Człowiek dziedziczy przeszłość. Spadek to czasem przyjemny, a czasem kłopotliwy – ale taki, którego nie można nie przyjąć. […] Dziedziczymy nawet tę przeszłość, która zdawałaby się, skończyła się definitywnie. Ona, bowiem wpłynęła na sytuację, w której powstaje to, co nowe.
Działalność i historia Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP) są tematem licznych opracowań, do których należą:
- wspomnienia, biografie dawnych i współczesnych harcerek, harcerzy, instruktorów, działaczy;
- monografie środowisk: drużyn, kręgów, hufców, chorągwi, oddziałów, a także obszarów (np. harcerstwo ziemi kieleckiej, Podlasia);
- syntetyczne opracowania poszczególnych okresów dziejów organizacji;
- wybory źródeł dziejów ZHP obejmujące fragment jego działalności.
Na rynku księgarskim dostępne są także wznowienia książek harcerskich z dawnych lat, wśród których wyróżnia się seria opracowana przez Oficynę Wydawniczą „Impuls” pod hasłem „Przywrócić Pamięć”.
Brak było – w moim odczuciu – opracowania, które zawierałoby zbiór oryginalnych źródeł dotyczących dziejów ZHP, od chwili powstania stowarzyszenia do czasów współczesnych. Dlatego też opracowałam trzytomową publikację Wybór źródeł do dziejów ZHP wydaną przez Oficynę Wydawniczą „Impuls” w 2014 roku, która obejmuje lata 1918–2014. Opublikowanie tych źródeł miało na celu udostępnienie szerszemu gronu czytelników materiałów dostępnych jak dotąd nielicznym. Chciałam w ten sposób ułatwić zainteresowanym studia nad dziejami ZHP poprzez samodzielną lekturę i własną interpretację zgromadzonych dokumentów.
W niniejszym opracowaniu umieściłam źródła odnalezione podczas kwerend przeprowadzonych w latach 2005–2014 w zasobach Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN); Biblioteki i Archiwum Muzeum Harcerstwa w Warszawie (MH); w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego (UW); Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie; w Bazie Internetowych Systemów Aktów Prawnych – ISAP; na stronach internetowych ZHP oraz we wcześniejszych publikacjach zwartych.
Niniejsze opracowanie jest kontynuacją przywołanej serii wydawniczej. Podejmuję w nim próbę zbudowania narracji, opierając się na analizie materiałów źródłowych umieszczonych w Wyborze źródeł do dziejów ZHP oraz w innych źródłach, które nie znalazły się w trzytomowym wyborze, a były niezbędne do uzupełnienia opisu danego fragmentu rzeczywistości.
Analizowane w publikacji materiały źródłowe pochodzą z:
1. Archiwum Akt Nowych w Warszawie:
a) Archiwum Związku Harcerstwa Polskiego
b) Polska Akademia Nauk, Instytut Historii w Warszawie, Zakład Systemów Totalitarnych i Dziejów II Wojny Światowej, lata 1928–1956; 1957–2005
c) Akta Tomasza Strzembosza
d) Archiwum Komisji Historycznej Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej
2. Muzeum Harcerstwa w Warszawie, w którym korzystałam z dokumentów zgromadzonych w bibliotece i archiwum:
a) biblioteka b) archiwum
3. Archiwum ZHR w Warszawie przy ulicy Litewskiej
4. Stron internetowych ZHP, w tym dokumentów wewnętrznych, dokumentów z folderów
5. Bazy Internetowego Systemu Aktów Prawnych – ISAP.
6. Centralnej Bazy Orzeczeń Administracyjnych
7. Źródeł wcześniej opublikowanych w publikacjach zwartych.
8. Innych pojedynczych czasopism, publikacji zwartych
Konstrukcja tej publikacji nawiązuje do struktury wszystkich tomów Wyboru źródeł do dziejów ZHP i składa się z sześciu rozdziałów: Utworzenie i rozwój ogólnopolskiego ZHP (1918–1939); Czas próby (1939–1944); Walka o kształt harcerstwa (1944–1947); Sowietyzacja harcerstwa (1948–1955); Odwilż, harcerstwo w socjalizmie, kryzys i upadek (1956–1988); Odrodzenie, lata demokracji (1989–2015). Okresy, których dotyczą poszczególne rozdziały zostały wyodrębnione na podstawie periodyzacji historii harcerstwa Olgierda Fietkiewicza, Mariana Miszczuka i Bogusława Śliwerskiego.
W każdym z rozdziałów staram się prowadzić narrację wokół następujących kategorii:
- pedagogia i władze stowarzyszenia;
- uchwały Zjazdów i statutu organizacji;
- stosunki ZHP z władzami państwowymi;
- oznaki/odznaki organizacyjne, hymn, zawołanie;
- kodeksy postępowania moralnego.
Oficyna Wydawnicza "Impuls" poleca serię autorstwa Katarzyny Marszałek pt. Wybór źródeł do dziejów ZHP oraz serię książek autorki Wybór źródeł do dziejów ZHR
Wybór źródeł do dziejów ZHP:
Tom I |
Tom II |
Tom III |
Tom IV |
.png) |
 |
 |
 |
Wybór źródeł do dziejów ZHR:
Ruch harcerski |
Tom I |
Tom II |
Tom III |
 |
 |
 |
 |