Bartnikowska Urszula

Doktor nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki. Ukończyła Podyplomowe Studium Surdopedagogiki oraz kursy języka migowego.

Łączy pracę naukowo-dydaktyczną (adiunkt) z pracą społeczna na rzecz niepełnosprawnych (z upośledzeniem umysłowym, z uszkodzeniem słuchu).

Katarzyna Ćwirynkało

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wprowadzenie

Rozdział I

Socjalizacja dziecka w rodzinie

1.1. Uwarunkowania kształtowania się współczesnego modelu rodziny

1.2. Znaczenie rodziny w socjalizacji dziecka

1.3. Przemoc i zaniedbanie w rodzinie jako uwarunkowanie zaburzeń procesu socjalizacji

Charakterystyka przemocy i zaniedbania w rodzinie

Skala rozpowszechnienia zjawiska przemocy i zaniedbania dziecka w rodzinie

Konsekwencje doświadczania przemocy i zaniedbania dla funkcjonowania społeczno-emocjonalnego dziecka

Rozdział II

System opieki zastępczej w Polsce

2.1. Opieka zastępcza w Polsce – wprowadzenie

2.2. Rodzinne formy opieki zastępczej

2.2.1. Rys historyczny

2.2.2. Rodzinne formy opieki zastępczej we współczesnym systemie opieki

Rodziny adopcyjne

Rodziny zastępcze

Rodzinne domy dziecka

Wioski dziecięce SOS

2.3. Instytucjonalne formy opieki zastępczej

2.3.1. Rys historyczny

2.3.2. Instytucjonalne formy opieki zastępczej we współczesnym systemie opieki

Placówki opiekuńczo-wychowawcze 

Regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne

Interwencyjne ośrodki preadopcyjne

Placówki wsparcia dziennego

Rozdział III

Dzieci z niepełnosprawnością w rodzinach adopcyjnych i zastępczych

3.1. Skala rozpowszechnienia niepełnosprawności wśród dzieci w rodzinach adopcyjnych i zastępczych

3.2. Wybrane zaburzenia występujące u dzieci kwalifikowanych do opieki zastępczej

3.2.1. Choroby przewlekłe

Kilka informacji o dziecku z chorobą przewlekłą

Wybrane metody rehabilitacji i wspierania rozwoju dziecka przewlekle chorego

Literatura zalecana

3.2.2. Niepełnosprawność intelektualna

Kilka informacji o dziecku z niepełnosprawnością intelektualną

Wybrane metody rehabilitacji i wspierania rozwoju dziecka z niepełnosprawnością intelektualną

Literatura zalecana

3.2.3. Uszkodzenie słuchu

Kilka informacji o dziecku z uszkodzeniem słuchu

Wybrane metody rehabilitacji i wspierania rozwoju dziecka z uszkodzonym słuchem 

Literatura zalecana

3.2.4. Uszkodzenie wzroku

Kilka informacji o dziecku z uszkodzonym wzrokiem

Wybrane metody rehabilitacji i wspierania rozwoju dziecka z uszkodzonym wzrokiem

Literatura zalecana

3.2.5. Niepełnosprawność ruchowa

Kilka informacji o dziecku z niepełnosprawnością ruchową

Wybrane metody rehabilitacji i wspierania rozwoju dziecka z niepełnosprawnością ruchową

Literatura zalecana

3.2.6. Autyzm

Kilka informacji o dziecku z autyzmem

Wybrane metody rehabilitacji i wspierania rozwoju dziecka z autyzmem

Literatura zalecana

3.2.7. Płodowy Zespół Alkoholowy (FAS)

Kilka informacji o dziecku z FAS

Wybrane metody rehabilitacji i wspierania rozwoju dziecka z Płodowym Zespołem Alkoholowym

Literatura zalecana

3.2.8. Trauma wczesnodziecięca

Kilka informacji o dziecku po doświadczeniu traumy wczesnodziecięcej

Wybrane metody rehabilitacji i wspierania rozwoju dziecka po doświadczeniu traumy wczesnodziecięcej

Literatura zalecana

3.2.9. Zaburzenia więzi

Teoria przywiązania Johna Bowlby’ego

Znaczenie stylu przywiązania dla funkcjonowania dziecka

Kilka informacji o dziecku z RAD

Wybrane metody rehabilitacji i wspierania rozwoju dziecka z zaburzeniami więzi

Literatura zalecana

3.3. Rola rodziny w rehabilitacji dziecka z niepełnosprawnością

3.4. Funkcjonowanie rodzin adopcyjnych i zastępczych z dzieckiem z niepełnosprawnością w świetle dotychczasowych badań

Rozdział IV

Założenia metodologiczne badań własnych

4.1. Przedmiot, cel i problemy badawcze

4.1.1. Problemy badawcze

4.2. Zastosowane metody

4.2.1. Metoda doboru przypadków

4.2.2. Metoda zbierania danych

4.2.3. Metoda analizy danych

4.2.4. Metoda przedstawienia wyników badań

4.3. Charakterystyka badanej populacji i organizacja badań własnych

Rozdział V

Sytuacja rodzin adopcyjnych i zastępczych wychowujących dziecko z niepełnosprawnością w świetle badań własnych

5.1. Doświadczenia poprzedzające przyjęcie dziecka

5.1.1. Scenariusz I – spotkanie z dzieckiem jako zwieńczenie drogi prowadzącej do jego przyjęcia

5.1.2. Scenariusz II – spotkanie z dzieckiem jako początek drogi prowadzącej do jego przyjęcia

5.2. Doświadczanie indywidualności przyjętego dziecka

5.2.1. Doświadczanie zaburzeń dziecka w kontekście funkcjonowania rodziny

Zetknięcie się z odmiennością dziecka

Zaburzenia rozwoju

Zaburzenia emocjonalne i zachowania

Zaburzenia w kontaktach z innymi

5.2.2. Doświadczanie mocnych stron dziecka w kontekście funkcjonowania rodziny

Poczucie sukcesu

Rodzicielski zachwyt

Poczucie normalności

5.3. Doświadczanie rodzicielstwa adopcyjnego/zastępczego dziecka z niepełnosprawnością

5.3.1. Relacja rodzice – dziecko

5.3.2. Satysfakcja z zastępczego/adopcyjnego rodzicielstwa dziecka z niepełnosprawnością

5.4. Podsumowanie wyników badań i implikacje dla praktyki

Bibliografia

Aneks

[…] przedstawiony do recenzji materiał odnosi się do bardzo ważnego społecznie zagadnienia […] nieobecnego, rzadko poruszanego w literaturze, a któremu zainteresowanie specjalistów w tej dziedzinie należy się szczególnie. Powodów […] jest wiele, ale szukając głównych, można wskazać na: po pierwsze samo zjawisko adopcji i decyzji o byciu rodziną zastępczą, po drugie podmiot, którym jest dziecko z niepełnosprawnością, po trzecie połączenie tych dwóch kwestii, czyli decyzja o adopcji dziecka z niepełnosprawnością w kontekście obaw rodziców, szans dzieci z niepełnosprawnością w pewnym sensie podwójnie „pokrzywdzonych” przez los z uwagi na fakt życia z niepełnosprawnością oraz „utratę” biologicznych rodziców.

Problematyka ta jest niezmiernie ważna również w kontekście zmieniających się tendencji i prawodawstwa związanego z nowymi formami prawnej opieki nad dzieckiem osieroconym. Publikacja ma szansę stać się wartościowym źródłem wiedzy na temat uwarunkowania procesu i specyfiki zagadnienia adopcji, a także rodzicielstwa zastępczego w konsekwencji decyzji o podjęciu się trudu opieki nad dzieckiem z niepełnosprawnością.

Z recenzji prof. dr hab. Iwony Chrzanowskiej

Przedstawiona do recenzji praca podejmuje niezwykle ważny społecznie problem – rodziny adopcyjne i zastępcze dla dzieci z niepełnosprawnością. Rzec można, że jest to problem zaniedbany i prawie nieobecny w naszej rodzimej literaturze z obszaru pedagogiki specjalnej tak jak samo zjawisko adopcji czy tylko przyjęcia do rodziny zastępczej. […]

Bardzo wysoko oceniam zawartość treściową książki. Autorki dokonały wnikliwej analizy literatury światowej i ciągle jeszcze skromnej polskiej. Niniejsza książka wnosi znaczący wkład i do teorii pedagogiki specjalnej, i do praktyki. […]

Nie sposób nie dodać, że oprócz przybliżenia literatury przedmiotu czytelnik otrzyma aktualny obraz rodziny adopcyjnej i zastępczej z całym bagażem przedadopcyjnych doświadczeń oraz stawania się rodziną dla dziecka z niepełnosprawnością. Wartością dodaną są również opisy postępowania z dziećmi z różnymi typami niepełnosprawności oraz wykaz literatury zalecanej.

Z recenzji prof. zw. dra hab. Czesława Kosakowskiego

Dziecko na każdym etapie rozwoju ma prawo do wzrastania i rozwijania swych umiejętności w rodzinie. Brak możliwości życia w rodzinie fizjologicznej rekompensują rodziny adopcyjne i zastępcze, starające się stworzyć dziecku najbardziej optymalne warunki rozwoju. Sytuacja staje się bardziej skomplikowana, kiedy chodzi o konieczność przysposobienia dziecka dotkniętego wielorakim stopniem niepełnosprawności. Temu właśnie zagadnieniu została poświęcona publikacja Oficyny Impuls, która – jako jedna z nielicznych – nakreśla problematyczną sytuację dzieci z dysfunkcjami: długa kolejka do adopcji dotyczy przede wszystkim dzieci zdrowych, natomiast te, które zostały „podwójnie pokrzywdzone” przez los (niepełnosprawność i sieroctwo lub odrzucenie), liczyć mogą tylko i wyłącznie na łut szczęścia.

Z zestawień statystycznych wynika, że w ostatnich latach Rodziny adopcyjne i zastępcze dziecka z niepełnosprawnością stanowią coraz większy procent ogólnych adopcji. Może to napawać tylko i wyłącznie optymizmem, bowiem jest nadzieja, że sytuacja rodzin wychowujących dzieci w opiece zastępczej doczeka się nie tylko doskonalszych uwarunkowań prawnych, ale również spotka się z większą aprobatą społeczeństwa w ogóle. Opisane w książce przeżycia i doświadczenia dwudziestu rodzin, które zajęły się osobami niepełnosprawnymi, nie pozwolą przejść obojętnie obok zjawiska przysposobienia dziecka z dysfunkcjami.

Całość została podzielona na pięć rozdziałów. W monografii połączono teorię z praktyką, tak więc socjalizacja dziecka w rodzinie (kształtowanie się współczesnego modelu, znaczenie rodziny i zaniedbania), polski system opieki zastępczej (formy rodzinne i instytucjonalne) oraz realne warunki towarzyszące dziecku z niepełnosprawnością (wybrane zaburzenia, rehabilitacja, ogólne funkcjonowanie) stanowią obszerną treść trzech teoretycznych rozdziałów. Z kolei na część praktyczną składa się metodologia badań własnych (przedmiot, cel, metody, problemy badawcze i grupa badanych osób wraz z ich sytuacją rodzinną) oraz analiza osiągniętych wyników badań (doświadczenia rodzicielstwa adopcyjno-zastępczego, przyszłościowe wnioski).

Pomimo tego, że monografia Rodziny adopcyjne i zastępcze dziecka z niepełnosprawnością jest literaturą specjalistyczną, winna pobudzić do refleksji ogół polskiego społeczeństwa. Zainteresowani odnajdą w lekturze odpowiedzi na nurtujące pytania, rozwiązania praktyczne oraz zachętę do konkretnych działań. Pomocą posłuży również obszerna bibliografia (polsko- i obcojęzyczna) wraz z aktami prawnymi i adresami stron internetowych, przypisy, liczne tabelki, schematy, wyliczenia oraz aneks zawierający fragmenty wywiadów z rodzicami, którzy przysposobili dzieci dysfunkcyjne. Pedagodzy, nauczyciele, pracownicy socjalni, osoby zatrudnione w różnorodnych centrach pomocy rodzinie, a także studenci kierunków pedagogicznych i rodzice zastępczy odnajdą w publikacji materiał, dzięki któremu będą w stanie zapewnić dziecku najlepsze warunki rozwoju. Dodał/a recenzję:

Danuta Szelejewska
źródło: http://www.granice.pl/recenzja,rodziny-adopcyjne-i-zastepcze-dziecka-z-niepelnosprawnoscia,7410