Jolanta Szempruch

profesor nauk społecznych, zatrudniona w Uniwersytecie Rzeszowskim w Instytucie Nauk Socjologicznych, wcześniej w Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach w Instytucie Edukacji szkolnej; kierownik studiów doktoranckich, kierownik Zakładu Dydaktyki Ogólnej i Wczesnej Edukacji. Członek Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk oraz Przewodnicząca Sekcji Pedeutologii Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk. Również członek Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej, Kieleckiego Towarzystwa Naukowego i Polskiego Stowarzyszenia Nauczycieli Twórczych.

Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół socjologii edukacji, pedeutologii, polityki oświatowej, polityki społecznej, pedagogiki ogólnej, pedagogiki (wczesno)szkolnej, dydaktyki. Realizatorka licznych projektów badawczych polskich i zagranicznych. Autorka wielu monografii, m.in.: Umiejętności czytania a osiągnięcia szkolne uczniów klas początkowych, Rzeszów 1997; Pedagogiczne kształcenie nauczycieli wobec reformy edukacji w Polsce, Rzeszów 2000; Nauczyciel w zmieniającej się szkole. Funkcjonowanie i rozwój zawodowy, Rzeszów 2001; Теорія і практика розвитку педагогічної освіти вчителів у Польщі (1918–1999), Iвано-Франківськ 2003; Planowanie rozwoju szkoły, Lublin 2007; Założenia, zasady opracowania i modyfikacji programu kształcenia kompetencji kluczowych w zakresie przedsiębiorczości, Lublin 2009, The School and the Teacher in the Period of Change, Kraków 2010; Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne, Kraków 2013; Od zapału do wypalenia? Funkcjonowanie nauczycieli w codzienności szkolnej (współautorstwo), Kielce 2017.

Ponadto redaktorka lub współredaktorka wielu publikacji książkowych, m.in.: Edukacja wobec wyzwań i zadań współczesności i przyszłości. Strategie rozwoju, Rzeszów 2006; Edukacja wobec wyzwań i zadań współczesności i przyszłości. Teoria i praktyka, Rzeszów 2006; Adaptacja zawodowa nauczyciela, Częstochowa 2009; Profesjonalne funkcjonowanie nauczyciela, Częstochowa 2010; Kultura – edukacja: ciągłość i tendencje zmian, Kielce 2011; Profilaktyka i terapia z perspektywy współczesnej pedagogiki, Kielce 2011; W trosce o nauki pedagogiczne i rozwój polskiej edukacji. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Czesławowi Banachowi, Lublin – Kraków 2011; Podmiotowość w edukacji – wymiary i konteksty, Kielce 2011; Nauczyciel i uczeń w przestrzeni edukacyjnej, Kielce 2011; Oblicza wychowania, Kielce 2011, Edukacja wobec wyzwań zmieniającego się świata. Diagnozy i projekcje rozwiązań, Kielce 2021, Wyzwania, dylematy i perspektywy edukacyjne. Konteksty zmian, Kielce 2021. Ponadto autorka ponad stu osiemdziesięciu artykułów w czasopismach naukowych i rozdziałów w książkach oraz organizatorka wielu konferencji naukowych, w tym cyklicznych konferencji międzynarodowych Edukacja wobec wyzwań i zadań współczesności i przyszłości.

Ukończyła wiele kursów i szkoleń, zdobywając m.in. certyfikaty: Coaching i mentoring w pracy pedagoga (2018), Uprawnienia terapeutyczne z zakresu stosowania Metody Feuersteina – Instrumental Enrichment (2018), TRIZ – Teoria Rozwiązywania Innowacyjnych Zadań (2019), Międzynarodowy program: Higher education: Global trends and innovative practices Bukovel Academic Spring School, BASS-2020.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp

Rozdział 1 Pedeutologia jako subdyscyplina pedagogiczna

Rozdział 2 Kształcenie nauczycieli

Rozdział 3 Kwalifikacje, kompetencje i cechy osobowe nauczyciela

Rozdział 4 Rozwój zawodowy i doskonalenie nauczyciela

Rozdział 5 Uwarunkowania rozwoju zawodowego

Rozdział 6 Nauczyciel w relacjach podmiotowych

Rozdział 7 Moralny wymiar zawodu nauczyciela

Rozdział 8 Nauczyciel w warunkach zmian społecznych i edukacyjnych

Zakończenie

Bibliografia

Indeks osób

Indeks rzeczowy

Nauczyciel w procesie przemian

Coraz częściej mówi się o kryzysie szkoły, która nie jest w stanie sprostać ani wymaganiom naszych czasów, ani oczekiwaniom młodzieży. W ślad za powszechnym rozczarowaniem systemami oświaty, możliwościami (a raczej ich brakiem), jakie otwierają się przed absolwentami, powszechnym upadkiem wartości, idzie niestety deprecjacja roli nauczyciela oraz jego osoby jako autorytetu, mentora.

Nie można nie zauważać problemu, z jakim boryka się szkoła, nie można nie zauważać nauczycieli cierpiących na syndrom wypalenia zawodowego, nauczycieli-pasjonatów, którzy zamiast uczyć spędzają czas na wypełnianiu kolejnych dokumentów, nauczycieli rozpaczliwie próbujących utrzymać cały etat dzięki zdobyciu kolejnej specjalizacji. Dlatego też tak ważne i potrzebne są publikacje zajmujące się problemami nauczycieli, ich edukacją, a także codzienną pracą. Wszak nauczyciel bierze czynny udział w kształtowaniu jednostki ludzkiej, pełnoprawnego obywatela, członka społeczności, dlatego też jego rola jest nieoceniona. Konieczne jest jednak dokonanie przez środowisko nauczycielskie pewnego przewartościowania, otwarcia się na nowe rzeczy, w tym nowe technologie, a także zaakceptowania nieuchronnych zmian w polskiej szkolnej rzeczywistości.

Publikacja Jolanty Szempruch, doktora habilitowanego i profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu w Kielcach oraz Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji w Lublinie, jest wyrazem głębokiej troski o warunki funkcjonowania współczesnego nauczyciela. Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne, opublikowane nakładem Oficyny Wydawniczej IMPULS, to publikacja stanowiąca istotne wsparcie nie tylko dla dyrektorów szkół, rad pedagogicznych czy samych nauczycieli, ale także dla tych wszystkich osób, które w nauczaniu chcą się realizować, które swoją przyszłość zawodową wiążą właśnie z polską szkołą.

Tytułowa pedeutologia to nauka o nauczycielu, wychowawcy. To subdyscyplina pedagogiczna, zajmująca się zagadnieniami związanymi z pracą nauczyciela, m.in. doborem kandydatów do zawodu, osobowością nauczyciela, jego rozwojem zawodowym, a także warunkami tego rozwoju. Autorka w ośmiu rozdziałach przedstawia wszystkie aspekty składające się na to zagadnienie, szczegółowo je omawiając, powołując się przy tym na wypowiedzi znanych w środowisku naukowym postaci.

Z publikacji możemy dowiedzieć się, jak kształtował się zawód nauczyciela i jakim podlegał przemianom, poznamy przedmiot zainteresowań pedeutologii, trzy stadia refleksji pedentologicznej, a także związki pedeutologii z innymi naukami (m.in. z psychologią, filozofią czy socjologią wychowania).

Rozdział drugi stanowi próbę identyfikacji różnych doktryn, koncepcji i tendencji dotyczącej kształcenia nauczycieli, a także odpowiedzi na pytanie: jak kształcić nauczycieli, aby umieli sprostać wyznaczonym im dzisiaj i w przyszłości zadaniom? W kolejnym rozdziale autorka podjęła się zdefiniowania zawodu nauczyciela, a także analizy jego kwalifikacji zawodowych, niezbędnych do skutecznej realizacji funkcji szkoły. Szempruch zauważa, że w toku zmian regulacji prawnych nauczyciel został ograniczony w swej kreatywności oraz możliwościach kształtowania przestrzeni wykonywania pracy, wtłoczony w sztywne ramy procedur oraz pracy nastawionej na zadaniowość i standaryzację usług. Autorka wspomina również o trwającym od lat sporze dotyczącym kompetencji współczesnego nauczyciela.

Rozdział czwarty porusza zagadnienia dotyczące rozwoju zawodowego oraz doskonalenia nauczycieli, poczynając od zawodowego startu, poprzez fazy rozwoju zawodowego, po podnoszenie kwalifikacji pracowniczych, niezbędnych do satysfakcjonującego i zgodnego z oczekiwaniami spełniania zadań zawodowych. Kolejny rozdział stanowi niejako rozwinięcie poprzedniego, traktuje bowiem o uwarunkowaniach rozwoju zawodowego.

Nauczyciel w relacjach podmiotowych stanowi temat rozdziału szóstego, w którym Szempruch zajmuje się nauczycielem i uczniem w relacjach podmiotowych oraz dialogu edukacyjnym, a także relacjami pomiędzy nauczycielem a rodzicami. Niezwykle cenny w kontekście wspomnianego upadku wartości jest rozdział siódmy, dotyczący moralnego wymiaru zawodu nauczyciela. Problematyka ta jest rozpatrywana z punktu widzenia etyki, filozofii, aksjologii, socjologii, a także psychologii i pedagogiki. Autorka podkreśla, że wartości stanowią podstawę działań pedagogicznych, są źródłem celów kształcenia, porusza ponadto kwestię odpowiedzialności nauczyciela. Rozdział ósmy, ostatni, obejmuje tematykę związaną z osobą nauczyciela w warunkach zmian społecznych i edukacyjnych.

Książka Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne to nieoceniona z punktu widzenia kształtowania się osobowości i świadomości nauczyciela pozycja. Autorka daje możliwość prześledzenia zmian, jakie na przestrzeni lat zachodziły w oświacie, nacisk kładąc na osobę nauczyciela i rolę, jaką odgrywa on w systemie edukacji. Napisana przystępnym językiem publikacja posiada przejrzysty układ, dzięki któremu szybko odnajdziemy interesujące nas treści. Z uwagi na fakt, iż do lektury będziemy z pewnością wracać wielokrotnie, to zdecydowany atut książki (poza wartością merytoryczną, oczywiście). Szempruch nie tylko zgłębia zagadnienia dotyczące pedeutologii, ale daje też punkt wyjścia do własnych przemyśleń, dyskusji i – mam nadzieję – impuls do doskonalenia swojego warsztatu oraz pracy nad własnymi postawami.

Justyna Gul
źródło: http://www.granice.pl/recenzja,pedeutologia--studium-teoretyczno-pragmatyczne,10240

Wszelkimi zagadnieniami dotyczącymi zawodu nauczyciela zajmuje się pedeutologia. Owo ogólne pojęcie koncentruje się wokół nauczycielskiej osobowości, uzdolnień i autorytetu, kształcenia, predyspozycji kandydatów, etyki zawodowej oraz funkcji społecznej. Ponieważ nauczyciel odgrywa zasadniczą rolę w nauczaniu i wychowaniu, zrozumiałym jest, że staje się on obiektem powszechnego zainteresowania oraz – niestety – często nieuzasadnionej krytyki. Oddana do rąk czytelnika Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne ma na celu obiektywne przedstawienie psychospołecznego wymiaru zawodu nauczyciela wraz z jego kompetencjami i twórczą pracą.

Praca monograficzna Jolanty Szempruch została podzielona na osiem rozdziałów, w których obok osobistych przemyśleń autorki znalazły się refleksje wielu innych naukowców (liczba przytoczonych w publikacji nazwisk wskazuje na szerokie opracowanie zagadnienia). W każdym z rozdziałów omówiono jeden z istotnych aspektów. Tak więc, począwszy od ogólnego spojrzenia na pedeutologię jako subdyscyplinę pedagogiczną, czytelnik poznaje różne koncepcje kształcenia i doskonalenia nauczycieli, ma okazję ustosunkować się do zmian dotyczących ich kwalifikacji, kompetencji oraz cech osobowych, dane jest mu poznać uwarunkowania rozwoju zawodowego, a także relacje podmiotowe wraz z dialogiem edukacyjnym. Istotną sprawą jest również spojrzenie na moralny wymiar nauczycielskiego zawodu oraz szybko następujące zmiany społeczne i edukacyjne. Teoretyczne zagadnienia poruszone w publikacji w pełni odpowiadają działaniom praktycznym oraz systematycznie prowadzonym badaniom naukowym.

Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne to lektura obszerna i specjalistyczna. Zaadresowana do nauczycieli, pedagogów, wychowawców, przedstawicieli nadzoru pedagogicznego oraz władz oświatowych, bez wątpienia spotka się z ich zainteresowaniem. Zastosowany w lekturze warsztatowy język przekazu zostanie z pewnością zrozumiany przez specjalistów. Pomocą służą dokładnie opisane ryciny, tabelki, wyliczenia, grafiki przedstawiające osoby zasłużone dla rozwoju oświaty, przypisy, obszerna polsko- i obcojęzyczna bibliografia oraz uszeregowany w porządku alfabetycznym indeks osobowy i rzeczowy. Treści szczególnie warte zapamiętania zapisano w ramkach. Na końcu każdego rozdziału znalazły się problemy do dyskusji. Publikacja warta jest uwagi. Zarówno specjalistom z dziedziny oświaty, jak i przeciętnemu czytelnikowi pomoże ona w zrozumieniu wielu zjawisk edukacyjnych oraz pogłębi szacunek dla wychowawczej pracy nauczyciela.

Danuta Szelejewska
źródło: http://www.granice.pl/recenzja,pedeutologia--studium-teoretyczno-pragmatyczne,7672

Jolanta Szempruch dostrzega potrzebę formułowania i aktywizowania pytań o granice wychowawczej ingerencji i dynamikę zewnętrznych i zmieniających się warunków wychowania młodego pokolenia oraz funkcjonowania współczesnego nauczyciela. Na tym tle eksponuje potrzebę prognostycznego spojrzenia na zawód nauczyciela w procesie nieustających przemian i kształtowania umiejętności przeżyć emocjonalnych wspólnot uczących się. To autorskie podejście pozwala na ukazanie czytelnikom nowych projekcji działań nauczyciela o charakterze doradczym i twórczym oraz jego nowej roli w kształtowaniu umiejętności rozumienia przemian świata.

W takim ujęciu funkcji i zadań nauczycielskich będzie mogło się rodzić samodzielne konstruowanie wiedzy i tworzenia środowiska życia społecznego młodzieży, które wymagają otwarcia się na różne wzory kulturowe oraz właściwy wybór wartości z odwoływaniem się do myśli filozoficznej, psychologicznej i socjologicznej. Pedeutologia trafnie rozumiana jest przez autorkę jako dyscyplina wielokierunkowa pozwalająca na sytuowanie nauczyciela w czołówce procesów wychowania i kształtowania osobowości osób uczących się działających. Rozważania i projekcje zawarte w podręczniku będą służyły osobom studiującym i nauczycielom wszystkich szczebli kształcenia.

Z recenzji prof. dr. hab. Czesława Banacha