Marszałek Katarzyna

doktor nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki (2009 r.), adiunkt w Katedrze Pedagogiki Ogólnej i Porównawczej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Nauczyciel akademicki, pedagog, pracownik socjalny, mediator, trener. Od 1988 roku związana z harcerstwem, od grudnia 2007 roku w stopniu harcmistrza, pełniła liczne funkcje dotyczące m.in.: funkcjonowania pionów metodycznych, zespołu programowego, komisji stopni instruktorskich, zespołu kadry kształcącej i inne na szczeblu komendy hufca, komendy chorągwi. Była członkiem kadry wielu kursów i szkoleń instruktorskich, także jako ich komendantka. Od 2016 roku instruktorka Harcerskiego Instytutu Badawczego Głównej Kwatery ZHP, członek Kręgu Instruktorskiego STOS.

Jej zainteresowania naukowe dotyczą działalności organizacji pozarządowych, zwłaszcza organizacji harcerskich w Polsce.

Wybrane monografie: Wybór źródeł do dziejów ruchu harcerskiego w Polsce. Ruch harcerski w latach 1980–1989; Wybór źródeł do dziejów ZHR, tom I, Rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (1989-1999); Wybór źródeł do dziejów ZHR, tom II, Rozwój Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (2001–2016); Wybór źródeł do dziejów ZHR, tom III, Statuty, komentarze i inne dokumenty dotyczące Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego (1989–2016); Dziedzictwo, którego nie można odrzucić. Próba interpretacji wybranych źródeł z lat 1918–2015 do dziejów Związku Harcerstwa Polskiego; Wybór źródeł do dziejów ZHP, tom I, Utworzenie ogólnopolskiego Związku Harcerstwa Polskiego i czas próby ruchu harcerskiego (1918–1944); Wybór źródeł do dziejów ZHP, tom II, Walka, sowietyzacja, odwilż, kryzys i upadek (1944–1988); Wybór źródeł do dziejów ZHP, tom III, Odrodzenie ruchu harcerskiego, trudne lata demokracji (1989–2014); Studia i materiały z dziejów Związku Harcerstwa Polskiego w latach 1918–1939. Harcerska lista (nie)obecnych. Analiza polskiej bibliografii harcerstwa za lata 1989-2017.

Oficyna Wydawnicza "Impuls" poleca serię autorsywa Katarzyny Marszałek pt. Wybór źródeł do dziejów ZHP: Tom I Tom II Tom III Tom IV

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wprowadzenie

Część III

Walka o kształt harcerstwa 1944–1947

Rozdział I

Dokumentacja władz ZHP oraz dokumenty z nią związane

1.1. Zarządzenia Kierowników Resortu, 1944 r.

1.1.1. Administracji Publicznej i Oświaty w sprawie przywrócenia do życia jawnego ZHP jako stowarzyszenia wyższej użyteczności

1.1.2. Oświaty w sprawie ustalenia liczby członków Tymczasowej Naczelnej Rady Harcerskiej i powołaniu jej składu osobowego

1.2. Deklaracja ideowa ZHP, 1945 r.

1.3. Rozkaz Naczelnictwa ZHP, 1945 r., w sprawie

1.3.1. Komisji Planowania Odbudowy Harcerstwa

1.3.1.1. Regulaminu Komisji Planowania Odbudowy Harcerstwa Polskiego

1.3.1.2. Zastrzeżenia nazwy „harcerski”

1.4. Rozkaz Naczelnika Harcerzy w sprawie współpracy młodzieży harcerskiej oraz współpracy z innymi organizacjami, 1945 r.

1.5. Rozkaz Naczelniczki Harcerek i Naczelnika Harcerzy w sprawie udziału harcerek i harcerzy w akcji repatriacyjnej, 1945 r.

1.6. Wnioski Tymczasowej Naczelnej Rady Harcerskiej, 1946 r., w sprawie

1.6.1. Zjazdu Walnego ZHP

1.6.2. Statutu ZHP

1.6.3. normalizowania stosunków organizacyjnych

1.6.4. duszpasterstwa

1.6.5. pracy wychowawczej organizacji

1.6.6. krzyża harcerskiego i legitymacji organizacyjnej

1.6.6.1. Instrukcja w sprawie krzyża harcerskiego i legitymacji organizacyjnych

1.7. Rozkaz Naczelniczki Harcerek, Załącznik nr 1, Instrukcja tymczasowa o ruchu harcerek między Chorągwiami, 1946 r.

1.8. Rozkaz Naczelnika Harcerzy, Załącznik nr 1, Instrukcja w sprawie czynności weryfikacyjnych, 1946 r.

1.9. Rozkaz Nadzwyczajny Naczelnika Harcerzy w sprawie wydarzeń poznańskich 1947 r.

1.10. Publikacja, Walka o nowe harcerstwo, Pelagia Lewińska, 1949 r.

1.11. Zarządzenie Ministra Oświaty w sprawie wprowadzenia Instrukcji o organizacji Harcerstwa w szkołach ogólnokształcących, 1950 r.

1.11.1. Załącznik do zarządzenia Ministra Oświaty z 6.IX.1950 r., Instrukcja o organizacji Harcerstwa w szkołach ogólnokształcących

Rozdział II

Harcerskie Kodeksy, komentarze do nich oraz inne dokumenty z nimi związane

2.1. Przyrzeczenie

2.1.1. Rota przyrzeczenia harcerskiego, uchwalona przez Tymczasową Naczelną Radę Harcerską w dniu 24 I 1945 r. zatwierdzona Rozkazem Naczelnika Harcerzy L. 4 z dnia 5 III 1945 r.

2.1.2. Komentarz do prawa i przyrzeczenia harcerskiego, Tadeusz Nawrocki, 1945 r.

2.1.3. Komunikat Naczelnictwa ZHP w sprawie Komisji Ideologicznej, 1946 r.

2.1.4. Wniosek Tymczasowej Naczelnej Rady Harcerskiej w sprawie prawa i przyrzeczenia harcerskiego, 1946 r.

2.1.5. Rota przyrzeczenia harcerskiego, uchwalona przez Tymczasową Naczelną Radę Harcerską w dniu 7 VI 1947 r. na wniosek Naczelnictwa ZHP, zatwierdzona rozkazem Naczelnictwa ZHP L. 3 z dnia 12 VIII 1947 r.

2.1.6. List Pelagii Lewińskiej do KC PPR opisujący prace w ZHP nad uchwaleniem nowego brzemienia przyrzeczenia i prawa harcerskiego, 1947 r.

2.2. Prawo Harcerskie

2.2.1. Rozkaz Naczelnictwa ZHP w sprawie dziesiątego punktu prawa harcerskiego, 1945 r.

2.2.2. Treść prawa harcerskiego, uchwalona przez Tymczasową Naczelną Radę Harcerską w dniu 24 I 1945 r. zatwierdzona Rozkazem Naczelnika Harcerzy L. 4 z dnia 5 III 1945 r.

2.2.3. Treść prawa harcerskiego, uchwalona przez Tymczasową Naczelną Radę Harcerską w dniu 7 VI 1947 r. na wniosek Naczelnictwa ZHP, zatwierdzona rozkazem Naczelnictwa ZHP L. 3 z dnia 12 VIII 1947 r.

Część IV

Sowietyzacja harcerstwa 1948–1955

Rozdział I

Dokumentacja władz oraz dokumenty z nią związane

1.1. Regulamin drużyny zuchów i harcerzy 1948 r.

1.2. Uchwała konferencji komendantek i komendantów chorągwi, 1948 r.

1.3. Instrukcja Związku Młodzieży Polskiej w sprawie form współdziałania z ZHP, 1949 r.

1.4. Materiały pomocnicze do szkolenia przewodników drużyny harcerskiej, Józef Mazurek, Zastępca Kierownika Wydziału Harcerskiego ZG ZMP, 1951 r.

1.5. Uchwały VIII Plenum ZG ZMP, 1952 r.

1.6. Przemówienie Haliny Krysanki, Zastępcy Kierownika Wydziału Harcerskiego ZG ZMP, na XV Plenum ZG ZMP, 1954 r.

Rozdział II

Harcerskie Kodeksy, komentarze do nich oraz inne dokumenty z nimi związane

2.1. Przyrzeczenie

2.1.1. Rota przyrzeczenia harcerskiego, uchwalona przez Zarząd Główny Związku Młodzieży Polskiej i Naczelnictwo ZHP w dniu 25 V 1950 r. weszła w życie dnia 1 VI 1950 r.

2.2. Prawo Harcerskie

2.2.1. Treść prawa harcerskiego, uchwalona przez Zarząd Główny Związku Młodzieży Polskiej i Naczelnictwo ZHP w dniu 25 V 1950 r. weszła w życie dnia 1 VI 1950 r.

2.3. Komentarze do Harcerskich Kodeksów oraz inne dokumenty z nimi związane

2.3.1. Komentarz Naczelnictwa ZHP dotyczący prawa harcerskiego, 1948 r.

2.3.2. Komentarz do dziewiątego punktu prawa harcerskiego, Stanisława Kaczora, 1954 r.

2.3.3. Komentarz do przyrzeczenia harcerskiego, Włodzimierza Kosmali, 1955 r.

2.3.4. Komentarz do prawa harcerskiego, Włodzimierza Kosmali, 1955 r.

Część V

Odwilż, harcerstwo w socjaliźmie, kryzys i upadek 1956–1988

Rozdział I

Dokumentacja Zjazdów ZHP oraz dokumenty z nią związane

1.1. Przed Krajowym Zjazdem Działaczy Harcerskich, 1956 r.

1.1.1. Referat na III Plenum ZG ZMP, 1956 r.

1.1.2. Rezolucja Narady Komend Wojewódzkich i Komendy Głównej Organizacji Harcerskiej

1.1.3. Zalecenia Narady Komend Wojewódzkich i Komendy Głównej Organizacji Harcerskiej dla Komendy Głównej

1.1.4. Zarządzenie Ministra Oświaty w sprawie pracy drużynowego i współdziałania Wydziałów Oświaty z komendami harcerskimi

1.1.4.1. Załącznik do Zarządzenie Ministra Oświaty, Instrukcja o pracy drużynowego i współdziałaniu Wydziałów Oświaty z komendami harcerskimi

1.1.4.2. Załącznik do zarządzenia Ministra Oświaty z dnia 12 października 1956 r.

1.1.5. Regulamin Organizacji Harcerskiej Polski Ludowej

1.2. Krajowy Zjazd Działaczy Harcerskich, 1956 r.

1.2.1. Deklaracja Ideowa Krajowego Zjazdu Działaczy Harcerskich ZHP

1.2.2. Uchwały Krajowego Zjazdu Działaczy Harcerskich ZHP w sprawie

1.2.2.1. zmian w symbolice harcerskiej i formach zewnętrznych

1.2.2.2. organizacyjnych podstaw działania

1.2.3. Uchwała Naczelnej Rady Harcerskiej w sprawie odnowy harcerstwa 1957 r.

1.3. II Zjazd Walny ZHP, 1959 r.

1.3.1. Uchwały II Zjazdu Walnego ZHP w sprawie

1.3.1.1. wytycznych do programu

1.3.1.2. harcerskiej pracy nauczycieli

1.3.2. Rozporządzenie Rady Ministrów z 2 VII 1959 r. w sprawie uznania ZHP za stowarzyszenie wyższej użyteczności

1.4. III Zjazd Walny ZHP, 1964 r.

1.4.1. Przemówienie Edwarda Ochaba Sekretarza KC PZPR, na III Zjeździe Walnym ZHP

1.4.2. List Delegatów III Zjazdu Walnego ZHP do Władysława Gomułki

1.4.3. Zadania społeczno-wychowawcze ZHP na najbliższe lata przyjęte na III Zjeździe Walnym

1.4.4. Uchwała III Zjazdu Walnego ZHP w sprawie przyznania praw delegatów uczestnikom Zjazdu wybranym na konferencjach w hufcach spośród niepełnoletnich instruktorów

1.5. IV Zjazd ZHP, 1968 r.

1.5.1. Przemówienie Marszałka Polski Mariana Spychalskiego, Przewodniczącego Rady Państwa, Przewodniczącego Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu na IV Zjeździe ZHP

1.5.2. Uchwała Programowa IV Zjazdu ZHP

1.5.3. List Delegatów IV Zjazdu ZHP do Dziewcząt i Chłopców walczącego Wietnamu

1.6. V Zjazd ZHP, 1973 r.

1.6.1. Przemówienie członka Biura Politycznego KC PZPR Przewodniczącego Rady Państwa Henryka Jabłońskiego na V Zjeździe ZHP

1.6.2. Uchwała V Zjazdu ZHP w sprawie programu

1.7. VI Zjazd ZHP, 1977 r.

1.7.1. Notatka Głównej Kwatery ZHP w sprawie VI Zjazdu ZHP

1.7.2. Uchwały VI Zjazdu ZHP w sprawie

1.7.2.1. najważniejszych zadań na lata 1977–1981

1.7.2.2. przesłania Forum Aktywu Harcerskiej Służby Polsce Socjalistycznej do wszystkich uczniów w Polsce

1.8. VII Zjazd ZHP, 1981 r.

1.8.1. Uchwały VII Zjazdu w sprawie

1.8.1.1. samodzielności ZHP, planu umacniania drużyn, programu, warunków dalszego rozwoju ZHP

1.8.1.2. wystąpienia ZHP z Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej

1.8.1.3. wyłączności używania przez ZHP hymnu i symboli ZHP oraz harcerskiego systemu wychowawczego

1.9. VIII Zjazd ZHP, 1985 r.

1.9.1. Przemówienie I sekretarza KC PZPR, Premiera Generała Armii, Wojciecha Jaruzelskiego na VIII Zjeździe ZHP

1.9.2. Uchwała VIII Zjazdu ZHP w sprawie idei, którym służy harcerstwo, społecznego programu harcerstwa, kierunków harcerskiej służby

1.9.3. Stanowiska VIII Zjazdu ZHP w sprawie

1.9.3.1. edukacji narodowej

1.9.3.2. zdrowia dzieci i młodzieży

1.9.3.3. sytuacji międzynarodowej

1.9.3.4. wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 

Rozdział II

Statuty ZHP oraz dokumenty z nimi związane

2.1. Statut ZHP, 1959 r.

2.1.1. Tekst Statutu ZHP uchwalony przez II Walny Zjazd ZHP w dniach 18–21 IV 1959 r., Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych dnia 9 IX 1959 r. w sprawie ogłoszenia statutu stowarzyszenia wyższej użyteczności ZHP

2.2. Statut ZHP, 1965 r.

2.2.1. Prace nad zmianą Statutu ZHP

2.2.1.1. Propozycja trybu uchwalania poprawek do Statutu Komisji Statutowej Naczelnej Rady Harcerskiej

2.2.1.2. Informacja Komisji Statutowej Naczelnej Rady Harcerskiej o jej pracach

2.2.1.3. Propozycja poprawek do Statutu Komisji Statutowej Naczelnej Rady Harcerskiej

2.2.1.4. Pismo Naczelnika ZHP Witolda Kineckiego do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Departament Społeczno-Administracyjny w sprawie zmian i poprawek wprowadzonych do Statutu ZHP

2.2.1.5. Uzupełnienie Zastępcy Naczelnika Harcerstwa Jerzego Majki pisma do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Departament Społeczno-Administracyjny w sprawie zmian i poprawek wprowadzonych do Statutu ZHP

2.2.1.6. Pismo Zastępcy Naczelnika Harcerstwa Jerzego Majki do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Gabinet Ministra w sprawie uzasadnienia zmian i poprawek wprowadzonych do Statutu ZHP na III Walnym Zjeździe ZHP w dniach 3–5 IV 1964 r.

2.2.2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 V 1965 r. w sprawie zmiany statutu stowarzyszenia wyższej użyteczności ZHP

2.2.3. Tekst Statutu ZHP uchwalonego przez III Zjazd ZHP w dniach 3–5 IV 1964 r. ustalonego i ogłoszonego Zarządzeniem Ministra Spraw wewnętrznych z dnia 20 V 1965 r.

2.3. Statut ZHP, 1969 r.

2.3.1. Prace nad zmianą Statutu ZHP

2.3.1.1. Pismo Zastępcy Naczelnika ZHP Włodzimierza Sarana do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w sprawie poprawek do Statutu ZHP poczynionych przez IV Zjazd ZHP

2.3.1.2. Uzupełnienie pisma Głównej Kwatery do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w sprawie poprawek do Statutu poczynionych przez IV Zjazd ZHP

2.3.2. Tekst Statutu ZHP uchwalonego przez IV Zjazd ZHP w dniach 14–16 X 1968 r., ustalony i ogłoszony zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 13 VIII 1969 r.

2.4. Statut ZHP z 1975 r.

2.4.1. Tekst Statutu ZHP ogłoszony Zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 18 IX 1975 r.

2.5. Statut ZHP z 1977 r.

2.5.1. Tekst Statutu ZHP uchwalonego przez VI Zjazd ZHP w dniach 28–29 III 1977 r. ustalony i ogłoszony Zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 24 XI 1977 r.

2.6. Statut ZHP z 1981 r.

2.6.1. Tekst Statutu ZHP uchwalonego przez VII Zjazd ZHP w dniach 15–18 III 1981 r. ustalony i ogłoszony Zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 VII 1981 r.

2.6.2. Uchwała VIII Zjazdu ZHP w sprawie Statutu ZHP

Rozdział III

Harcerskie Kodeksy, komentarze do nich oraz inne dokumenty z nimi związane

3.1. Obietnica i Prawo Zucha

3.1.1. Obietnica Zucha

3.1.1.1. Rota obietnicy zucha, 1957 r., zatwierdzona Uchwałą Rady Naczelnej z dnia 10 III 1957 r., potwierdzona przez III Walny Zjazd ZHP, w dniach 3–5 VI 1964 r.

3.1.1.2. rota obietnicy zucha, 1981 r., zatwierdzona Uchwałą VII Zjazdu ZHP w dniach 15–19 III 1981 r.

3.1.2. Prawo Zucha

3.1.2.1. Treść prawa zucha, 1957 r., zatwierdzona Uchwałą Rady Naczelnej z dnia 10 III 1957 r., potwierdzona przez III Walny Zjazd ZHP, w dniach 3–5 VI 1964 r.

3.2. Przyrzeczenie i Prawo Harcerskie

3.2.1. Przyrzeczenie

3.2.1.1. Rota przyrzeczenia harcerskiego, 1956 r. obowiązująca w Organizacji Harcerskiej tekst opublikowany w „Świat Młodych” nr 8 z 1956 r.

3.2.1.2. Rota przyrzeczenia harcerskiego, 1957 r. uchwalona przez Naczelną Radę Harcerską w dniu 10 III 1957 r.

3.2.1.3. Rota przyrzeczenia harcerskiego, uchwalona przez III Walny Zjazd ZHP w dniach 3–4 IV 1964 r. utrzymana w mocy przez VII Zjazd ZHP w dniach 15–18 III 1981 r.

3.2.1.4. Rota przyrzeczenia harcerskiego, uchwalona przez III Walny Zjazd ZHP w dniach 3–4 IV 1964 r. utrzymana w mocy przez VII Zjazd ZHP w dniach 15–18 III 1981 r.

3.2.1.5. Rota przyrzeczenia harcerskiego, według stanowiska VIII Zjazdu ZHP w dniach 28–31 III 1985 r.

3.2.2. Prawo Harcerskie

3.2.2.1. Treść prawa harcerskiego, 1956 r. obowiązująca w Organizacji Harcerskiej tekst opublikowany w „Świat Młodych” nr 8 z 1956 r.

3.2.2.2. Treść prawa harcerskiego, 1957 r. uchwalona przez Naczelną Radę Harcerską w dniu 10 III 1957 r.

3.2.2.3. Treść prawa harcerskiego, 1964 r. uchwalona przez III Walny Zjazd ZHP w dniach 3–4 IV 1964 r. utrzymana w mocy przez VII Zjazd ZHP w dniach 15–18 III 1981 r.

3.2.2.4. Treść prawa harcerskiego, 1981 r. uchwalona przez III Walny Zjazd ZHP w dniach 3–4 IV 1964 r. utrzymana w mocy przez VII Zjazd ZHP w dniach 15–18 III 1981 r.

3.2.2.5. Treść prawa harcerskiego, według stanowiska VIII Zjazdu ZHP w dniach 28–31 III 1985 r.

3.3. Zobowiązanie instruktorskie, karta praw i obowiązków instruktora ZHP

3.3.1. Rota zobowiązania instruktorskiego, 1957 r., uchwalona Uchwałą Rady Naczelnej z dnia 1 III 1957 r.

3.3.2. Rota zobowiązania instruktorskiego, 1964 r., uchwalona przez III Walny Zjazd ZHP w dniach 3–4 IV 1964 r.

3.3.3. Rota zobowiązania instruktorskiego, 1968 r., uchwalona przez IV Zjazd ZHP w dniach 14–16 X 1968 r.

3.3.4. Karta Praw i Obowiązków Instruktora ZHP, 1968 r., uchwalona przez IV Zjazd ZHP w dniach 14–16 X 1968 r. 

3.3.5. Rota zobowiązania instruktorskiego, 1977 r., uchwalona przez VI Zjazd w dniach 28–29 III 1977 r.

3.3.6. Rota zobowiązania instruktorskiego,1981 r., uchwalona przez VII Zjazd ZHP w dniach 15–18 III 1981 r.

3.3.7. Karta Praw i Obowiązków Instruktora ZHP, 1981 r., uchwalona przez VII Zjazd ZHP w dniach 15–18 III 1981 r.

3.4. Komentarze do Harcerskich Kodeksów oraz inne dokumenty z nimi związane

3.4.1. Komentarz Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Prymasa Polski dotyczący przyrzeczenia i prawa harcerskiego, 1970 r.

3.4.2. Stanowisko VII Zjazdu ZHP w sprawie Roty Przyrzeczenia i Prawa harcerskiego

3.4.3. Komentarz Zespołu Teorii Harcerstwa dotyczący przyrzeczenie i prawa harcerskiego, 1985 r.

Bibliografia

Załącznik 1. Spis źródeł tomu drugiego

Załącznik 2. Chronologiczny wykaz Zjazdów ZHP w latach 1920–2014

Załącznik 3. Chronologiczny wykaz Statutów ZHP

„Ten wybór jest znakomity. Przede wszystkim dlatego, że ma rzetelną strukturę, zgodną z metodologią badań historycznych oraz po znakomitej kwerendzie. Dla badaczy, autorów prac dyplomowych – licencjackich, magisterskich, czy naukowych – doktorskich, habilitacyjnych stanowi ułatwienie w posługiwaniu się tekstami, do źródeł ich ulokowania już nie trzeba jeździć. To bardzo ułatwi i przyspieszy prace interpretacyjne.

Redaktorka wyboru poprawnie, bo zgodnie z metodologią nauk pomocniczych historii uzasadnia swój wybór oraz wspomagające identyfikację źródeł oznakowanie tekstów.

Po serii „Przywrócić pamięć” będzie to kolejne, bogate źródło wiedzy, które odsłania wyjątkowy charakter pedagogiczny harcerskiego ruchu we wszystkich jego dziedzinach i sferach oddziaływania na jego członków i kadry.

To także jest wyśmienita pomoc dydaktyczna, gdyż w ramach zajęć z „historii wychowania i myśli pedagogicznej” można pracować analitycznie z konkretnymi tekstami. Nie wspominam już o zaletach tego wydania dla współczesnego harcerstwa, które w swoich debatach powinno brać pod uwagę roztropność minionych pokoleń, twórców oraz transformatywnych kontynuatorów metody harcerskiej, ale i znakomitą integralność odzwierciedlonych w dokumentach wpływów wychowawczych.”

Z recenzji prof. dr. hab. Bogusława Śliwerskiego

Znakomity wybór źródeł do dziejów harcerstwa polskiego

W Oficynie Wydawniczej "Impuls" ukazał się tuż przed świętami Bożego Narodzenia wyjątkowy wybór źródeł do badań historii harcerstwa w Polsce. Jego redaktorką jest Katarzyna MARSZAŁEK.

Po znakomitej serii książeczek tej Oficyny - pod wspólnym tytułem: „Przywrócić Pamięć”, dzięki której po raz pierwszy uzyskaliśmy dostęp do wielu, wciąż nieobecnych i nieznanych rozpraw naukowych (filozoficznych, pedagogicznych, socjologicznych a nawet psychologicznych) na temat skautingu i ruchu harcerskiego, nauka polska otrzymuje kolejny zbiór tekstów, bez znajomości których już nie należy zasiadać do własnych badań w pedagogice społecznej czy historii wychowania.

Dwa tomy wyboru źródeł myśli zostają nam udostępnione dzięki znakomitej kwerendzie Katarzyny Marszałek. Dla badaczy, autorów prac dyplomowych – licencjackich, magisterskich, czy naukowych – doktorskich, habilitacyjnych stanowi ułatwienie w posługiwaniu się tekstami, do źródeł ich ulokowania już nie trzeba jeździć. To bardzo ułatwi i przyspieszy badania podstawowe w humanistyce i naukach społecznych.

Redaktorka wyboru zgodnie z metodologią nauk pomocniczych historii nadała całości logiczną strukturę oraz uzasadnia kryteria wyboru tekstów wspomagając czytelnika ich odpowiednim oznakowaniem. Mamy zatem kolejne, bogate źródło wiedzy, które odsłania wyjątkowy charakter pedagogiczny harcerskiego ruchu we wszystkich jego dziedzinach i sferach oddziaływania na jego członków i kadry instruktorskie.

Jest to także wyśmienita pomoc dydaktyczna. gdyż w ramach zajęć z „historii wychowania i myśli pedagogicznej” można pracować analitycznie z konkretnymi tekstami. Nie wspominam już o zaletach tego wydania dla współczesnego harcerstwa, które w swoich debatach powinno brać pod uwagę roztropność minionych pokoleń, twórców oraz transformatywnych kontynuatorów metody harcerskiej, jak i znakomitą integralność odzwierciedlonych w dokumentach wpływów wychowawczych.

Jak pisze we wprowadzeniu Redaktorka obu tomów:

Działalność i historia Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP) są tematem licznych opracowań, są to zazwyczaj:

– wspomnienia harcerek i harcerzy, drużyn, kręgów;

– syntetyczne opracowania poszczególnych okresów dziejów organizacji;

– wybory źródeł dziejów ZHP obejmujące fragment jego działalności.

(...) Brak jest - w moim odczuciu – opracowania, które zawierałoby zbiór oryginalnych źródeł dotyczących dziejów ZHP, od chwili powstania stowarzyszenia do czasów współczesnych. Dlatego podjęłam próbę opracowania Wyboru źródeł do dziejów ZHP, ujętego w trzech tomach. Opublikowanie niniejszych źródeł ma na celu udostępnienie szerszemu gronu czytelników materiałów dostępnych jak dotąd nielicznym. Chciałabym w ten sposób ułatwić zainteresowanym osobom studia nad dziejami ZHP, poprzez samodzielną lekturę i własną interpretację zgromadzonych dokumentów.

W niniejszym opracowaniu umieściłam źródła odnalezione podczas kwerend przeprowadzonych w latach 2005-2014 w zasobach Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN); Biblioteki i Archiwum Muzeum Harcerstwa w Warszawie (MH); w Bazie Internetowych Systemów Aktów Prawnych - ISAP; stronach internatowych ZHP, oraz we wcześniejszych publikacjach zwartych zawierających źródła.

Na niniejszy Wybór źródeł do dziejów ZHP składają się następujące tomy:

– pierwszy - Utworzenie Ogólnopolskiego Związku Harcerstwa Polskiego i czas próby (1918–1944),

składający się z dwóch części Utworzenie i rozwój ogólnopolskiego ZHP (1918–1939) oraz Czas próby (1939–1944);

– drugi Walka, sowietyzacja, odwilż, kryzys i upadek (1944-1988) składający się z trzech części Walka o kształt harcerstwa (1944-1947); Sowietyzacja harcerstwa (1948–1955); Odwilż, harcerstwo w socjalizmie, kryzys i upadek (1956–1988);

– trzeci Odrodzenie, lata demokracji (1989–2014), stanowiący część szóstą. Okresy omówione w poszczególnych częściach zostały wyodrębnione w oparciu o periodyzacje historii harcerstwa Olgierda Fietkiewicza, Mariana Miszczuka i Bogusława Śliwerskiego."

Ze względu na obszerność i dużą liczbę materiałów dotyczących dziejów ZHP, zrezygnowałam z zamieszczenia ich wszystkich i skoncentrowałam się tylko na wybranych, dlatego każda część niniejszego zbioru źródeł zawiera dokumenty sklasyfikowane według następujących kategorii:

– Dokumentacja Zjazdów ZHP oraz pozjazdowe decyzje władz ZHP (ze względu na obszerność materiałów źródłowych zamieściłam tu tylko źródła odnoszące się do ideologii ZHP, pomijając np. sprawy dotyczące finansów stowarzyszenia, odznak, wydawnictw. Uchwały, wnioski i stanowiska dotyczące Statutów i Harcerskich Kodeksów umieściłam w rozdziałach ich dotyczących.);

– Statuty ZHP;

– Harcerskie Kodeksy.

W części drugiej, trzeciej i czwartej ze względu na uwarunkowania historyczne nie można było zastosować tego klucza.

Zamieszczone źródła cechuje różnorodność nazw. Celem ich ujednolicenia w spisie treści nie podaję oryginalnych tytułów dokumentów tylko uogólnione nazwy według następującego klucza:

– rodzaj dokumentu (informacja, wnioski, zaproszenie, uchwały, ustalenie, list, artykuł, komentarz, rozkaz, rota i inne);

– twórca (imię i nazwisko lub nazwa np. Zjazd Walny ZHP, Rada Naczelna); pomijam tytuły i stopnie naukowe oraz stopnie instruktorskie;

– informacja na temat treści danego dokumentu.

Oryginalne nazwy źródeł zostały umieszczone na początku każdego prezentowanego dokumentu oraz w Spisie Źródeł (Załącznik nr 1). Podaję również miejsce dostępu do źródła, używając dookreśleń: dostęp AAN w Warszawie, MH w Warszawie, zasoby własne i inne.

Ze względu na zły stan fizyczny niektórych źródeł, np. blaknięcie tekstu umieszczonego na bibułce, kalce, kruszenie się papieru, czy też niska jakość druku, większość dokumentów została przeze mnie przepisana z zachowaniem oryginalnej pisowni, stylistyki źródła. W sytuacji ubytków w dokumencie lub niemożliwości odczytania go w przepisanym tekście wstawiałam wielokropek a w przypisie starałam się określić orientacyjną liczbę brakujących/nieczytelnych wyrazów. Tam gdzie stan dokumentu na to pozwolił zamieściłam skany dokumentów.

blog prof. Bogusława Śliwerskiego
źródło: http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2015/01/znakomity-wybor-zrode-do-dziejow.html