• Obniżka
Osoby starsze jako ofiary przemocy domowe

Osoby starsze jako ofiary przemocy domowej

Podtytuł: Ujęcie wiktymologiczne
ISBN: 978-83-8095-327-7
47,43 zł
27,63 zł Oszczędzasz: 19,80 zł

Wyświetl historię cen produktu

Najniższa cena w ciągu ostatnich 30 dni 30,00 zł

Czas dostawy kurierem InPost 24 godziny! E-booki w ciągu 15 minut!

[...] Po książkę powinni sięgnąć również seniorzy. Zebrany w niej materiał badawczy pozwoli im zdobyć wiedzę na temat symptomów zapowiadających możliwość wystąpienia różnego rodzaju nadużyć. Być może dzięki niej będą potrafili uchronić się przed przemocą lub odpowiednio wcześnie przerwać dramat, którego w skryciu doświadczają. [...]

Publikacja dostępna w wersji elektronicznej e-book:

Wersja książki
Ilość

Opis książki Spis treści Recenzja Fragment Komentarze Poleć książkę Podjęta przez Jolantę Maćkowicz problematyka przemocy wobec osób starszych jest nie tylko ważna, ale także niezmiernie aktualna, gdyż zjawiska poniżania, zaniedbywania, lekceważenia bądź maltretowania ludzi starzejących się i starych nie są czymś nowym i zaskakującym w naszych czasach, a przestrzeń aktów i/lub działań nabierających znamion przemocy jest rozległa – od niechęci, zaniedbywania czy lekceważenia podstawowych potrzeb przez psychiczne i fizyczne maltretowanie aż do pozbawienia życia czy eksterminacji włącznie […].

Z recenzji prof. zw. dr. hab. Adama A. Zycha

Struktura publikacji

Niniejsza praca porządkuje omawiane zagadnienia w dwóch częściach. Część pierwsza poświęcona jest rozważaniom teoretycznym, druga natomiast ma charakter empiryczny. Opracowanie teoretyczne podzielono odpowiednio na tematykę starości i przemocy.

Rozdział pierwszy Starość w wymiarze historycznym, indywidualnym i społecznym omawia wybrane aspekty starości istotne z punktu widzenia podjętego tematu. Zaprezentowano periodyzację starości, sporo miejsca poświęcono ukazaniu znaczenia człowieka starszego/starego na przestrzeni dziejów oraz postrzeganiu starości i ludzi starszych współcześnie. Przedstawiono także wybrane stanowiska teoretyczne w perspektywie psychospołecznej. Omówiono również rolę pedagogiki społecznej wobec osób starszych oraz miejsce człowieka starszego w rodzinie. Na tym tle podjęto próbę ukazania znaczenia relacji międzypokoleniowych, a także wskazano na potrzeby osób w tym okresie życia.

Rozdział drugi Przemoc – jej źródła, manifestacje i rola w relacjach międzyludzkich rozpoczyna się od ustaleń definicyjnych związanych z przemocą, także w kontekście różnorodnego nazewnictwa stosowanego w różnych krajach.

Następnie dokonano przeglądu badań nad przemocą wobec osób starszych prowadzonych zarówno w Polsce, jak i na świecie. Zaprezentowano teoretyczny model wykorzystywany dla wyjaśnienia przemocy stosowanej wobec osób starszych na podstawie podejścia opracowanego w 2011 roku przez Kerry Burnight i Laurę Mosqueda. W kolejnych podrozdziałach omówiono mechanizmy przemocy i czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo jej występowania. Nieco uwagi poświęcono charakterystyce sprawców oraz omówiono procedurę Niebieskiej Karty w polskim systemie przeciwdziałania przemocy domowej.

Część empiryczną pracy rozpoczyna rozdział trzeci, zatytułowany Osoby starsze w sytuacji przemocy domowej – studium przypadku. Zawarto w nim rezultaty badań jakościowych – opis i analizę siedmiu przypadków. Podstawę stanowił materiał empiryczny obejmujący wywiady autobiograficzno-narracyjne przeprowadzone z osobami starszymi doświadczającymi przemocy domowej. Dążąc do rozpoznania procesów trajektoryjnych, podjęto próbę osadzenia narracji w fazach trajektorii cierpienia Fritza Schützego. Toteż układ analizy w części pierwszej tego rozdziału ukazuje traumatyczne doświadczenia osób starszych w perspektywie biograficznej (ujęcie podłużne), w części drugiej odnosi się zaś do perspektywy problematycznej (ujęcie poprzeczne).

W rozdziale czwartym Przemoc domowa wobec osób starszych w świetle analizy dokumentów policyjnych – dualna perspektywa zaprezentowano wyniki badań ilościowych na podstawie analizy dokumentów policyjnych, które pogłębiono badaniami jakościowymi. Zamierzeniem było ukazanie rozmiarów i przejawów zjawiska oraz typu relacji rodzinnych między sprawcą a ofiarą. Dążono do poszukiwania istotnych zależności między cechami społeczno-demograficznymi ofiar i sprawców a występowaniem przemocy i różnorakimi zachowaniami. Na podstawie zebranych danych dokonano scharakteryzowania ofiary i sprawcy, konstruując statystyczny profil osoby starszej krzywdzonej w rodzinie oraz osoby stosującej przemoc.

W Aneksie zamieszczono wzór poddanego analizie dokumentu Niebieskiej Karty oraz broszurę ukazującą europejski kontekst problematyki przemocy wobec starszych, opracowaną w ramach projektu EuROPEAN, w którym z ramienia Polski uczestniczyła Fundacja na Rzecz Kobiet „Ja Kobieta”.

Ujęcie wiktymologiczne
294 Przedmioty

Opis

Książka elektroniczna - E-book
Epub, Mobi
Książka papierowa
oprawa miękka

Specyficzne kody

isbn
978-83-8095-140-2

Jolanta Maćkowicz

Maćkowicz Jolanta dr hab. nauk społecznych, pracownik naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Jej zainteresowania badawcze skupiają się głównie wokół pedagogiki społecznej, w szczególności zagadnień agresji i przemocy w środowiskach wychowawczych. Jest autorką szeregu publikacji z zakresu tej problematyki. Brała udział m.in. w światowym kongresie na temat przemocy w Lizbonie (12th Global Conference VIOLENCE), współpracuje z licznymi zagranicznymi ośrodkami naukowymi. W ramach programu Erasmus prowadziła wykłady na wielu europejskich uniwersytetach m.in. w Paryżu, Madrycie, Porto i Rethymnonie. Członek Zespołu Pedagogiki Społecznej przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN, Stowarzyszenia Gerontologów Społecznych, Centre for Research into Violence and Abuse na Durham University oraz krajowy reprezentant w International Network for the Prevention of Elder Abuse (INPEA). Niezalezny ekspert Komisji Europejskiej, recenzent w programie badan naukowych Horyzont 2020.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Autor

Jolanta Maćkowicz

ISBN druk

978-83-8095-327-7

ISBN e-book

978-83-8095-140-2

Objętość

358 stron

Wydanie

II, 2017

Format

B5 (160x235). E-book: epub i mobi

Oprawamiękka, klejona

Podziękowania    

Wprowadzenie   

CZĘŚĆ 1

TEORETYCZNA

Rozdział 1 Starość w wymiarze historycznym, indywidualnym i społecznym 

1.1. Pojęcie starości i jej periodyzacja 

1.2. Starość dawniej i dziś. Stereotypy starości 

1.3. Psychospołeczne teorie starzenia się    

1.4. Pedagogika wobec osób starszych  

1.5. Senior w środowisku rodzinnym    

1.6. Relacje międzypokoleniowe    

1.7. Wychowawcza rola dziadków    

1.8. Potrzeby ludzi starszych   

Rozdział 2

Przemoc – jej źródła, manifestacje i rola w relacjach międzyludzkich   

2.1. Ustalenia definicyjne    

2.2. Przemoc wobec osób starszych w polskich badaniach   

2.3. Zjawisko nadużyć wobec seniorów w innych krajach    

2.4. Modele teoretyczne wyjaśniające przemoc wobec osób starszych 

2.5. Czynniki ryzyka   

2.6. Mechanizmy zachowań ofiary 2

2.7. Sprawcy przemocy 

2.8. Procedura Niebieskiej Karty 


CZĘŚĆ 2

EMPIRYCZNA

Rozdział 3

Osoby starsze w sytuacji przemocy domowej – studium przypadku   

3.1. Charakterystyka badanych przypadków 

3.2. Analiza trajektorii Fritza Schützego w doświadczeniach osób starszych doznających przemocy – ujęcie podłużne   

3.2.1. Trajektoria pani Elżbiety   

3.2.2. Trajektoria pani Janiny

3.2.3. Trajektoria pani Józefy 

3.2.4. Trajektoria pana Stanisława   

3.2.5. Trajektoria pani Marii   

3.2.6. Trajektoria pani Franciszki   

3.2.7. Trajektoria pani Anny 

3.3. Przemoc z perspektywy ofiary – ujęcie poprzeczne 

3.3.1. Relacje ze sprawcą przed wystąpieniem przemocy   

3.3.2. Inicjacja procesu przemocy 

3.3.3. Formy i nasilenie przemocy   

3.3.4. Świat emocji i mechanizmy myślenia ofiary 

3.3.5. Przełamywanie bariery milczenia 

3.3.6. Charakterystyka ofiar i sprawców oraz ich wzajemne relacje   

3.4. Wyjaśnienia teoretyczne badanych przypadków 

Rozdział 4

Przemoc domowa wobec osób starszych w świetle analizy dokumentów policyjnych – dualna perspektywa 

4.1. Charakterystyka próby 

4.2. Skala zjawiska przemocy wobec osób starszych   

4.3. Przejawy występowania przemocy wobec osób starszych 

4.4. Cechy społeczno-demograficzne ofiar jako czynniki różnicujące występowanie przemocy 

4.5. Cechy społeczno-demograficzne sprawców jako czynniki różnicujące występowanie przemocy 

4.6. Statystyczny profil ofiary i sprawcy przemocy oraz typ relacji rodzinnych 


Zakończenie 

Abstract   

Bibliografia   

Spis rysunków, tabel, wykresów   

Aneksy   

Aneks 1. Druki Niebieskiej Karty   

Aneks 2. Broszura informacyjna   

Założenia metodologiczne
Przedmiot, cel i problematyka badawcza

Przedmiotem badań uczyniono zjawisko przemocy wobec osób starszych w środowisku rodzinnym. Głównym celem jest zgromadzenie wiedzy na temat tego zjawiska poprzez opis i analizę indywidualnych przypadków, z doświadczeniem przemocy domowej z perspektywy ofiary, oraz rozpoznanie skali i przejawów zjawiska. Poza tym dążono do uchwycenia cech ofiar i sprawców oraz ich wzajemnych relacji.

Wśród celów szczegółowych można wymienić:

– ukazanie biograficznych doświadczeń osób starszych doznających przemocy w środowisku rodzinnym w wymiarze podłużnym (fragment historii życia z wykorzystaniem procesów trajektoryjnych Fritza Schützego) i poprzecznym (pogłębienie kluczowych zagadnień). Analiza indywidualnych doświadczeń seniorów, którzy doznali krzywdy i cierpienia w przestrzeni życia rodzinnego pozwala porównać ich losy, prześledzić etapy zmian w biografiach narratorów oraz zrekonstruować procesualność zjawiska przemocy;

– rozpoznanie skali zjawiska ujawnionej w dokumentach policyjnych. Chodziło o uzyskanie wiedzy na temat rozmiarów zjawiska, przejawów oraz cech społeczno-demograficznych ofiar i sprawców. Procedura Niebieskiej Karty nie uwzględniała dotąd osób starszych. Kategorie wieku dotyczyły jedynie dzieci, stąd brak nawet orientacyjnych statystyk dotyczących tego zjawiska wobec seniorów, a statystyki policyjne podają jedynie ogólną liczbę ofiar przemocy (w tym małoletnich).

Z perspektywy autorki większą wartość naukową i społeczną będzie miało wyjście od podejścia jakościowego i ukazanie indywidualnych losów/dramatów ludzkich na tle danych statystycznych, które stanowią czubek góry lodowej. Są to wyłącznie przypadki odnotowane przez policję. Rzeczywista skala zjawiska pozostaje nieujawniona, zamknięta w czterech ścianach i psychice ofiary. Dla uzasadnienia przyjętej struktury pracy, przytoczę słowa Ireny Lepalczyk, która twierdzi, iż „[...] losy jednostki związane są coraz ściślej z losami ludzkości i całego świata”. Podejście pedagogiczne widzi jednostkę, a nie statystykę; widzi człowieka i jego bolesne doświadczenia w perspektywie indywidualnej. Toteż patrząc na dane statystyczne, nie wolno zapominać, że pod każdą liczbą kryje się dramat człowieka.

Problematyka badawcza sprowadza się do następujących pytań badawczych:

1. Jak przedstawia się zjawisko przemocy wobec seniorów w indywidualnej perspektywie wiktymologicznej?

1.1. Jak przebiegają procesy trajektoryjne w doświadczeniach biograficznych osób starszych?
1.2. Jak osoby starsze opisują doświadczenia doznawania przemocy domowej?
1.2.1. Jak kształtowały się relacje przed wystąpieniem przemocy?
1.2.2. Jakie czynniki zainicjowały wystąpienie przemocy?
1.2.3. Jakie rodzaje, formy i nasilenie przybierała stosowana przemoc?
1.2.4. Jakie emocje i mechanizmy myślenia towarzyszyły ofiarom?
1.2.5. Jak przebiegały procesy przełamywania bariery milczenia?
1.2.6. Czym charakteryzują się ofiary i sprawcy oraz ich wzajemne relacje?

2. Jak przedstawia się zjawisko przemocy wobec osób starszych w świetle dokumentów policyjnych?

2.1. Jaka jest ujawniona skala zjawiska na przestrzeni roku kalendarzowego na podstawie interwencji policji z wykorzystaniem Niebieskiej Karty na terenie miasta Krakowa i powiatu krakowskiego?
2.2. Jakie rodzaje i formy zachowań przybierała stosowana przemoc?
2.3. Czy i w jakim zakresie cechy społeczno-demograficzne ofiar różnicują występowanie przemocy wobec starszych?
2.4. Czy i w jakim zakresie cechy społeczno-demograficzne sprawców różnicują stosowanie przemocy wobec starszych?
2.5. Co cechuje statystyczny profil ofiary i sprawcy oraz typ relacji rodzinnych?

 

Drogi postępowania badawczego

Dokonując wyboru metod badawczych, zdecydowano się na wykorzystanie modelu triangulacji i połączenie strategii jakościowej z ilościową celem możliwie najpełniejszego poznania tak złożonego i wieloaspektowego zjawiska. Zjawisko to, z jednej strony, ukryte pod liczbą pokazuje swoje rozmiary, a przez to znaczenie tego problemu w społeczeństwie, z drugiej zaś podejście jakościowe pozwala sięgnąć w głąb badanego zjawiska. Podejście jakościowe zaleca się stosować szczególnie do problemów drażliwych, intymnych, prywatnych. Uzyskanie danych ilościowych dotyczących liczby ujawnionych przypadków przemocy wobec seniorów w rodzinie stanowi jedynie czubek lodowej góry, jakieś minimum zgłoszone i zarejestrowane. Ponieważ jednak obecnie całkowicie brak takich danych, niezwykle cenne wydaje się poznanie i określenie tego minimum, zwłaszcza w obliczu przemian demograficznych i wzrostu udziału osób starszych w strukturze społecznej. Te dwa różne podejścia: pozytywistyczne i humanistyczne, można wykorzystywać jako komplementarne wobec siebie, badania jakościowe bowiem wspierają badania ilościowe, oba podejścia łączy się zaś w celu uzyskania szerszego obrazu badawczego. Również Brunon Synak zaleca wykorzystywać model triangulacji, zwłaszcza w problematyce gerontologicznej.

Norman Denzin przez triangulację rozumie kombinację kilku strategii badawczych w badaniu tych samych zjawisk. Jest to łączenie w jednym badaniu wielu obserwacji, teoretycznych perspektyw, źródeł danych oraz metodologii.

Zastosowaną metodą w paradygmacie badań jakościowych jest studium przypadku. Jest to

[...] badanie, które zawęża swój przedmiot poznania do pojedynczego bądź kilku przypadków, gdy chce się je z sobą porównać. [...] Obiekt badania jest w jakiś sposób szczególny w swej jednostkowości i badacz pragnie poznać tę szczególność interesującego go zjawiska.

W studium przypadku można wyróżnić dwie odmiany: badania monograficzne i biograficzne. W postępowaniu badawczym zastosowano badania biograficzne jako związane ze szczególnymi jednostkami, których historia życia jest na tyle znacząca, że dzięki niej można dowiedzieć się czegoś ważnego o człowieku i świecie, w jakim żył bądź żyje obecnie.

Może to być całokształt indywidualnych losów, cały przebieg życia danej jednostki. [...] Może to być jedynie pewien obszar ludzkiej aktywności, na przykład działalność zawodowa czy życie rodzinne. [...] Mogą to być także kluczowe momenty przebiegu życia związane z ważnymi wydarzeniami historycznymi, zmianą ról i pozycji społecznej.

W badaniach biograficznych jedną z najczęściej stosowanych technik zbierania materiałów jest wywiad narracyjny. Wywiady narracyjne mogą odnosić się do konkretnego wydarzenia ważnego dla osoby badanej; mogą również dotyczyć historii życia narratora widzianej z jego własnej perspektywy. Narracja może stanowić:

– krótką historię tematyczną związaną ze szczególnym wydarzeniem,
– szerszą opowieść na temat ważnego aspektu życia (np. doświadczenia traumy),
– przedstawiać historię życia od narodzin do chwili obecnej.

Narracja daje możliwość odtworzenia życia jednostki oraz stwarza szanse „[...] na lepsze poznanie człowieka i uchwycenie różnych faz w jego życiu”.

Główną techniką badawczą był wywiad autobiograficzno-narracyjny, skierowany do ofiar przemocy w wieku 60+. Wywiad autobiograficzno-narracyjny stosowany jest wtedy, gdy badacz zamierza uchwycić proces rozwoju kształtowania się jednostek czy genezę zjawisk, a efektem tego typu wywiadu jest pewna historia życia lub jego fragmenty. Opowiadanie własnych losów pobudza do refleksji nad przeszłością, która dokonuje się w kontekście wszystkich dotychczasowych doświadczeń.

W toku badań zgromadzono siedem wywiadów autobiograficzno-narracyjnych. Uzyskane wyniki będą przedstawione w formie opisu.
Dla potwierdzenia poprawności interpretacyjnej zgromadzonego materiału opis ten zostanie uzupełniony fragmentami narracji przy zachowaniu oryginalnej formy wypowiedzi narratorów. Podjęto również próbę odniesienia uzyskanych narracji do koncepcji procesów trajektoryjnych Fritza Schützego, wykorzystując jego sekwencyjną organizację trajektorii jako narzędzie analityczne.

W zakresie strategii ilościowej posłużono się analizą dokumentów policyjnych, tzw. Niebieskiej Karty (sporządzanej w przypadku interwencji w sytuacji przemocy w rodzinie), celem uchwycenia skali zjawiska. W literaturze metodologicznej ten rodzaj badań określany bywa metodą analizy dokumentów; służy do gromadzenia – także ilościowych – informacji o badanych zjawisku. Niebieskie Karty są dokumentami kronikarskimi, a

[...] ten typ dokumentu posiada cechy wyjątkowej rzetelności materiału badawczego. Można go wyrażać w sposób statystyczny, jego wiarygodność jest wysokiej próby i w każdej chwili może być zweryfikowany.

Do zmierzenia zależności między wybranymi zmiennymi wykorzystano test niezależności chi-kwadrat (χ2). W trakcie weryfikacji statystycznej zebranego materiału za poziom istotności otrzymanych wyników przyjęto wartości: p < 0,05 (istotność statystyczna), p < 0,01 (silna istotność statystyczna), p < 0,001 (bardzo silna istotność statystyczna).

Analizie poddane zostały wszystkie Niebieskie Karty założone w 2010 roku, ale wyselekcjonowano spośród nich tylko te przypadki, w których pokrzywdzonymi były osoby urodzone do 1950 włącznie, czyli w wieku minimum 60 lat. Kryterium wieku w badaniach – minimum 60 lat – przyjęto za WHO.

Procedura Niebieskiej Karty jest realizowana w Polsce od 1998 roku przez policjantów w przypadku interwencji domowej wobec przemocy w rodzinie. Dokument ten jest wypełniany tylko w takich przypadkach, kiedy interweniujący policjant stwierdza, że zajście ma znamiona przemocy w rodzinie, czyli silniejszy nadużył siły bądź władzy wobec bliskich. Interwencja ta następuje w wyniku zgłoszenia przez osobę pokrzywdzoną lub osobę będącą świadkiem przemocy, a uruchomienie procedury Niebieskiej Karty nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą. Wszczęta procedura Niebieskiej Karty zapewnia organizowanie pomocy ze strony instytucji, a w przypadku, gdy ofiara tego odmawia, monitorowanie sytuacji w rodzinie przez policjantów.

Teren badań stanowiło osiem komisariatów miejskich (obejmujących administracyjny teren miasta Krakowa) oraz komenda powiatowa.
W komendach policji (tab. 1) analizie poddano Niebieskie Karty za pełny rok kalendarzowy, w których ofiarami przemocy domowej były osoby w wieku 60+.

Dobór próby osób badanych dokonany został zgodnie z metodologią badań jakościowych w sposób celowy. Do ofiar przemocy domowej docierano za pośrednictwem Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej (MOPS) w Krakowie.

 


W rzeczywistości społecznej istnieją zjawiska, które bardzo trudno zdiagnozować i opisać, gdyż towarzyszy im społecznie aprobowana zmowa milczenia. Dopiero, gdy dochodzi do dramatu, ktoś traci życie, prawda wychodzi na światło dzienne. Wtedy najczęściej pojawiają się pytania: dlaczego musiało do tego dojść?, czy rzeczywiście nikt nie widział?, nie słyszał?, nie miał odwagi przełamać tabu ,,prywatności czterech ścian”. Jedną z osób, która porusza trudne, nierzadko bardzo osobiste tematy oraz upomina się o fundamentalne prawa człowieka do poszanowania jego godności i ochrony, jest Jolanta Maćkowicz. Jej najnowsza książka poświęcona została przemocy domowej wobec osób starszych. Zjawisko to, pomimo że ma charakter globalny i występuje we wszystkich częściach świata, bez względu na poziom rozwoju cywilizacyjnego (za: United Nations 2009), jest nadal mało rozpoznane a profilaktyka społeczna niewystarczająca. Przemoc wobec seniorów wiąże się z różnymi specyficznymi, heterogenicznymi czynnikami, które zwiększają ryzyko jej występowania. Jednym z istotniejszych jest wzajemna zależność występująca w systemach rodzinnych na różnych poziomach, począwszy od materialnego po emocjonalny. Autorka w rekomendowanej pracy podjęła się próby przedstawienia dramatu seniorów, którzy, na co dzień doświadczają krzywdy od najbliższych im osób: współmałżonków, dzieci czy ich partnerów życiowych.

To obszerne studium zostało podzielone na kilka części. Rozbudowana część teoretyczna zawiera dwa rozdziały. Pierwszy przedstawia różne zagadnienia związane z procesem starzenia się wymiarze historycznym, indywidualnym i społecznym. Szczególne miejsce w rozważaniach zajmuje tematyka związana z miejscem i znaczeniem seniora w środowisku rodzinnym oraz jego relacjami międzypokoleniowymi. W myśl definicji to rodzina powinna być środowiskiem, w którym są zaspokajane fundamentalne potrzeby człowieka i respektowana jego godność. Autorka dowodzi, że w wielu przypadkach, tak współcześnie, jak i na przestrzeni wieków, mamy do czynienia z wypaczeniem lub zanikiem tych funkcji rodziny, zwłaszcza w odniesieniu do najstarszych członków. Co gorsze wiele patologicznych postaw i zachowań jest odtwarzanych przez pokolenia i nierzadko uwikłanych w błędne koło ,,ofiara-sprawca”. Kluczową rolę w jego powstawaniu odgrywają postawy i metody wychowawcze stosowane w danym układzie rodzinnym.

Niniejszy rozdział kończy refleksja na temat potrzeb osób starszych. Ma ona zwrócić uwagę czytelnika na ich dynamikę (związaną ze wzrostem lub spadkiem intensywności ich odczuwania) oraz pomóc zrozumieć motywy różnych zachowań seniorów. Na tle powyższych refleksji wyakcentowane zostały najważniejsze zadania pedagogiki społecznej wobec osób starszych.

Drugi rozdział poświęcony został zjawisku przemocy; jego genezie, manifestacjom oraz roli, jaką odgrywa w relacjach międzyludzkich. Tłem dla rozważań uczyniono analizę wyników badań nad przemocą wobec starszych prowadzonych w Polsce, wybranych krajach europejskich oraz znajdujących się w innych kręgach kulturowych. Autorka stara się ukazać skalę występowania tego zjawiska a także wyakcentować wszelkie formy przemocy, od tych najbardziej subtelnych, nierzadko niezauważanych przez otoczenie, po te spektakularne, zagrażające zdrowiu i życiu seniora.

Istnieje wiele teorii, mających na celu uchwycenie i wyjaśnienie przyczyn przemocy wobec osób starszych. W rekomendowanej publikacji odwołano się do rozbudowanego modelu teoretycznego opracowanego przez Kerry Burnight, Laurę Mosqueda. Czytelnik przeprowadzany jest przez poszczególne teorie tworzące ten model a następnie wyposażany w wiedzę na temat czynników ryzyka, mogących sprzyjać stosowaniu przemocy wobec tej grupy społecznej, występujących tak po stronie ofiary, jak i sprawcy. W celu lepszego zrozumienia powstawania i utrzymywania się relacji przemocowych, autorka książki dokonuje charakterystyki mechanizmów zachowań osób, tkwiących w układzie ,,ofiara-sprawca”.

Rozdział wieńczy opracowanie dotyczące procedury Niebieskiej Karty, która jak dotąd stanowi kluczowy element działania interwencyjnego w polskim systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Druga część książki, empiryczna, zawiera badania o charakterze ilościowym i jakościowym. Punktem wyjścia do poszukiwań badawczych stała się analiza treści zawartych w Niebieskich Kartach, która została pogłębiona i uzupełniona informacjami uzyskanymi w bezpośrednich wywiadach narracyjnych z wybranymi ofiarami przemocy. Jolanta Maćkowicz świadomie zmienia kolejność omawiania wyników badań, przyznając pierwszeństwo studium przypadku. Zabieg ten ma na celu uwrażliwienie czytelnika na prezentowaną problematykę i przygotowanie go do analizy obszernego materiału ilościowego, tak, aby był on postrzegany w jak największym stopniu przez pryzmat personalny a nie ilościowy.

Podstawą analizy mechanizmów rozwijania się cierpienia oraz jego oddziaływania na tożsamość badanych seniorów, autorka uczyniła kategorię trajektorii Fritza Schützego. Dzięki temu zabiegowi mogła ukazać cierpienie ofiar, jako swoisty „fenomen”, który ma wpływ na bieg życia człowieka, jego relacje z najbliższymi, znaczącymi innymi oraz samym sobą. Na kartach książki ukazane zostały studia przypadków siedmiu seniorów reprezentujących różnorodne środowiska i doświadczających różnych form przemocy domowej. Czytając opracowanie materiału jakościowego, wyczuwa się, że nie jest to wyłącznie analiza zdobytego materiału badawczego, ale zapis Spotkania z Człowiekiem, jego historią i nierzadko mozolnym zmaganiem w walce o przywrócenie własnej godności oraz stabilizacji emocjonalnej. Takie na wskroś personalistyczne podejście charakteryzuje całą twórczość naukową J. Maćkowicz.

Badania ilościowe zostały oparte na analizie Niebieskich Kart, założonych przez policję, na terenie miasta Krakowa i powiatu krakowskiego. Podczas lektury tego fragmentu książki czytelnik otrzymuje odpowiedź na pytania dotyczące takich kwestii jak: skala zjawiska przemocy wobec osób 60+, rodzaje i formy zachowań przemocowych, korelacje zachodzące pomiędzy cechami społeczno-demograficznymi ofiar i sprawców a wchodzeniem w relacje nacechowane przemocą. Obszerny materiał badawczy uzyskany z dokumentacji policyjnej został przedstawiony w przejrzysty sposób i opatrzony wnikliwym komentarzem.

Na podstawie zebranych danych autorka podejmuje próbę stworzenia statystycznego profilu ofiary i sprawcy przemocy oraz typu relacji rodzinnych. Jest to niezwykle cenna wiedza, która pozwoli osobom pracującym ze środowiskami seniorów zachować czujność a także wdrażać działania o charakterze profilaktycznym, zwłaszcza drugorzędowym.

Prezentowana publikacja nie należy do łatwych lektur. Wymaga od czytelnika gotowości do zmierzenia się z bolesną rzeczywistością, która jest udziałem pokaźnej grupy seniorów. Zamierzeniem autorki pracy było przyczynienie się do ,,pełniejszego zrozumienia procesualności przemocy w tym najważniejszym dla człowieka środowisku, jakim jest rodzina, oszacowanie skali zjawiska, jak również podniesienie świadomości społecznej, prowadzącej bezpośrednio do usprawnia systemu pomocy osobom starszym”. To tylko część zadań, jakie ma do zrealizowania to opracowanie. Każdy znajdzie w nim jakieś cenne informacje, bowiem wszyscy, na co dzień doświadczamy cieni funkcjonowania w środowisku rodzinnym. Wszechobecny pośpiech, niepewność jutra, parcie na samorealizację, lansowanie przez środki masowego przekazu postaw materialistycznych i narcystycznych sprawiają, że człowiek ulega instynktom i negatywnym emocjom, odreagowując na najbliższych niemożność realizacji potrzeb i towarzyszącą jej frustrację.

Po książkę powinni sięgnąć również seniorzy. Zebrany w niej materiał badawczy pozwoli im zdobyć wiedzę na temat symptomów zapowiadających możliwość wystąpienia różnego rodzaju nadużyć. Być może dzięki niej będą potrafili uchronić się przed przemocą lub odpowiednio wcześnie przerwać dramat, którego w skryciu doświadczają. Jednym z narzędzi walki z patologicznymi zachowaniami jest ich publiczne nagłaśnianie. Obecnie mamy do czynienia z tworzeniem się różnego rodzaju środowisk samopomocowych dla seniorów. Lektura książki Jolanty Maćkowicz, może przyczynić się do merytorycznego wzbogacenia inicjatyw o charakterze profilaktycznym i poradniczym.

Konkludując, publikację powinno się rozpowszechniać w jak najszerszych kręgach, tak, aby mogła służyć w biernej i czynnej walce z przemocą, a autorce należy podziękować, za podjęcie głosu w tej, jakże istotnej społecznie, kwestii.

Joanna Wnęk-Gozdek
United Nations, World populationageing. Department of Economic and Social Affairs, Population Division. New York 2009.

Takie prace mają sens, bo pozwalają żywić nadzieję na upowszechnienie zarówno racjonalnego podejścia ofiar do przeżywanego dramatu, jak i wiedzy o sposobach ratowniczego działania wobec własnego nieszczęścia. Tak więc […] chcę dobitnie stwierdzić, że to opracowanie ma do spełnienia ważną rolę społeczną i indywidualną […]. Wartość podjętych badań w świetle narastającego zjawiska przemocy wobec ludzi starszych jest olbrzymia. Pedagogiczny i socjologiczny sens upowszechnienia takiej wiedzy nie ma ceny.

Z recenzji prof. zw. dr. hab. Tadeusza Pilcha

Podjęta przez Jolantę Maćkowicz problematyka przemocy wobec osób starszych jest nie tylko ważna, ale także niezmiernie aktualna, gdyż zjawiska poniżania, zaniedbywania, lekceważenia bądź maltretowania ludzi starzejących się i starych nie są czymś nowym i zaskakującym w naszych czasach, a przestrzeń aktów i/lub działań nabierających znamion przemocy jest rozległa – od niechęci, zaniedbywania czy lekceważenia podstawowych potrzeb przez psychiczne i fizyczne maltretowanie aż do pozbawienia życia czy eksterminacji włącznie […].

Z recenzji prof. zw. dr. hab. Adama A. Zycha


źródło: Dom Pomocy Społecznej. Mgazyn Dyrektora, nr 2(4) marzec-kwieceiń 2017

Zobacz także

Polecane tytuły ( 8 inne tytuły w tej samej kategorii )

Nowa rejestracja konta

Posiadasz już konto?
Zaloguj się zamiast tego Lub Zresetuj hasło