Kamiński Aleksander

Kamiński odegrał wielką rolę w tworzeniu i sprawnym działaniu polskiego Państwa Podziemnego. Sprawie walki o niepodległość oddał swój talent i pięć lat życia. Nie można tu nie przypomnieć, że „Biuletyn Informacyjny” redagował od listopada 1939 do października 1944 roku. Jego rolę w formowaniu i pracy podziemnego harcerstwa tak ujął Jan Rossman:

Uważam, że Aleksander Kamiński odegrał zasadniczą rolę w zorganizowaniu i nadaniu kierunku pracy Szarych Szeregów. Pamiętam początki, pierwsze miesiące wojny — trudne docieranie do ludzi rozproszonych przez wypadki wojenne. To właśnie Kamiński miał rozgałęzione kontakty z instruktorami harcerskimi i zuchowymi na terenie całego kraju. To on też szybko znalazł kontakty z tworzącym się kierownictwem podziemnego wojska. To jego pomysły i inicjatywy (np. „Wawer”) nadały życia i barwy pracy wojennego harcerstwa.

Warto przypomnieć, że Florian Marciniak, Lechosław Domański i Jan Rossman byli przed wybuchem wojny (w różnych okresach) bliskimi współpracownikami Kamińskiego w kształceniu męskiej starszyzny harcerskiej, a Marciniak, Rossman i Stasiecki byli absolwentami kursów harcmistrzowskich w Górkach Wielkich. J. Rossman pisał:

[...] prawdziwym twórcą wojennego harcerstwa, adaptacji metody skautowego wychowania do warunków wojennych był Aleksander Kamiński [...] wojenne harcerstwo — jak zawsze harcerstwo od swego powstania — było szkołą wiary w wartość narodu i ludzi. Była w tym mądrość polityczna Aleksandra Kamińskiego, był wielki instynkt polityczny Floriana Marciniaka, że harcerstwo wojenne „ustawiło się” twardo za rządem, za kierownictwem wojskowym, za Armią Krajową.

Ta mądrość przejawiła się w tym, że Szare Szeregi, jako konspiracyjny ZHP, stały się częścią Państwa Podziemnego, wierną i „całym życiem”, na przekór dwóm najeźdźcom, i to w najtrudniejszej chwili — tuż po strasznej klęsce 1939 roku.

W 1945 roku Kamiński był dla instruktorów harcerskich twórcą ruchu zuchowego, autorem trylogii zuchowej, jednym z najwybitniejszych instruktorów w dziejach ruchu harcerskiego. Dla młodzieży był autorem Kamieni na szaniec i uosobieniem legendy szaroszeregowej. Kamiński uważał, że mimo trudności należy szukać koniecznych kompromisów i włączać się do działalności wychowawczej. Tak uczynił on sam w latach 1945 i 1956, świadomie angażując do pracy rzesze instruktorów, dla których był przewodnikiem.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Przedmowa

Wstęp  

1. Robert Baden-Powell twórca skautingu  

2. Jak skauting powstał?

3. Co to jest skauting?

4. Skauting w świetle współczesnych prądów pedagogicznych

5. Harcerstwo — polska odmiana skautingu  

Część I

Skauting w ujęciu jego twórcy

1. Baden-Powell objaśnia skauting chłopcom 12—16-letnim

2. Baden-Powell — do wilcząt (chłopców 8—12-letnich)

3. Baden-Powell — do młodzieży powyżej 17 lat

4. Baden-Powell — do instruktorów

Część II

Skauting widziany oczyma psychologów i pedagogów

1. Opinia Piotra Boveta

2. Opinia H. Boucheta

3. Dean James E. Russel i E.E. Reynolds — o zbliżeniu do przyrody

Część III

Harcerstwo polskie

1. Stosunek do wzoru angielskiego (A. Małkowski i E. Piasecki)

2. Harcerstwo wśród nurtów ideowych polskiego życia (A. Ciołkosz)

3. Unarodowienie wilczęctwa (A. Kamiński)

4. Charakterystyka harcerstwa (S. Sedlaczek) Wykaz ważniejszych prac dotyczących pedagogiki skautowej i harcerskiej

Co to jest skauting?

Pełną odpowiedź na to pytanie wyrobi sobie czytelnik dopiero po zapoznaniu się z tekstami zestawionymi w całej tej pracy. Wydaje się jednak celowe już we wstępie podanie kilku najbardziej podstawowych o istocie skautingu wiadomości.

Skauting jest pojęciem wielorakim. W zależności od punktu widzenia może być traktowany bądź jako ruch młodzieży, bądź jako metoda wychowawcza, bądź jako system wychowawczy ujęty w określone formy organizacyjne.

1. Skauting jest to ruch młodzieży. Chociaż zainicjowany przez człowieka dojrzałego i oparty o współpracę licznego zespołu ludzi dojrzałych, jest skauting nie tylko organizacją dla młodzieży, jest on nade wszystko ruchem samej młodzieży, szczęśliwie zapoczątkowanym i otoczonym braterską raczej niż ojcowską opieką ludzi dojrzałych.

Młodzież nie tylko uczestniczy w organizacji skautowej — młodzież przeżywa skauting. Skauting zaspakaja potrzeby i zainteresowania psychofizyczne młodzieży. Co więcej — wprowadza w duszę młodzieży specyficzny ideał wychowawczy.

Jest to mianowicie ideał Skauta. Określa go Prawo skautowe, Przyrzeczenie składane przez skautów oraz swoisty skautowy „styl życia”. Ideał skauta ma dla bardzo wielu chłopców i dziewcząt tyle w sobie pociągającej siły i uroku, jak w średniowieczu ideał rycerza lub w czasach odrodzenia ideał dworzanina. I jeśli się szuka istotnego źródła kształcących wpływów skautingu na młodzież, to na dalszy plan schodzą nieczęste godziny zbiórek i wycieczek, nie zawsze umiejętnie organizowane — natomiast na czoło wysuwa się właśnie wpływ skautowego ideału wychowawczego.

Metoda skautowa — jest tylko świetnie pomyślanym narzędziem, przy pomocy którego młodzież ma możność czynnego — w ćwiczeniach i grach — zaprawiania się w osiąganiu cech ideału skauta.

To, że skauting posiada własny i dla młodzieży wysoce atrakcyjny ideał wychowawczy — jest jego największą siłą, dającą mu specjalne szanse w porównaniu z wieloma innymi organizacjami młodzieży i dla młodzieży. Celem ruchu skautowego jest — w oczach młodzieży — uskautowienie świata, tj. zbliżenie się samemu do ideału skauta i upowszechnienie tego ideału w otoczeniu.

2. Skauting — jest to specyficzna metoda wychowawcza. Tak można rzecz określić, jeśli się spogląda na skauting z zewnątrz, oczyma obserwującego zjawisko wychowawcy, a nie przeżywającej go młodzieży. Istotę tej metody różnie można ujmować i charakteryzować. Kilka głównych prób znajdzie czytelnik w podanych na dalszych stronach tekstach. Na tym miejscu pragniemy wymienić tylko najbardziej podstawowe elementy metody skautowej.

A więc: Wychowanie przez grę jest tą właściwością skautingu, która najsilniej jest podkreślana. „Skauting jest to gra” — stwierdza Baden-Powell. Ideał wychowawczy nie jest skautom podawany w pogadankach, lecz jest „zdobywany” w grach skautowych, w ćwiczeniach. W tych właśnie grach i ćwiczeniach skauci nie tylko osiągają swe stopnie i sprawności, lecz ćwiczą się w rzetelności i karności, w uczynności, w pogodnym znoszeniu przeciwieństw itd. Przez ćwiczenia i gry manifestują swą miłość do Boga, swój patriotyzm i swą postawę obywatelską. Przy czym — rzecz warta podkreślenia — grą jest w skautingu nie tylko takie czy inne ćwiczenie, lecz grą jest także skauting jako całość! Grą, w której regułami są punkty skautowego prawa. System zastępowy — oto inny element metody skautowej. Pomysł zastępu jako niewielkiej samorządnej grupy rówieśniczej z wybijającym się w tej grupce kolegą na czele — jest jednym z najszczęśliwszych pomysłów, któremu w pierwszym rzędzie skauting zawdzięcza swe powodzenie. Naturalny popęd młodzieży do tworzenia „band” — został podchwycony i zalegalizowany. Podsunięto także tym „bandom”, ujętym w formę zastępów — ponętne dla młodzieży zajęcia.

Samowychowanie — jest następnym elementem metody skautowej. Twórca skautingu wielokrotnie z naciskiem twierdził, że instruktorzy skautowi nie mają być ani oficerami, ani nauczycielami, ani nawet wychowawcami, lecz tylko starszymi braćmi! Ci starsi bracia nie powinni kierować młodzieżą, lecz jedynie ułatwiać i dopomagać młodzieży w stawaniu się skautami, przez zorganizowanie odpowiedniego środowiska, w którym jest maksimum szans na powstanie atmosfery zachęcającej do doskonalenia się w skautostwie (izba harcerska, wycieczka, obóz, nastrój życzliwości i sprężystej aktywności etc.). Najlepsza forma oddziaływania instruktora na młodzież — to własny przykład, co jest możliwe tylko wtedy, jeśli instruktor tak samo jak skaut pragnie własnym życiem realizować prawo skautowe.

Współżycie z przyrodą — oto element ostatni naszej charakterystyki podstawowych właściwości metody skautowej. Zarówno twórca skautingu, jak i wielu najwybitniejszych kontynuatorów jego dzieła stoi na stanowisku, że tylko w polu i w lesie możliwe jest pełne praktykowanie skautingu. Miasta — i izba skautowa w mieście — to jedynie miejsce, w którym skauci przygotowują się do obozów, wędrówek i wycieczek lub też podsumowują wycieczkowe i obozowe osiągnięcia. Ważne jest postawienie chłopca lub dziewczyny w warunkach życia pierwotnego, gdzie samemu sobie należy wyszukać drogę, sporządzać jedzenie i schronienie, gdzie trzeba odwołać się na nowo do więdnącej w miastach, a tak ważnej dla normalnego życia ludzkiego elementarnej orientacji w świecie przyrody i elementarnej zaradności. Miasto grozi wypaczeniem zarówno ludzkiego organizmu, jak i ludzkiej duszy, jak najczęstszym kontaktowaniem z polem, lasem i wodą trzeba się od tego niebezpieczeństwa chronić.

Tyle o skautingu jako o metodzie wychowawczej, choć wszystkie jej składniki — rzecz naturalna — nie zostały w tym szkicu wyczerpane.

3. Skauting jest systemem wychowawczym — oto trzeci punkt widzenia na to zjawisko, które powołał do życia Baden-Powell.

Jest to system bardzo rozbudowany i ujęty w specyficzne formy organizacyjne.

Obejmuje on dwie odrębne grupy młodzieży: chłopców i dziewczęta. Aczkolwiek elementy organizacyjne obu tych grup oraz podstawowe składniki metody, a także ideał wychowawczy są w obu grupach jednakowe, tym niemniej zachodzi między obydwoma grupami duża rozbieżność w doborze treści gier i ćwiczeń oraz w akcentowaniu tendencji wychowawczych. Obie grupy działają i rozwijają się w odrębnych organizacjach, mają odrębną literaturę, odrębne nastawienia w podejściu do uprawianych ćwiczeń. Skauci działają raczej w promieniach popędu do walki, skautki — raczej w promieniach popędu macierzyńskiego).

Każda z tych dwóch grup skautingu dzieli się na trzy gałęzie:

Dzieci od 8 do 11 lat tworzą gałąź wilczęcą (chłopcy) lub krasnoludków (dziewczęta) ruchu skautowego. W Polsce są to zuchy. Wszystkie elementy metody skautowej są dopasowane do stadium rozwojowego tego wieku (gra ma tu charakter nade wszystko zabawy typu iluzyjnego, zastęp przybiera formę luźnej i mało autonomicznej szóstki etc.).

Młodzież 12—16 lat to właściwi skauci i skautki.

Młodzież powyżej 17 lat — to wędrowcy (rovers lub rangers). Myślą przewodnią tej gałęzi skautingu jest zachęcanie do wędrówek pieszych, rowerowych, kajakowych, morskich etc., których celem jest danie sposobności do „odnalezienia samego siebie”, swego miejsca w życiu i we wszechświecie, swojej „drogi do szczęścia”. Prócz wędrownictwa podstawową zasadą rowersów jest służba (wszelkiego rodzaju akcje społeczne, ratownicze itd.), a formą zajęć w mieście — swoiste życie klubowe. Metoda skautowa w swych poszczególnych elementach praktykowana jest w tej gałęzi nadal, przybiera jednak formy właściwe psychice tego wieku.

Wszystkie trzy gałęzie obu grup ruchu skautowego mają odrębne programy zajęć, ujęte w ramy stopni skautowych i sprawności. Zdobywanie przez młodzież oznak tych sprawności i stopni jest zewnętrznym wyrazem przesuwania się jednostki po poszczególnych szczeblach systemu.