Julia Magdalena Karapuda

doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika. Interesuje się ocenianiem zachowania uczniów w edukacji wczesnoszkolnej, pracami Henryka Rowida oraz uniwersalnością jego idei pedagogicznych, a także autoewaluacją pracy wychowawczej w praktyce szkolnej. Od 2020 roku zawodowo jest związana z Instytutem Pedagogiki Uniwersytetu Szczecińskiego.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Słowo wstępne            

Rozdział 1
Ocenianie w edukacji wczesnoszkolnej. Ku wspieraniu rozwoju ucznia  

1.1.    Ocenianie ucznia w świetle prawa oświatowego    
1.2.    Ocenianie opisowe w edukacji wczesnoszkolnej         
1.3.    Ocenianie opisowe zachowania w procesie wychowania    
1.4.    Nauczyciel w procesie oceniania zachowania ucznia       

Rozdział 2
Nauczycielskie praktyki oceniania zachowania w pracy z uczniami       

2.1.    Praktyki stosowane przez nauczycielki w zakresie zapoznawania ucznia z zasadami współżycia społecznego, normami etycznymi i obowiązkami określonymi w statucie szkoły       
2.2.    Praktyki stosowane przez nauczycielki w zakresie rozpoznawania stopnia respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego, norm etycznych i obowiązków określonych w statucie szkoły     
2.3.    Praktyki stosowane przez nauczycielki w zakresie wartościowania respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego, norm etycznych i obowiązków określonych w statucie szkoły
2.4.    Praktyki stosowane przez nauczycielki w zakresie informowania ucznia o jego zachowaniu i postępach w tym obszarze     
2.5.    Praktyki stosowane przez nauczycielki w zakresie udzielania uczniowi pomocy w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju       
2.6.    Praktyki stosowane przez nauczycielki w zakresie motywowania ucznia do postępów w zachowaniu           

Rozdział 3
Nauczycielskie praktyki dostarczania rodzicom informacji o ocenie zachowania ucznia           

3.1.    Praktyki stosowane przez nauczycielki w zakresie dostarczania rodzicom informacji o postępach i trudnościach w zachowaniu ucznia       
3.2.    Ocena zachowania na świadectwie szkolnym jako informacja dla rodziców i ucznia        

Rozdział 4
Nauczycielskie praktyki doskonalenia organizacji i metod własnej pracy wychowawczej        

4.1.    Autorefleksja, wymiana doświadczeń, współpraca ze specjalistami oraz zmiana w działaniu jako doskonalenie organizacji i metod włas­nej pracy wychowawczej    
4.2.    Nauczycielskie opinie o ocenianiu zachowania uczniów w edukacji wczesnoszkolnej     

Wnioski z badań i rekomendacje  

Podsumowanie    

Bibliografia  

Spis tabel

Podsumowanie

Istnieje wiele powodów, dla których teoria powinna być powiązana z praktyką edukacyjną. Nie inaczej jest w ocenianiu zachowania uczniów. Marian Nowak trafnie zauważa, że

[...] praktyka dostarcza doświadczenia, tzn. materiału koniecznego do opracowań pojęciowych, jest ważnym kryterium sprawdzania prawdziwości teorii, nie pozwala jej oderwać się od życia. Teoria z kolei ma dla praktyki znaczenie wyjaśniające, daje szerszą orientację, ułatwia przezwyciężenie trudności.

Dzięki współpracy między teoretykami a praktykami możliwy jest rozwój oraz wymiana wiedzy o edukacji. Działania podejmowane przez teoretyków i praktyków należą, zdaniem Alicji Korzenieckiej-Bondar, do jednej sieci, którą autorka nazwała siecią edukacji. Autorka podkreśla, że

[...] ważne jest, aby zmniejszyć dystans między poszczególnymi punktami w tej sieci przez zwiększanie częstości i intensywności interakcji; należy także dbać, aby nie przestały należeć do jednej sieci (teoria i praktyka osobno).

Mając na uwadze te rozważania, chciałam poznać jak najpełniejszy obraz nauczycielskich praktyk stosowanych w ocenianiu zachowania uczniów w edukacji wczesnoszkolnej.

Tematyka poruszona w niniejszej książce stanowi przejście od opracowania teoretycznego, systematyzującego wiedzę na temat oceniania opisowego, ze szczególnym uwzględnieniem oceniania zachowania, do empirycznej eksploracji nauczycielskich praktyk oceniania zachowania uczniów. Następnie wiedza, która powstała w efekcie uzyskania bogatego materiału empirycznego, umożliwiła mi wyłonienie dwóch typów praktyk, a mianowicie typu innowacyjno-wspierającego oraz typu urzędniczo-upominającego. Przeprowadzona analiza wyników badania ujawniła zaniedbane obszary, które pojawiły się w typie praktyk urzędniczo-upominających. Obszary te dotyczyły nieudzielania uczniowi pomocy w samodzielnym planowaniu jego rozwoju, kierowania się w pracy wychowawczej tropieniem i zauważaniem przede wszystkim niepowodzeń dziecka, braku motywowania ucznia do dalszych postępów w zachowaniu. Na podstawie wyników przeprowadzonych badań zauważyłam konieczność nieustannego doskonalenia niezbędnej w ocenianiu zachowania uczniów nauczycielskiej sprawności, jaką jest refleksyjność. Zaprezentowane przeze mnie wyniki badania i podjęta próba sformułowania rekomendacji skierowanych do nauczycieli mogą stać się punktem wyjścia do dalszych naukowych dociekań dotyczących tej problematyki.

Pomimo świadomości tego, iż wyniki badań jakościowych, formułowane na podstawie doświadczeń celowo dobranej grupy nauczycielek uczestniczących w zogniskowanych wywiadach grupowych, obserwacji zajęć szkolnych, analizy świadectw i autoetnografii, nie mogą podlegać generalizacji, chcę jednak zwrócić uwagę, że mogą one stać się źródłem inspiracji do prowadzenia kolejnych eksploracji badawczych oraz przyczynić się do lepszego rozumienia oceniania zachowania uczniów. Tematyka nauczycielskich praktyk oceniania zachowa­nia uczniów w edukacji wczesnoszkolnej pozostawia wciąż otwarte pole do intelektualnych dociekań i poszukiwania praktycznych rozwiązań.

Podjęta przez autorkę problematyka oceniania zachowania uczniów w edukacji wczesnoszkolnej rzeczywiście nie była przedmiotem odrębnych studiów. Zapewne dlatego, że nie jest to ani komponent odrębnego przedmiotu kształcenia na tym poziomie edukacji, ani też wyodrębniona procedura dydaktyczna, skoro ma to być holistyczna pedagogia w szkolnictwie podstawowym. Zwrócenie jednak uwagi nauczycieli i ich edukatorów na stosowane przez wychowawców praktyki oceniania zachowania uczniów w edukacji wczesnoszkolnej jest potrzebne do ich analizy ze względu nie tylko na regulacje prawne, ale przede wszystkim konkretne rozwiązania, by przekonać się, w jakim stopniu są one w ogóle zasadne czy wartościowe. [...]

W pełni zgadzam się z autorką, że warto było zbadać, jakie są działania praktyczne nauczycieli klas I−III w zakresie ocen zachowania dzieci [...] raport z badań jest bardzo cenny, ciekawy, wartościowy dla edukatorów nauczycieli wczesnej edukacji i dla samych nauczycieli. [...] Znajdziemy tu przykłady ciekawych, nowych podejść [...] nauczycielek do oceniania zachowania dzieci, ale też rozwiązań toksycznych, pseudowychowawczych.

Z recenzji prof. dra hab. Bogusława Śliwerskiego