Mnemotechniki. Jako czynnik optymalizujący nabywanie przez dzieci umiejętności czytania i pisania

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp

Wieloaspektowość problematyki dotyczącej procesu czytania

1.1. Teoretyczne podstawy czytania, pamięci i mnemotechnik – analiza literatury

Czytanie
Pamięć
Mnemotechniki

1.2. Fizjologiczno-psychologiczne podstawy czytania

1.3. Semiotyczne aspekty czytania

1.4. Metody nauki czytania

1.5. Wybrane koncepcje nauki czytania

Koncepcja Mariana Falskiego
Koncepcja Jana Zborowskiego
Koncepcja Ewy i Feliksa Przyłubskich
Koncepcja Heleny Metery
Koncepcja Bronisława Rocławskiego
Koncepcja Jadwigi Cieszyńskiej
Koncepcja Glenna Domana

2. Trudności w nabywaniu umiejętności czytania – wybrane zagadnienia

2.1. Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu

2.2. Wybrane koncepcje etiologiczne trudności w czytaniu

Koncepcja genetyczna
Koncepcja hormonalna
Koncepcja fragmentarycznych deficytów rozwojowych
Koncepcja mikrouszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego
Koncepcja konfliktu dominacji półkulowej
Koncepcja neuropsychologiczna
Koncepcja zmian strukturalnych i zakłóceń czynnościowych ośrodkowego układu nerwowego
Koncepcja pedagogiczna
Koncepcja psychodysleksji
Koncepcja psycholingwistyczna

2.3. Ryzyko dysleksji i jego symptomy

2.4. Spostrzeganie wzrokowe a trudności w czytaniu

3. Praca terapeutyczna z uczniem z trudnościami w nabywaniu umiejętności czytania i pisania

3.1. Praca terapeutyczna – ujęcie terminologiczne w literaturze pedagogiczno-psychologicznej

3.2. Wybrane metody terapii

Metoda Dobrego Startu
Metoda symboli dźwiękowych
Program rozwijający percepcję wzrokową Marianne Frostig
Metoda oparta na systemie percepcyjno-motorycznym Newella C. Kepharta
Metoda 18 struktur wyrazowych
Terapia trudności w uczeniu się czytania i pisania oparta na wyćwiczeniu zaburzonych funkcji
Terapia neuropsychologiczna według Dirka Bakkera

3.3. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna uczniom ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się – zmiany systemowe

4. Metodologiczne podstawy badań własnych

4.1. Problematyka badań

4.2. Hipoteza robocza, zmienne i wskaźniki

4.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze

4.4. Charakterystyka zmiennej niezależnej – czynnika eksperymentalnego

4.5. Organizacja i przebieg badania eksperymentalnego oraz dobór badanych grup

5. Poziom funkcji podstawowych – wyniki badań

5.1. Percepcja wzrokowa badanych uczniów

5.2. Percepcja słuchowa badanych uczniów

5.3. Motoryka mała badanych uczniów

6. Mnemotechniki jako czynnik eksperymentalny wspierający nabywanie umiejętności czytania i pisania – wyniki badań własnych

6.1. Kierunkowe zaburzenia percepcji wzrokowej a trudności w nabywaniu przez dzieci umiejętności czytania – wyniki badań początkowych

6.2. Wpływ mnemotechnicznych środków i metod na nabywanie umiejętności czytania – wyniki badań eksperymentalnych

6.3. Mnemotechniki a nabywanie umiejętności pisania

6.4. Efektywność programu niwelowania trudności w nabywaniu umiejętności czytania i pisania – analiza porównawcza uzyskanych wyników

Podsumowanie wyników badań i wnioski

Postulaty metodyczne do pracy z uczniem z trudnościami w czytaniu i pisaniu

Bibliografia

Spis schematów

Spis rysunków

Spis tabel

Spis wykresów

Recenzowana książka składa się z sześciu rozdziałów  zatytułowanych: 1/ Wieloaspektowość problematyki dotyczącej  procesu czytania; 2/Trudności w nabywaniu umiejętności czytania – wybrane zagadnienie; 3/ Praca terapeutyczna z uczniem z trudnościami w nabywaniu  umiejętności czytania i pisania; 4/ Metodologiczne podstawy badań własnych; 5/ Poziom  funkcji podstawowych; 6/ Mnemotechniki jako czynnik eksperymentalny wspierający nabywanie umiejętności czytania i pisania; oraz  podsumowania wyników badań  i wnioski; oraz postulaty metodyczne  do pracy z uczniem z trudnościami w czytaniu   i pisaniu.[…]

W pierwszym rozdziale  Autorka omawia  podstawowe  pojęcia oraz  zagadnienia związane  z  metodami nauczania. Dokonuje tutaj  udanego przeglądu wybranych metod. [...]

W drugim  rozdziale Autorka podejmuje  dyskusję problemu dysleksji. Tekst   przybliża podstawowe pojęcia,  zawiera podstawowe charakterystyki symptomów tego zjawiska. W trzecim rozdziale przedstawiono  pracę terapeutyczną z uczniem, który ma  trudności z nabyciem umiejętności czytania i pisania. Omówiono  wybrane   metody terapii (Metoda dobrego startu, Metoda symboli dźwiękowych, Metoda oparta na systemie percepcyjno-motorycznym N.C. Kepharta, Metoda 18 struktur wyrazowych, Metody oparte na wyćwiczeniu zaburzonych funkcji, metoda neuropsychologiczna wg D. Bakkera), a także pomoc psychologiczno-pedagogiczną  uczniom  z tego typu trudnościami. Autorka  wykazała bardzo dobrą orientację w literaturze, ale też dobrze porusza się  w obszarze praktyki szkolnej. Odnosi swoje analizy do rozporządzeń MEN-u. […]

Procedura badawcza została dokładnie opisana w rozdziale metodologicznym (rozdział  czwarty). Przejrzystość i logiczność podejmowanych po kolei czynności  w procedurze świadczy o dobrym warsztacie badawczym Piszącej. Świadczy także  o tym spójność i  logiczność celów, problemów i przyjętych do nich założeń. […]

Prof. dr hab. Irena Adamek

Publikacja dotyczy podstawowego zagadnienia w edukacji wczesnoszkolnej, jakim jest nauka czytania, która należy do podstawowych sprawności instrumentalnych współczesnego człowieka, warunkuje zdobywanie wiedzy ze źródeł pisanych, aktywne uczestnictwo w życiu społecznym, korzystanie z dóbr kultury i osiągnięć współczesnej cywilizacji. Jako jedna z form komunikacji czytanie stanowi bardzo ważny cel kształcenia. Umiejętność ta jest równocześnie ważnym czynnikiem rozwoju dziecka i jego powodzenia w nauce szkolnej. Prezentowane opracowanie mieści się więc w nurcie aktualnej, a jednocześnie głębokiej refleksji teoretycznej i empirycznej, zmierzającej do wieloaspektowego ukazania problematyki procesu czytania, trudności w nabywaniu tej umiejętności, sposobów pracy terapeutycznej ze szczególnym uwzględnieniem mnemotechnik wspierających nabywanie tej umiejętności.

W rozdziale 1. Autorka analizuje obszerną literaturę pedagogiczną i psychologiczną na temat fizjologiczno-psychologicznych i semiotycznych podstaw czytania oraz wybranych koncepcji nauki czytania. W powiązaniu z nimi omawia klasyczne i współczesne metody nabywania tej umiejętności. Szczególny akcent kładzie na elementy koncepcji nauki czytania autorstwa Jana Zborowskiego, Mariana Falskiego oraz Ewy i Feliksa Przyłubskich, które następnie wykorzystuje do własnych badań eksperymentalnych.

W rozdziale 2. prezentuje w sposób kompetentny i szczegółowy teoretyczne podstawy trudności w nabywaniu umiejętności czytania, z uwzględnieniem specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, dokonuje przeglądu koncepcji trudności w opanowaniu umiejętności czytania, charakteryzuje ryzyko dysleksji oraz jego symptomy, przedstawia charakterystykę spostrzegania wzrokowego oraz jego znaczenia jako czynnika warunkującego trudności w czytaniu.

Rozdział 3. stanowi charakterystykę pracy terapeutycznej z dziećmi przejawiającymi trudności w nabywaniu umiejętności czytania i pisania w odniesieniu do reedukacji, korekcji i kompensacji jako sposobów usuwania zaburzeń będących przyczyną trudności w nabywaniu umiejętności czytania i pisania. Przedstawia też różnorodne metody terapii uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Omawia wprowadzone zmiany systemowe dotyczące pomocy psychologiczno - pedagogicznej uczniom ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się.

Rozdział 4. zawierający metodologiczne podstawy badań dowodzi wielu starań Autorki o obszerne i precyzyjne ujęcie opisu badań własnych o charakterze diagnostyczno - weryfikacyjno - projektującym. Przejrzyście i konsekwentnie odtwarza swoje zamiary badawcze. Na uwagę zasługuje dobór i przemyślane sformułowanie zmiennych i wskaźników, stanowiących ukierunkowanie procesu badawczego. Wykorzystując bogate instrumentarium badawcze Joanna Skibska trafnie dobiera metodę i techniki badań do podjętej problematyki. Posłużyła się eksperymentem pedagogicznym, obserwacją i testami osiągnięć szkolnych. Pozwoliło to na rzetelną weryfikację hipotez, określenie korelacji zmiennych oraz trafny opis badanych zjawisk i międzygrupowe porównania.

W kolejnym 5. rozdziale Autorka poprawnie zaprezentowała uzyskane wyniki badań poziomu percepcji wzrokowej uczniów oraz wyniki pomiaru percepcji słuchowej i motoryki, jako podstawowych funkcji zaangażowanych w proces czytania i pisania.

W rozdziale 6. omówiła związki kierunkowych zaburzeń percepcji wzrokowej i trudności w nabywaniu umiejętności czytania w fazie badań początkowych. Interpretacji poddała również wyniki badań eksperymentalnych ukazujące wpływ mnemotechnicznych środków i metod na nabywanie umiejętności czytania i pisania w poszczególnych fazach eksperymentu. Swoje rozważania wzbogaciła tabelami, wykresami i rysunkami. Ciekawa i inspirująca jest analiza porównawcza wyników badań grupy eksperymentalnej i kontrolnej.

Wyniki badań przedstawione w tym rozdziale, ukazują liczne związki i zależności zachodzące między poziomem funkcji podstawowych badanych uczniów a nabywaniem przez nich umiejętności czytania. Także w pełni wartościowe są wyniki badań eksperymentu z zastosowaniem mnemotechnicznych środków i metod kształtowania umiejętności czytania i pisania. Z bardzo dużym uznaniem odnoszę się do twórczego dorobku autorki w postaci materiału do wprowadzania i utrwalania liter. Stanowi on autorskie opracowanie będące podstawą metodyki niwelowania trudności w nabywaniu umiejętności czytania.

Ostatnia część książki zawiera przejrzyste i przekonywujące uogólnienia, podsumowanie wyników badań, wnioski, a także postulaty pod adresem organizacji pracy z uczniem przejawiającym trudności w czytaniu i pisaniu. Zgromadzony w pracy materiał empiryczny i analiza literatury przedmiotu pozwoliły Autorce sformułować wiele wartościowych ocen i wniosków dotyczących nauki czytania i pisania wspieranej środkami i metodami mnemotechnicznymi. Publikacja stanowi trafne połączenie wyników badań z potrzebami rzeczywistości szkolnej i realiami dotyczącymi pracy z uczniem przejawiającym trudności w uczeniu się.[...]

Prof. UJK dr hab. Jolanta Szempruch