumienie dynamiki współczesnych procesów globalizacyjnych oraz dostrzeganie ich społecznych konsekwencji jest zadaniem dla każdego, kto chce świadomie uczestniczyć we współczesnym świecie. Jednak głębsza refleksja na temat otaczających nas zjawisk to dopiero pierwszy krok w stronę decydującego punktu zwrotnego, który może prowadzić do zmiany postaw oraz aktywizacji ludzi do działań na rzecz bardziej zrównoważonego i sprawiedliwego świata. Aby cały ciąg tych wydarzeń mógł nastąpić, konieczne jest wyjście poza dotychczasowe ramy interpretowania świata w ramach obowiązującego, neoliberalnego paradygmatu, co w kontekście edukacji jedynie reprodukującej istniejący porządek jest z definicji bardzo trudne czy wręcz niemożliwe. Pewną nadzieję daje jednak perspektywa, która przez ostatnie kilkadziesiąt lat ewoluowała i ostatecznie pojawiła się na gruncie europejskim pod szyldem edukacji globalnej. Prym wiodą w niej kraje pozaeuropejskie – jest to ich swoista odpowiedź na europocentryzm, kolonializm i wyzysk. Niemniej to właśnie europejskie warianty edukacji globalnej stanowią najważniejszy wątek książki z ważnego powodu. Otóż istniejące w krajach Unii Europejskiej formy tej edukacji były bezpośrednią inspiracją do jej tworzenia w Polsce oraz zostały po części bezpośrednio przeniesione i jedynie w pewnym zakresie zaadaptowane do polskich realiów. Zatem pomimo własnych doświadczeń zarówno bycia kolonizowanymi, jak i bycia kolonizatorami to praktyka krajów Europy Zachodniej nadawała charakter edukacji globalnej w Polsce ze wszystkimi tego pozytywnymi i negatywnymi następstwami. Zaletą tego jest chociażby bazowanie na doświadczeniach innych krajów. Z kolei do negatywnych konsekwencji należy zaliczyć niemożność bezpośredniego wdrożenia tej wiedzy i doświadczenia w krajach o kompletnie odmiennych historycznych trajektoriach.
Walor edukacji globalnej w Europie polega m.in. na przybliżaniu nieobecnych w oficjalnym zachodnim dyskursie punktów widzenia na temat dynamiki współczesnego świata. Dlatego daje ona szansę tym, którzy wcześniej nie mieli okazji wyjścia poza europocentryczne ramy poznawcze w odniesieniu do reszty, czyli większości świata. Edukacja globalna, która jest głównym tematem książki, w sferze idei promuje upodmiotowienie ludzi, którzy dzięki temu doświadczeniu będą potrafili zmieniać świat. Nie jest to jednak jedynie naiwna nadzieja, że właściwa edukacja zmieni świat. Taki sposób myślenia jest oczywiście we współczesnych dyskusjach na temat edukacji obecny i szeroko omawiany (por. Nussbaum 2016). Niemniej edukacja globalna oprócz elementów idealistycznych zawiera również nierozerwalnie z nią związany aktywizm. Stąd zmiana świadomości może czy wręcz powinna prowadzić zarówno do modyfikacji postaw, jak i do działań przekształcających otaczającą rzeczywistość, np. relacje władzy w rozmaitych kontekstach, zakres dostępu do rozmaitego rodzaju dóbr określonych grup społecznych, świadome kształtowanie i uczestniczenie w dyskursach i decyzjach dotyczących kluczowych lokalno-globalnych kwestii, takich jak zmiany klimatu, dostęp do żywności, ziemi, zasady światowego handlu itd. W tym sensie edukacja globalna wykracza poza refleksję czy szkolną naukę – jej sercem jest codzienna społeczna praktyka i konkretne działania. Fenomen edukacji globalnej znajduje się zatem wyraźnie w obszarze zainteresowania nauk społecznych zarówno w sensie teoretycznym, jak i pod kątem praktycznych implikacji wynikających z tego, że różne jej warianty stanowią elementy coraz to większej liczby programów nauczania w krajach Europy (i nie tylko). W Polsce ze względu na scentralizowany system edukacji to państwowa edukacja formalna stała się najważniejszym obszarem działań z zakresu edukacji globalnej, które były adresowane przede wszystkim do nauczycielek(-i) i uczennic(-niów) na różnych poziomach edukacyjnych.
Edukacja globalna rozwija się w ściśle określonych warunkach – stąd tytułowe zysk i zbawienie. Przez pierwsze określenie rozumiem radykalny kapitalizm, zwany neoliberalizmem, który dominuje coraz bardziej wszystkie dziedziny naszej egzystencji, prowadząc do różnych problemów i kryzysów (por. rozdział 1). Z kolei zbawieniem nazywam pojawiające się licznie heroiczne utopie, za pomocą których ludzie we wszystkich regionach świata kwestionują brak alternatywy dla owej neoliberalnej wizji urządzania świata. Awangardą inspirowanych utopią zmian są ludzie i organizacje występujące m.in. w ramach Światowego Forum Społecznego. Wybrane propozycje naprawy świata przedstawiono w rozdziale 4. Współbrzmią one zarówno z głosami młodych Europejczyków wyjeżdżających na wolontariat do różnych regionów świata (por. rozdział 2), jak i z wypowiedziami osób, które tworzyły edukację globalną w Polsce (część II).
Ze względu na wielość występujących obecnie wariantów edukacji globalnej nie tylko w Europie, ale i w Polsce określenie to stanowi jedynie hasło wywoławcze. Współczesny krajobraz edukacji globalnych rozciąga się od koncepcji współgrających z neoliberalną wizją świata, czyli przygotowujących do rywalizacji na globalnym rynku pracy, poprzez pozornie neutralne propozycje popularyzujące wiedzę o egzotycznych miejscach, po warianty wspierające działania pomocowe czy wręcz charytatywne, które w gruncie rzeczy utrwalają asymetryczne relacje społeczne. Wersję edukacji globalnej, która dystansuje się od powyżej wymienionych, określam mianem krytycznej. Jest to propozycja najbardziej wymagająca, ale zarazem obiecująca jednostkową i zbiorową emancypację poprzez wyjście poza europocentryczną wizję świata w celu stawienia czoła globalnym kryzysom (por. rozdział 2).
Książkę podzielono na dwie części. W pierwszej, zatytułowanej Edukacja globalna a współczesny świat, charakteryzuję wybrane globalne kryzysy i jednocześnie prezentuję krytyczną edukację globalną jako nieodzowny element prób skutecznego poszukiwania rozwiązań wybranych palących problemów współczesności. W części tej sięgam do najważniejszych intelektualnych inspiracji, które stanowią o oryginalności tego wariantu edukacji, czyli transformacyjnego uczenia się, pedagogiki emancypacyjnej i studiów postkolonialnych (por. rozdział 3). Oprócz omówienia badań prowadzonych podczas Światowego Forum Społecznego w 2015 roku (por. rozdział 4) zastanawiam się także nad tym, jakiego rodzaju wyzwania stawia krytycznej edukacji globalnej akademia i odwrotnie. Część pierwsza stanowi zatem historyczne ujęcie problemu – skąd się wzięła edukacja globalna, jak się zmieniała oraz na jakiego rodzaju potrzeby i przy użyciu jakich narzędzi odpowiada.
Druga część książki, Edukacja globalna w Polsce, jest rezultatem mojego uczestnictwa w rozmaitych przedsięwzięciach związanych z tworzeniem edukacji globalnej w naszym kraju w latach 2009–2015 oraz badań empirycznych z lat 2010–2011 prowadzonych z ekspertami w tej dziedzinie. Obydwa doświadczenia miały doprowadzić do poznania głównych mechanizmów realizowania u nas takiej edukacji. Jawi się ona jako ciekawy obszar tropienia procesów adaptowania europejskiej polityki edukacyjnej do narodowych kontekstów, pozostających w ścisłym związku z doświadczeniami kolonializmu i neokolonializmu (także w odniesieniu do Polski, por. rozdział 5). Moje badania miały doprowadzić do lepszego poznania początków (rozdział 6), głównych mechanizmów i najważniejszych podmiotów edukacji globalnej w Polsce (rozdział 7, 8 i 9).
W 2009 roku zostałam zaproszona przez Grupę Zagranica – polską platformę organizacji pozarządowych działających w sektorze pomocy rozwojowej – do wzięcia udziału w tzw. procesie międzysektorowym na temat edukacji globalnej w Polsce. Tym sposobem znalazłam się w centrum wydarzeń, w ramach których konceptualizacji podlegały najważniejsze problemy i wyzwania, przed jakimi stała edukacja globalna w Polsce w owym czasie. Byłam więc jednocześnie zaangażowaną uczestniczką toczącego się procesu międzysektorowego i badaczką reinterpretującą swoje doświadczenia.
Jednym z głównych celów spotkań było zwiększanie i utrwalanie obecności edukacji globalnej w systemie oświaty. Ich najważniejszym rezultatem było doprowadzenie do wymiany wiedzy oraz doświadczeń ludzi reprezentujących różne instytucje i organizacje zajmujące się tym tematem. W spotkaniach uczestniczyli reprezentantki(-ci) ponad 30 organizacji pozarządowych, trzy ministerstwa, Ośrodek Rozwoju Edukacji i nauczycielki. W maju 2011 roku doszło do podpisania porozumienia pomiędzy Ministerstwem Spraw Zagranicznych (MSZ) i Ministerstwem Edukacji Narodowej (MEN) a Grupą Zagranica w sprawie wspierania rozwoju edukacji globalnej w Polsce. Ostatecznym wynikiem prac było przygotowanie Raportu z procesu międzysektorowego na temat edukacji globalnej w Polsce (2011), który stanowił jeden z ważniejszych dokumentów dla osób i instytucji zajmujących się tym zagadnieniem.
Projekt badawczy dotyczący tworzenia edukacji globalnej w Polsce uzyskał wsparcie finansowe Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w ramach funduszy na badania własne (BW). Dobór ekspertek(-ów), z którymi przeprowadzałam wywiady, odbywał się według klucza najbardziej aktywnych uczestniczek(-ków) debat międzysektorowych, reprezentantek(-ów) organizacji pozarządowych skupionych w Grupie.
Zagranica, przedstawicielek(-i) trzech ministerstw i innych. Od października 2010 roku do maja 2011 roku przeprowadziłam 27 wywiadów pogłębionych. W badaniach wzięło udział dziewięć osób pracujących w organizacjach pozarządowych zrzeszonych w Grupie Zagranica (Polska Akcja Humanitarna, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Fundacja Edukacja dla Demokracji, Instytut Globalnej Odpowiedzialności, Fundacja Partners Polska); osiem pracowniczek(-ków) administracji państwowej (MSZ, MEN, Ministerstwo Środowiska), w tym dwóch podsekretarzy stanu (MSZ i MEN); trzy osoby zatrudnione w Centralnym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli (późniejszym Ośrodku Rozwoju Edukacji); ówczesny dyrektor Grupy Zagranica; dwie osoby z Global Development Research Group, czyli polskiego think tanku działającego wówczas w sferze szeroko rozumianych kwestii rozwojowych. W trakcie badań respondentki(-ci) zasugerowali mi dodanie do listy jeszcze innych kategorii osób: związanych z akademią (pierwsza katedra edukacji globalnej w Europie na University of Oulu w Finlandii) i z europejską platformą CONCORD (the European NGO Confederation for Relief and Development), zrzeszającą organizacje pozarządowe działające w sektorze pomocy rozwojowej. Ostatnia grupa osób to te, które zajmowały się m.in. lobbowaniem na rzecz edukacji globalnej na poziomie UE i w krajach członkowskich. Wywiady anglojęzyczne przeprowadziłam w Warszawie w maju 2011 roku podczas konferencji zatytułowanej „Global Development and the EU New Mamber States – Time for a Relaunch?” oraz w tym samym miesiącu w Brukseli na forum DARE (Development Awareness Raising and Education Forum) działającego w ramach CONCORD.
Najważniejsze pytania, które sobie postawiłam, były następujące:
Jakie procesy, wydarzenia, ludzie i instytucje miały najistotniejszy wpływ na pojawienie się edukacji globalnej Polsce?
W jakim zakresie edukacja globalna w Polsce jest wynikiem oddolnych, rodzimych inicjatyw, a w jakim elementem nacisku z zewnątrz, związanego przede wszystkim z przystąpieniem do UE w 2004 roku?
W jakim zakresie, jeśli w ogóle, zagraniczne organizacje i instytucje wpływały na tworzenie edukacji globalnej w Polsce?
Jak kluczowe podmioty działające w ramach edukacji globalnej w Polsce postrzegały się nawzajem?
Kim byli ludzie tworzący i promujący edukację globalną w Polsce, zwłaszcza w kontekście trwającego wówczas dotyczącego jej procesu międzysektorowego?
Jaka jest edukacja globalna w Polsce?
Aby lepiej zrozumieć międzynarodowe wątki dotyczące tworzenia edukacji globalnej w Polsce, uczestniczyłam także w szeregu wydarzeń koordynowanych przez Centrum Północ-Południe przy Radzie Europy. Należy tutaj zaliczyć m.in.: regionalne seminaria z zakresu edukacji globalnej (np. w Czechach w marcu 2011 roku czy na Słowenii w październiku 2011 roku); wizytę w charakterze obserwatorki na seminarium Global Education Network of Young Europeans na przełomie marca i kwietnia 2011 roku w Polsce; udział w 40-godzinnym kursie e-learningowym The Network University pt. „Global Education: The Human Rights Dimension” w czerwcu 2011 roku czy w Development Education Summer School 2012 w Czechach zatytułowanej „CHANGE LAB – Engaging Local Society in Sustainable Development”; wreszcie uczestnictwo w 2nd European Congress on Global Education. Education, Interdependence and Solidarity in a Changing World, który odbył się na Uniwersytecie Lizbońskim w październiku 2012 roku.
Okazję do zweryfikowania ustaleń z wywiadów z ekspertami oraz uzyskania odpowiedzi na pytanie, jak edukacja globalna jest realizowana na poziomie szkół, miałam w 2014 roku. Prowadziłam wówczas wraz z Ewą Pająk-Ważną z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie oraz Magdaleną Klarenbach z Polskiej Zielonej Sieci i Fundacji Otwarty Plan badania na temat edukacji globalnej wśród małopolskich nauczycielek(-i). Stanowiły one część międzynarodowego projektu „Regiony na rzecz edukacji w zakresie zrównoważonego rozwoju i solidarności międzynarodowej (REDDSO)”, którego partnerem był Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Rezultatem tych działań jest publikacja Edukacja globalna w Małopolsce. Podmioty – praktyki – konteksty (2015), wydana nakładem krakowskiej Oficyny Wydawniczej „Impuls”. Zdobyte doświadczenia i wiedza stanowiły z kolei podstawę do napisania na zamówienie Ośrodka Rozwoju Edukacji książki Edukacja globalna. Poradnik metodyczny dla nauczycieli II, III i IV etapu edukacyjnego, przygotowana wraz z zespołem, czyli Magdaleną Klarenbach, Gabrielą Lipską-Badoti z Instytutu Globalnej Odpowiedzialności oraz z Robertem Łuczakiem z Global Development Research Group (2015).
Książka, którą oddaję do rąk czytelniczek(-ków), jest zatem wynikiem osobistych doświadczeń w toku kilkunastu lat jako aktywistki, uczennicy, nauczycielki, trenerki i liderki zespołów badawczych. Począwszy od grudnia 2009 roku, czasami w kilku kontekstach równocześnie, zajmowałam się różnymi wymiarami edukacji globalnej. Często nie występowałam w roli prowadzącej warsztaty czy zajęcia, ale po prostu uczestniczki rozmaitego rodzaju szkoleń, warsztatów czy seminariów, które organizowały w Polsce i za granicą organizacje i instytucje aktywne w tym czasie na polu edukacji globalnej. To, czego się uczyłam, było zwykle ciekawe i miało wysoki poziom merytoryczny. Paradoksalnie bardzo nieliczne przykłady działań na słabszym poziomie były na swój sposób o wiele bardziej inspirujące dla moich badań aniżeli te sytuacje, w których wszystko przebiegało tak, jak się spodziewałam. Szkolenia, w których brałam udział, adresowane były do zróżnicowanej publiczności, np. do nauczycielek(-i) (Fundacja Partners Polska), do naukowczyń(-ców) (Fundacja Partners Polska), do każdego, kogo dana kwestia obchodzi (Instytut Globalnej Odpowiedzialności, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego). Szczególnie ważnym doświadczeniem była dla mnie współpraca z organizacjami pozarządowymi, takimi jak: Polska Zielona Sieć, Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie, Fundacja Otwarty Plan, Polska Akcja Humanitarna, Fundacja Kultury Chrześcijańskiej Znak, Instytut Globalnej Odpowiedzialności, Fundacja Partners Polska. Najczęściej dotyczyła ona wydarzeń związanych z organizacją Tygodnia Edukacji Globalnej, ale również gościnnych spotkań na Uniwersytecie Jagiellońskim czy warsztatów w ramach przedsięwzięć związanych z edukacją globalną dla publiczności niezwiązanej z akademią.
Wnioski, do jakich doszłam, są także wynikiem moich dydaktycznych doświadczeń jako pracowniczki Instytutu Socjologii UJ przygotowującej kursy związane z uzmysławianiem studentkom(-om) kierunku globalnych współzależności. Zwłaszcza konwersatoria poświęcone krytycznej analizie publikacji dotyczących różnych aspektów procesów globalizacyjnych, dyskusje w ramach Socjologicznego Klubu Filmowego czy przede wszystkim spotkania z autentycznymi świadkami wydarzeń z różnych stron świata, zapraszanymi przy współpracy z organizacjami pozarządowymi, pozwoliły mi w sposób krytyczny i wolny od bezpiecznej bezstronności omawiać problemy związane z naszym funkcjonowaniem w zglobalizowanym świecie. Rozszyfrowywanie skomplikowanych współzależności, np. tych polegających na rozprzestrzenianiu się z jednej strony dobrobytu, a z drugiej nędzy w skali świata i na własnym polskim podwórku, stanowiło zawsze najciekawszy moment zajęć, kiedy zawieszeniu ulegały oficjalne interpretacje problemów, a włączały się elementy niezależnych poszukiwań i odczytań.
Współczesny świat przeobraża się w ogromnym tempie. Wymiana politycznych elit w Polsce w 2015 roku przyniosła ze sobą także zmiany w edukacji. Nastąpiła modyfikacja tego, co Apple (2014) nazywa oficjalną wiedzą i związanymi z nią wartościami, czyli taką, jaką jej autorzy chcą wpajać uczennicom(-niom) za pomocą systemu państwowej edukacji. W polskim kontekście chodzi np. o sięganie do takich określeń, jak patriotyzm, wspólnota lokalna czy tradycja. Zamiast mówić jak dotychczas o obywatelkach(-ach), pojawiają się przede wszystkim odwołania do narodu. Zamiast elementów wielokulturowości mówi się o ciągłości kulturowej (własnej narodowej kultury) itd. Jest to istotna jakościowa zmiana wpisująca się w globalny neokonserwatywny zwrot, także w edukacji. Można ją interpretować np. w taki sposób: w zglobalizowanym świecie to co lokalne i dobrze znane jest formą ucieczki przed koniecznością ciągłego zderzania się z nieznanym i nieoswojonym światem. Natomiast towarzyszące im tworzenie sztywnych granic kulturowych służy opanowywaniu lęku i rasizmowi kulturowemu (Giroux 2010). Edukacja globalna w Polsce nie zdołała się przeciwstawić tym trendom. Można zadać wobec tego pytanie, czy edukacja globalna w systemie edukacji formalnej jest w ogóle możliwa w neoliberalnym i neokonserwatywnym kraju.
Mam nadzieję, że spojrzenie na pewne historyczne procesy, które zachodziły w Polsce podczas tworzenia i wprowadzania elementów edukacji globalnej do edukacji formalnej, stanowi dobrą lekcję przede wszystkim dla współczesnych. Edukacja globalna nie jest bowiem ani antypolska, ani wykluczająca patriotyczne sentymenty, jak twierdzili nieliczni uczestnicy badań z 2014 roku wśród małopolskich nauczycielek(-i) (por. Jasikowska, Pająk-Ważna i Klarenbach 2015). Mam nadzieję, że próba odpowiedzi na pytanie o to, co w Polsce poszło nie tak, pozwoli w przyszłości lepiej realizować trudne zadania, przed którymi stoimy. Mamy bowiem już własne doświadczenia zarówno na poziomie instytucjonalnego tworzenia edukacji globalnej, jak i w zakresie codziennych doświadczeń i potrzeb wynikających po prostu z nieuchronności funkcjonowania w zglobalizowanym świecie. Mam nadzieję, że książka dostarczy inspiracji do poszukiwań w obydwóch wymiarach.
Praca ta porusza ważny i słabo w Polsce przebadany temat globalnej edukacji, która w dobie rosnących globalnych zależności jest, jak słusznie twierdzi Autorka, niezbędnym elementem funkcjonowania globalnego społeczeństwa. Wydanie owej publikacji przyczyni się moim zdaniem do podniesienia poziomu dyskusji akademickich i publicznych na temat globalizacji oraz wyzwań z nią związanych [...].
Podejście wybrane przez Autorkę mieści się dobrze w nurcie teorii krytycznej, tak jak opisał ją Max Horkheimer w tekście Teoria tradycyjna a teoria krytyczna z 1937 roku. Nie chodzi więc w niej o wolny od wartościowania i zdystansowany opis świata, ale o konstrukcję wiedzy zaangażowanej, czyli takiej, która odnosi się do ważnych ze społecznego punktu widzenia problemów i ma przyczynić się do ich rozwiązania [...].
Z recenzji dr. hab. Jana Sowy
Żyjąc w globalnym świecie przypływu kapitału, w tym kapitału ludzkiego zwracamy uwagę przede wszystkim na społeczno-gospodarcze aspekty neoliberalnej filozofii. Ale jednym z ważnych jej elementów jest także globalna edukacja - przepływ standardów, doświadczeń wynikających z tzw. ciągłej edukacji, zdobywaniu wykształcenia potrzebnego na globalnym rynku pracy. Ale jak wszystko związane z globalną filozofią liberalizmu ekonomicznego ma ona swoje dobre i złe strony.
Katarzyna Jasikowska od lat zajmuje się badawczo zjawiskiem globalnej edukacji, ale także dydaktyką globalizacji jako ogólnoświatowego zjawiska. Jest członkinią wielu zespołów badawczych oraz autorskich i jej doświadczenie daje nam rękojmię, iż jej praca „Zmieniając świat. Edukacja globalna między zyskiem a zbawieniem” stanowi ważnym głos w sprawie oceny współczesnego systemu edukacji, tak plusów, jak i minusów jakie za sobą niesie.
Na część pierwszą jej pracy składa się rozdział, w którym problem edukacji globalnej ujęto w aspekcie historycznym. Autorka charakteryzuje w nim następstwa wybranych globalnych kryzysów, a także przeprowadza krytyczną analizę edukacji globalnej nastawionej w neoliberalnym systemie ekonomicznym na zysk. Ukazuje nam różne warianty transformacyjnego uczenia się, pokazuje pedagogikę emancypacyjną i studia postkolonialne.
W rozdziale czwartym omawia badania prowadzone podczas Światowego Forum Społecznego w 2015 roku, SFS jest miejscem, gdzie spotykają się ludzie, organizacje i instytucje poszukujące rozwiązań dla ważnych kwestii społeczno-gospodarczych, które generują kolejne kryzysy ekonomiczne. Jest to jedno z nielicznych forum na którym mogą zabrać głos osoby lub organizacje marginalizowane przez wielkie międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze.
Część druga „ Edukacja globalna w Polsce” jest o tyle dla nas ważna, iż dotyczy naszych rodzimych problemów, a z drugiej strony jest rezultatem uczestnictwa autorki w wielu rozmaitych przedsięwzięciach związanych z tworzeniem edukacji globalnej w naszym kraju w latach 2009-2015. Prezentuje także wyniki badań empirycznych przeprowadzonych w latach 2010-2011 z ważnymi ekspertami w tej dziedzinie. Autorka stara się ukazać nam procesy adaptowania europejskiej polityki edukacyjnej do naszych polskich realiów, ozostającej w ścisłym związku z doświadczeniami kolonializmu i neokolonializmu, także w odniesieniu do naszego kraju. Poświęcony jest temu rozdział piąty. Wszystko to razem ma pomóc nam w zrozumieniu początków głównych mechanizmów i najważniejszych podmiotów odpowiedzialnych za edukację globalną w Polsce; patrz rozdział siódmy, ósmy i dziewiąty.
Jasikowska została zaproszona w 2009 roku przez Grupę Zagranica – polską platformę organizacji pozarządowych działających w sektorze pomocy rozwojowej , do wzięcia udziału w procesie międzysektorowym związanym ze specyfiką i skutkami edukacji globalnej w naszym kraju. Była jak pisze „jednocześnie zaangażowanym uczestnikiem toczącego się procesu międzysektorowego oraz badaczką reinterepretującą swoje związane z tym doświadczenie”.
Głównym zadaniem uczestników było zwiększenie i utrwalanie obecności edukacji globalnej w naszym systemie oświaty. Wynikiem miała być wymiana wiedzy na ten temat przez ludzi reprezentujących różne instytucje oraz organizacje zajmujące się tymi tematami.Uczestniczyło w tym około trzydziestu różnych organizacji pozarządowych, trzy ministerstwa, Ośrodek Rozwoju Edukacji i nauczycielki. W dwa tysiące jedenastym roku zamknięte te spotkania podpisaniem porozumienia pomiędzy Ministerstwem Spraw Zagranicznych (MSZ) i Ministerstwem Edukacji Narodowej (MEN), a Grupą Zagranica, mówiącym o wspieraniu rozwoju edukacji globalnej w Polsce. Autorka przeprowadziła w ramach wsparcia finansowego w ramach funduszy własnych Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego projekt badawczy dotyczący tworzenia edukacji globalnej w III RP. Składały się na wywiady z wybranymi aktywnymi uczestniczkami debat międzynarodowych, reprezentantkami organizacji pozarządowych skupionych wokół Grupy Zagranica, a także przedstawicielami trzech ministerstw.
Katarzyna Jasikowska przeprowadziła w sumie dwadzieścia siedem pogłębionych wywiadów. Wzięło w nich udział dziewięć osób pracujących w organizacjach pozarządowych zrzeszonych w Grupie Zagranica (patrz, strona 12), osiem pracowniczek (-ków) administracji państwowej (MSZ, MEN, Ministerstwo Środowiska) oraz trzy osoby zatrudnione w Centralnym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli (późniejszym Ośrodku Rozwoju Edukacji). Autorka pod ich sugestią dołączyła do ankiet-wywiadów osoby związane z akademią (pierwsza akademia edukacji globalnej w Europie na University of Oulu w Finlandii) czy europejskiej platformy CONCORD (the European NGO Confederation for Relief and Development) – zrzeszającej organizacje pozarzadowe działające w sektorze pomocy rozwojowej. Autorka sformułowała pytania, które wykazać na jakim etapie w Polsce znajduje się edukacja globalna (patrz strona 12).
W ostatniej części swojej pracy autorka jako badaczka, uczestniczka różnego rodzaju szkoleń, warsztatów i zajęć przedstawia nam wyniki wyniesionych doświadczeń, a także własne przemyślenia na ten temat. Pamiętajmy, jak pisze Jasikowska nasz globalny świat zmienia się w bardzo szybkim tempie. Stąd zmieniają się często priorytety zawarte w systemie współczesnej państwowej edukacji. Na przykład zamiast jak pisze autorka mówić jak dotychczas o obywatelach (-kach), pojawiają się przede wszystkim odwołania do narodu. Zamiast o elementach wielokulturowości mówi się ostatnio o ciągłości kulturowej w ramach kultury narodowej – tradycji, patriotyzmie.
Katarzyna Jasikowska przedstawia to jako neokonserwatywny zwrot, ale zauważmy, takie są reakcje wielu nauczycieli, na zjawisko będące reakcją na agresywną indoktrynację młodzieży w duchu europejskiego liberalizmu. Ale jest to już temat na kolejną analizę globalnej edukacji nie tylko w Polsce, ale w krajach członkowskich Unii Europejskiej.
Gabriel Leonard Kamiński
źródło: https://ksiazka.net.pl/recenzja/zmieniajac-swiat