Michał Paluch

Michał Paluch – pedagog, adiunkt na Wydziale Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, wieloletni działacz społeczny i pozarządowy, propagator edukacji nieformalnej, absolwent Szkoły Liderów Społeczeństwa Obywatelskiego w Warszawie. Zainteresowania naukowe: pedagogika personalistyczna, dydaktyka ogólna, filozoficzne i teoretyczne podstawy wychowania. Prowadził badania z obszaru przeżyć nauczycieli i uczniów doświadczanych przez nich podczas aktów nauczania. Rozwija autorski kierunek ginetyki jako uzupełnienie dydaktyki i heurystyki. Interesują go doświadczenia trudno obserwowalne, wewnętrzne i transcendentne. Rozwijanym obecnie przedmiotem jest przy tym pedagogika lasu.

https://pedagogika.uksw.edu.pl/dydaktyczni

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

O inicjatywie napisania książki

Prolog

Michał Paluch
Co to znaczy naród upodmiotowiony? Poszukiwania i tropy antropolingwistyczne

Część I
Przedwojnie – wojna – powojnie Międzykulturowe poruszenie i edukacyjne nadzieje

Bogusław Śliwerski
Wymiary edukacyjnego wzbudzenia polsko-ukraińskiego w obliczu wojny i powojnia

Franciszek Szlosek Od systemowych wizji do wojennych realiów, czyli losy ukraińskiej oświaty 

Jakub Niewiński
Ku szkole pokoju – amo ergo sum

Część II
Pogłębione konteksty pedagogiczne wobec powojnia

Agata Czajkowska
Na frontach nauczania – edukacja wobec punktu bez powrotu

Konrad Rejman
Pedagogika jako obietnica ocalenia

Mikołaj Niedek
Pomimo wojny – trzecia, zielona droga rozwoju

Część III
Kręte drogi do Wolności – argumenty filozoficzne

Witold Starnawski
O czym warto rozmawiać

Amadeusz Pala
Dramat wojny w Ukrainie w perspektywie filozofii Józefa Tischnera 

Magdalena Matusiak-Rojek
Chrześcijaństwo niewierzących i inne myśli etyczne Mariana Przełęckiego 

Stanisław Dziekoński
Godność osoby ludzkiej w wychowaniu do pokoju 

Część IV
Myśląc o niedalekiej przyszłości – idee interdyscyplinarne

Monika M. Brzezińska
Wczoraj – dziś – jutro: model przywództwa kreatywnego jako odpowiedź na powojenne wyzwania

Paulina Forma
E-wsparcie jako kategoria wsparcia społecznego Na przykładzie zdalnych rozwiązań i dobrych praktyk .

Piotr Kulikowski
Retrospektywa przemian opieki nad dzieckiem osieroconym w Polsce jako implikacja do badań nad systemem pieczy zastępczej Ukrainy w warunkach transformacji systemowej

Część V
Impresje własne – pisanie w zadumie nad tragizmem losu

Marek Budajczak
O pokoju przy kuchennym stole
Marek Siwicki
Podwórka dzieci gorszego nieba

Aleksander Cywiński
List (głównie) o wojnie z perspektywy dziecka w poezji Anny Świrszczyńskiej – kontekst pedagogiczny

Epilog

Jacek Jankowski, Michał Paluch
Uchodźca, który staje się Pielgrzymem: wschodnia antropologia
Pojednania i Spotkania

Zaproszenie – zamiast zakończenia
Tematy, które podjęliśmy
Tematy do podjęcia

Nota o autorach

”To zapis próby interwencyjnego zaangażowania autorów na nagłe pojawienie się wstrząsu kulturowego i wyrażenie niezgody na krzywdę narodu ukraińskiego, w tym dzieci i młodzieży, skazanych na ucieczkę i tułaczkę, niepewność i przerwanie cyklu życia oraz naruszenie jego organizacyjnego osadzenia w środowisku domowym, szkolnym, koleżeńskim.[…] projekt należy do ważnych w obliczu powagi wyzwań edukacyjnych, kulturowych, rozwojowych, instytucjonalnych, przed którymi jesteśmy postawieni z powodu rosyjskiej imperialnej wojny na Ukrainie […] której konsekwencje nieuchronnie będą rosły i utrudniały kolejnym pokoleniom dzieci ukraińskich odwracanie wcześniejszych skutków dziejącej się tragedii”

Z recenzji prof. zw. dra hab. Lecha Witkowskiego

„…”gorąca” i „paląca” problematyka czasów wojny, przepełnionych barbarzyństwem, zbrodnią i bestialstwem, stanie się wkrótce […] ważnym przyczynkiem […] do lekcji pokoju, które należy prowadzić ustawicznie, do lekcji z pedagogiczną pasją żarliwie - i szczęśliwie, acz bez naiwności i złudzeń - odrabianych już w czasach powojennych. […] Obok tych przemyśleń nie można i nie powinno się, zwłaszcza obecnie, przejść obojętnie. […] Każdy z nas staje się dziś na nowo uczniem wydarzającej się teraz lekcji pokoju w czasach (po)wojennych. Trzeba i warto uczestniczyć w tej niełatwej, stawiającej wysokie wymagania i rozbudzającej niepokój lekcji pokoju, aby nie pochłaniał i nie niszczył nas czas wojny i powojennych traum.”

Z recenzji dra hab. Marka Rembierza, prof. UŚ

__________________________________

р е ц е н з і ї 

Lekcje pokoju w czasie (po)wojennym. Науковий редактор Михайло Палюх, Краків: Видав- ництво «Імпульс», 2022, 282 с.

Стефан ЛАШИН

19 грудня 2022 року в Польщі відбулася онлайн-пре- зентація унікальної книги під назвою «Lekcje pokoju w czasie (po)wojennym» («Уроки миру в (після)воєнний час»). У презентації взяли участь автори окремих роз- ділів, науковці з Польщі, України та США. Був присутній і автор цього тексту, який наголосив на необхідності широкого розповсюдження видання та його перекладу українською мовою.

Ідея підготовки такої книги виникла під час постдок- торського семінару, який професор Боґуслав Слівер- ський проводить у Лодзькому університеті. Професор написав у своєму блозі в інтернеті: «Ще рік тому ніхто не міг повірити, що така жорстока агресія військ російської федерації пошириться на Україну та її жителів. Ніхто з нас не планував спільною командою готувати видання, яке не повинно було відбутися, оскільки після Другої світової війни здавалося, що часи геноциду не повер- нуться». У цій ситуації, на думку професора, виникла на- гальна потреба у створенні монографії, яка б підтримала вчителів, вихователів, усіх педагогів у роботі з дітьми та дорослими, постраждалими від війни в Україні. Іні- ціатива підготувати книгу з’явилася майже одразу після початку повномасштабної війни (24 лютого 2022 року). Уже в середині березня 2022 року – в атмосфері триво- ги – було організовано дистанційний семінар для поль- ських освітян, в якому взяло участь понад 100 осіб з усієї країни.

У передмові до видання читаємо: «Статті написано в перші місяці війни, що залишає незгладимий слід майже в усіх текстах. Саме тоді світ облетіли приголомшливі повідомлення з Бучі, Ірпеня та Маріуполя, що вплинули на реакцію співавторів. Один з них написав: „Я вию від болю”. Форми доповідей, нечувані для академічної сфе- ри, надходили до нас спонтанно, часом без очікування на їхню публікацію. Хтось надіслав листа, віршика, ми на- віть отримали казки, які студенти педагогічних факуль- тетів написали для українських дітей».

Усе це треба було вибрати та впорядкувати. Так з’я- вилася книжка, яку презентували на згаданій зустрічі. Заплановано подальші дослідження та публікації на цю тему, до яких більшою мірою буде залучено науковців з України. Як уже зазначено, видану книгу необхідно як- найшвидше перекласти українською, а результати по- дальших досліджень відразу публікувати двома мовами. Польські та українські науковці співпрацюють досить давно й мають позитивний досвід у цій сфері. Відповідну діяльність необхідно лише розширити та поглибити.

У короткому описі неможливо охарактеризувати зміст книги, в якій опублікували свої тексти 18 авторів, а ви- дання має 282 сторінки.

Можу лише запевнити, що серед її багатого вмісту ко- жен знайде щось для себе. У книжці, між іншим, є дуже цікаві тексти про українську освітню систему. Наведу лише два приклади: Боґуслав Сліверський «Аспекти польсько-української освітньої реакції перед обличчям війни та повоєнного періоду» й Францішек Шльосек «Від візій до реалій війни, або Доля української освіти».

Ви можете отримати безкоштовний доступ до елект- ронного видання книги, написавши на мою адресу: slaszyn@aol.com

źródło:
Рік lхviіi No 3 (3414) Варшава, 22 січня 2023 року
indeks 366609 issn 0027-8254 Інтернет-версія газети nasze-slowo.pl

Załącznik - (pobierz magazyn "Nasze słowo")

_________________________________________________________________

Recenzja.

Świat, a zwłaszcza Europa od roku żyją wywołaną przez Rosję wojną w Ukrainie. Z powszechnym przerażeniem słuchane są kolejne komunikaty o krwawych walkach na froncie, ginących ukraińskich cywilach, a wśród nich dzieci. Ostrzały spokojnych miast i wsi przez wojska rosyjskie są na porządku dziennym. Mariupol, Bachmut, Irpień oraz wiele innych miejscowości zamieniono w zgliszcza. Ludzie giną w domach, na ulicach, w samochodach. Kilka milionów kobiet z dziećmi opuściło Ukrainę. Ten bezmiar tragedii narodu ukraińskiego spotkał się z natychmiastową reakcją ludzi nauki w Polsce. Na rynku czytelniczym ukazała się bardzo potrzebna i „na czasie” wieloautorska monografia wydana w ramach „Programu wsparcia psychologiczno-pedagogicznego dla uczniów i nauczycieli”, finansowanego ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki, podejmująca problem wojny w Ukrainie. Powstała ona pod redakcją dok- tora Michała Palucha z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, organizującego także na co dzień różne formy wsparcia dla Ukraińców, którzy znaleźli schronienie w polskich domach, przedszkolach i szkołach. 

Publikacja wzmacnia czytelnika moralnie w obliczu bezmiaru zła, bezzasadnego niszczenia człowieczeństwa i człowieka, ukazuje nieznany, groźny wymiar rzeczywistości wojennej, powstałej nagle, bez realnych, sensownych powodów. Przedstawia kwestię odnalezienia się w tej rzeczywistości w Polsce gości z Ukrainy i przyjmujących ich Polaków, a także prezentuje stanowiska wobec tych wydarzeń polskich naukowców zajmujących się nie tylko pedagogiką, ale również takimi dyscyplinami naukowymi, jak: psychologia, filozofia, ekofilozofia, teologia i politologia.

Monografia składa się z czterech części oraz tekstów pełniących funkcje prologu i epilogu. Zamieszczono także noty o autorach poszczególnych materiałów. Decydujący wstęp do wszystkich rozważań stanowi jednak obszerne objaśnienie przyczyn i rozlicznych uwarunkowań powstania tej niezwykłej książki o wojnie i jej skutkach, w okresie jej trwania, a nawet eskalowania, przestawione przez Bogusława Śliwerskiego i Michała Palucha.

W zamieszczonej w części pierwszej monografii rozprawie zatytułowanej Wymiary edukacyjnego wzbudzenia polsko ukraińskiego (s. 39–49) prof. Śliwerski zwrócił uwagę na reakcję Polaków na wojnę w Ukrainie, wyrażającą się serdecznym wsparciem przybyszów z obszarów zagrożonych atakami najeźdźców rosyjskich, określanym w świecie jako „polski fenomen”. Podkreślił złożoność sytuacji gości wyrwanych z dnia na dzień z dotychczasowego życia i zmuszonych do egzystencji w innych kulturowo i materialnie, choć przyjaznych warunkach. Autora interesują wyzwania i wezwania pedagogiczne o charakterze uniwersalnym, związane z przybyciem wielkiej rzeszy nieletnich uchodźców wojennych, zjawiska nieznanego nie tylko w Europie, ale praktycznie na świecie, może tylko z wyjątkiem kataklizmu syryjskiego, wspieranego przez tego samego agresora. W tym kontekście jakżeż trafnie brzmi przytoczona przez prof. Śliwerskiego teza Aleksandra Kamińskiego o znaczeniu demokracji dla edukacji i jakiż dramat pokoleniowy niesie przerwanie reformy szkolnej wdrażanej na Ukrainie.

Kontekst modernizacji edukacji w Ukrainie na wzór anglosaski przed wybuchem otwartej wojny podejmuje prof. Franciszek Szlosek (s. 52–57). Niestety, nie została ona zwieńczona sukcesem. Na przeszkodzie stanęła wojna z jej wszystkimi konsekwencjami, widmem strachu, śmierci, nieprzewidzianego, często tułaczego losu. W nawiązaniu do niej Jakub Niwiński przez pryzmat zachowań i spostrzeżeń ukraińskiego ucznia Artema uczącego się w polskiej szkole przed- stawia pozytywne aspekty procesu adaptacyjnego młodego uchodźcy wojennego w nowych warunkach edukacyjnych, których przyszło mu niespodziewanie do- świadczyć. Dowodzą tego słowa Artema: Polska szkoła jest fajna. Rzecz jasna, nie wszystko układa się tak, jakby można było tego oczekiwać, ale i tak przyjmowanie osób uciekających przed pożogą wojenną przebiega nad wyraz spraw- nie, a co najważniejsze – z pełną empatią, zrozumieniem i pomocą. Na naszych oczach zmieniamy się jako naród. Wraz z przybyszami tworzymy dialog o charakterze wielokulturowym. Uczymy się od siebie, a przez to wzbogacamy własne osobowości. Okazuje się, że w momentach krytycznych jesteśmy moralnie gotowi do poświęceń i bezdyskusyjnej pomocy.

Rola pedagogiki w odbudowie mentalnej społeczeństwa po kataklizmie wojennym, po straconych szansach („wobec punktu bez powrotu”) pokazana jest w części drugiej monografii, m.in. w rozważaniach Agaty Czajkowskiej. Dotyczy to przede wszystkim realizatorów tego zadania, czyli nauczycieli i wychowawców. Już obecnie muszą oni zmierzyć się z problemem, jak uczyć o wojnie w czasie wojny (s. 83). Wyzwania powojenne w dziedzinie edukacji będą większe odmienne i w kontekście spodziewanych potrzeb przybierać będą różne oblicza. Pedagogika czasu wojennego, zdaniem Konrada Rejmana, powinna być blisko człowieka narażonego na skutki działań zbrojnych. Pedagogika to nie tylko sprawy edukacji, ale także szersze działanie w zakresie odbudowywania stosunków, kompetencji społecznych, rozwiązywania sytuacji konfliktowych, to refleksja zatroskanego człowieka nad rzeczywistością zmieniającą się pod wpływem prze- mocy, rozproszenia, ale także konsolidacja i upodmiotowienie.

Profesor Witold Starnawski analizując w trzeciej części monografii relacje pomiędzy Polakami i Ukraińcami, dochodzi do przeświadczenia, że powinny uwzględniać czynniki historyczne: stopień uzależnień od sowieckiego totalitaryzmu, oddziaływanie kulturowe Wschodu i Zachodu oraz współczesne uwarunkowania cywilizacyjne: nihilizmu indywidualistycznego Zachodu, a także ideologii „ruskiego miru” z Rosji (s. 113). Rozważania nad cywilizacyjnym i kulturowym kryzysem w Europie oraz możliwościami jego przezwyciężenia prof. Starnawski rozpatruje z perspektywy katolickiej pedagogiki personalistycznej, skoncentrowanej na pojęciach osoby, prawdy i wykraczającej poza wymiar ludzki transcendencji. Uważa, że w kontekście przyfrontowej sytuacji Polski pozwoli ona dojść do ujednolicenia poglądów zwłaszcza w tym, co jest niekiedy nieoczywiste. W swoich analizach odwołuje się do stanowiska Jana Pawła II, który mówił o potrzebie umocnienia korzeni chrześcijaństwa, wymieszania doświadczeń opartych na wyrosłych z niego kulturach Wschodu i Zachodu, z wyłączeniem groźnej ideologii określanej jako „ruski mir”. Autor podkreśla rolę transcendencji w rozwiązaniu istniejącego obecnie kryzysu cywilizacyjnego i umacnianiu związku wolności z prawdą.

W duchu pedagogiki personalistycznej w rozdziale pt. Godność osoby ludzkiej w wychowaniu dla pokoju (s. 143–154) wypowiada się też wieloletni rektor UKSW ks. prof. Stanisław Dziekoński. Jego przekaz oparty jest na nauczaniu Jana Pawła II i Prymasa Tysiąclecia kardynała Stefana Wyszyńskiego. Świadczy o tym chociażby zamieszczona na końcu tekstu bibliografia. Autor podkreśla, że wychowanie dla pokoju w dobie intensywnych działań wojennych nabiera szczególnego znaczenia. Swoją uwagę koncentruje na zadaniach i umiejętnościach nauczycieli w okresie powojennym. W streszczeniu do rozdziału pisze, że ich zadaniem w tzw. powojniu będzie pomoc uczniom w rekonstrukcji praw dy o godności człowieka, która jest źródłem innych praw przysługujących osobie ludzkiej, niezbywalnych i nienaruszalnych (s. 143). W związku z tym jego zdaniem nasuwa się proste, ale zasadnicze pytanie: na czym oprzeć wychowa nie, którego ideałem jest człowiek darzący szacunkiem nie tylko siebie, ale i innych (w tym wcześniejszych wrogów), całkowicie zaangażowany w budowanie dobra w wymiarze indywidualnym i społecznym, czego owocem jest między innymi pokój (s. 143). Zamieszczony w monografii tekst jest właśnie próbą odpowiedzi na tak postawione niełatwe przecież pytanie. Ksiądz profesor słusznie łączy wychowanie do pokoju z podstawową, przyrodzoną, niezbywalną wartością człowieka – godnością. Szeroko uzasadnia tę tezę na gruncie chrześcijańskim. Odwołując się do słów Prymasa Tysiąclecia, podkreśla, że godność człowieka, mająca w czasie wojny jeszcze większe znaczenie niż w okresie pokoju, jest źródłem innych praw i wartości. Z kolei przytaczając słowa Jana Pawła II wygłoszone w Ukrainie, akcentuje jego wezwanie do oczyszczenia pamięci i pojednania, do zachowania dumy i utrzymania tożsamości narodowej. Myśli sformułowane w publikacji Stanisława Dziekońskiego są zadziwiająco aktualne, zawierają te wszystkie elementy opisu rzeczywistości, które realnie występują lub stanowią niewidoczne, ale silne spoiwo postawy narodu ukraińskiego. Poznać je możemy po czynach.

W recenzji nie sposób poruszyć wszystkich występujących w monografii wątków tematycznych i ich interpretacji. Zwróciłem uwagę na niektóre. Moim zda- niem, każdy z zamieszczonych tekstów zasługuje na najwyższą uwagę i uznanie. Poruszane są bowiem w nich sprawy bardzo ważne, zarówno ponadczasowe, jak i doraźne, wynikające ze zmieniającego się rytmu krwawych walk i naszego spojrzenia na rzeczywistość. Wszyscy autorzy, pisząc swoje refleksje, wyrażają przekonanie o zwycięstwie prawdy, piękna i dobra nad przemocą i despotyzmem. Ich wywody w poszczególnych rozdziałach stara się określić w końcowych refleksjach redaktor książki. Akcentuje rolę kategorii podmiotowości w rozważaniach większości autorów, zwraca uwagę na antropologię filozoficzną i terytorialną prezentowanych opcji oraz stanowisk. Przewiduje, że w kreowaniu zrębów nowej sytuacji wychowawczej, wynikającej ze zmienionej rzeczywistości, istotną rolę może spełnić tanatopedagogika, Z całej publikacji przebija wiara w sprawczość działania w czasie wojny i po jej zakończeniu na polu szeroko rozumianego wychowania i umacniania nie- przemijających wartości. Należy zgodzić się z tezą jednego z autorów, że ukraińsko polskie powojnie wraz z wszelkimi kulturowymi i religijnymi, a nawet bolesnymi doświadczeniami historii we wzajemnych kontaktach, jest niezwykle ważne w wychowaniu dla budowania przyszłości, w której godność osoby będzie wartścią centralną [...] (s. 152).

Przekazana do rąk czytelniczek i czytelników monografia jest ważnym głosem w dyskusji, należy sądzić, że nieodosobnionym, w sprawie aktualnych i przyszłych zadań pedagogiki w warunkach wojny i jej skutków. Zapewne następne publikacje na ten temat wniosą kolejne przemyślenia i dezyderaty pedagogiczne. Należy też zaznaczyć, że publikację można upowszechniać, gdyż powstała w ramach projektu finansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki.

WITOLD CHMIELEWSKI
ORCID: 0000-0001-5816-5586
Akademia Ignatianum w Krakowie

PRZEGLĄD HISTORYCZNO-OŚWIATOWY
Kwartalnik Związku Nauczycielstwa Polskiego poświęcony dziejom oświaty i wychowania
2022, nr 3–4 PL ISSN 0033-2178

Zapraszamy do naszej księgarni internetowej: https://www.impulsoficyna.com.pl/publikacje-naukowe/2371-1943-lekcje-pokoju-w-czasie-powojennym.html#/29-wersja_ksiazki-wersja_elektroniczna_pdf

Zapraszamy!