Tom 16 serii Edukacja małego dziecka, zatytułowany Pedagogika zmiany w edukacji dziecka. Teoria – badania – praktyka w działaniach międzyedukacyjnych , prezentuje kolejne rozważania teoretyczne i praktyczne nad współczesnymi problemami rozwoju twórczego dziecka.

W tomie 16 kontekst zmian i propozycji obejmuje obszary kształcenia i wychowania dziecka z uwzględnieniem różnych doświadczeń pedagogicznych, teorii i treści, które integrują się z głównymi założeniami edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej oraz wyznaczają pola działań praktycznych i badawczych. Zamieszczone w nim opracowania zostały podzielone na dwie części.

Na część pierwszą, pt. Przestrzenie edukacyjne dziecka, składają się teksty następujących autorów: 

Danuty Kocurek, która w opracowaniu pt. Dziedzictwo kulturowe jako przestrzeń edukacyjna dziecka przedszkolnego przybliża wybrane aspekty procesu dydaktyczno-wychowawczego dzieci w wieku przedszkolnym z uwzględnieniem dziedzictwa kulturowego regionu, które jest również przestrzenią edukacyjną. Autorka omawia różne formy zajęć służące rozwijaniu kreatywności i poznawaniu małej ojczyzny przez dzieci;

Leokadii Szymczyk, która w artykule pt. Edukacja europejska przedszkolaków w opinii rodziców, na podstawie przeprowadzonych badań i analizy literatury przedmiotu, prezentuje ogólne założenia edukacji europejskiej. Podkreśla m.in., że dziecko powinno w pierwszej kolejności poznać swoje środowisko lokalne, swój kraj, a dopiero później kulturę innych państw. Zwraca uwagę, że edukacja europejska może być realizowana w sposób ciekawy dla dziecka i we współpracy przedszkola z rodzicami;

Ewy Żmijewskiej, która w opracowaniu Wiedza nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej o międzykulturowości prezentuje stan wiedzy o międzykulturowości losowo wybranych nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej. Badani wykonywali trzy zadania: pierwsze polegało na podaniu nieograniczonej liczby skojarzeń z określeniem „multikulturowość”, w drugim należało stworzyć własne definicje pojęć: „wielokulturowość”, „międzykulturowość”, „obcy”, „inny”, zaś w trzecim – ułożyć zdania zawierające wszystkie podane pojęcia, jak: „kompetencje ekonomiczne”, „neuroplastyczność mózgu” oraz „odmienność kulturowa”. Uzyskane wyniki stanowiły podstawę do sformułowania wniosków dla praktyki pedagogicznej;

Oleny Bocharovej, która w artykule pt. Edukacja początkowa w kontekście projektu „Nowa ukraińska szkoła” omawia wdrożony w 2018 roku we wszystkich ukraińskich szkołach projekt „Nowa ukraińska szkoła”. Jest to jakościowo oryginalny program rozwoju szkoły średniej, ukierunkowany na transformację ustrojową systemu średniej szkoły, w tym wydłużenie nauki o rok (od 11 do 12 lat) oraz wprowadzenie nowych typów szkół: gimnazjów i liceów profilowanych, co stanowi ewenement w systemie edukacyjnym Ukrainy. Autorka przedstawia główne założenia koncepcji „Nowa ukraińska szkoła” oraz zadania, jakie stoją przed edukacją początkową, z uwzględnieniem potrzeb i interesów dzieci oraz ich rodziców;

Justyny Pawlak, która w artykule pt. Rodzic-edukator pod lupą. O rodzicach dzieci w edukacji domowej z perspektywy nauczycieli-egzaminatorów wskazuje na rosnącą potrzebę kształcenia alternatywnego, poszukiwania innych niż systemowe rozwiązań edukacyjnych, a także nasilającą się krytykę szkoły tradycyjnej i nauczycieli. Autorka na podstawie badań szuka odpowiedzi na pytania m.in. o to, kim są rodzice, którzy decydują się przyjąć rolę domowego edukatora, jakie kompetencje muszą posiadać oraz co sprawia, że rezygnują z posyłania swoich dzieci do szkoły tradycyjnej.

Część druga, zatytułowana Treści i umiejętności w edukacji dziecka, obejmuje artykuły:

ks. Michała Bordy, który w tekście pt. Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce wskazuje, że papież Franciszek rozumie katechezę jako głoszenie Słowa Bożego i chce, aby na nim była skoncentrowana. W papieskie rozumienie katechetycznej misji we współczesnym świecie wpisuje się dokument pt. Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce, który został przyjęty podczas 379. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski, 8 czerwca 2018 roku w Janowie Podlaskim. Autor przybliża czytelnikom ten bardzo ważny dokument katechetyczny Kościoła, tj. prezentuje przyczyny i okoliczności jego powstania, a także zasadnicze założenia i zadania katechezy na poszczególnych etapach edukacyjnych;

Jadwigi Oleksy, która w opracowaniu pt. Gotowość nauczycieli do diagnozowania i zaspokajania specyficznych potrzeb dziecka zdolnego, opierając się na wypowiedziach nauczycieli, analizuje problem diagnozowania i wspierania uczniów zdolnych na etapie edukacji wczesnoszkolnej;

Katarzyny Sadowskiej i Marty Kędzi, które w artykule pt. Niedyrektywne towarzyszenie w rozwoju jako szansa dla instytucjonalnej opieki nad małym dzieckiem analizują tworzenie przestrzeni do rozwoju w edukacji wczesnodziecięcej, która ma kluczowe znaczenie w instytucjonalnej opiece nad małym dzieckiem. Autorki wyjaśniają sens i cele niedyrektywnego towarzyszenia w rozwoju małego dziecka, które oparte jest na budowaniu wzajemnego szacunku oraz otwartości w dostrzeganiu przez dorosłego jego samodzielności i autonomii; 

Moniki Ostrowskiej-Cichy, która w tekście pt. Arteterapia i jej zastosowanie w placówkach wsparcia dziennego dla dzieci opisuje warsztaty i projekty z zakresu arteterapii zrealizowane w placówkach wsparcia dziennego z dziećmi ze środowisk wykluczonych; 

Anieli Różańskiej, która w artykule pt. Zwierzę jako podmiot w edukacji dziecka podjęła problem podmiotowości i podmiotowego traktowania zwierząt i skutki takiego założenia w edukacji, wskazując jednocześnie na jego walory wychowawcze, ekologiczne i kulturotwórcze; 

Anny Zadęckiej-Cekiery, która w opracowaniu pt. Umiejętności językowe uczniów klas III w zakresie form użytkowych porusza zagadnienie kształcenia sprawności językowej dzieci w edukacji wczesnoszkolnej poprzez rozwijanie umiejętności redagowania listu, zaproszeń i życzeń, co zilustrowała przykładami tekstów uczniowskich;

Anny Boguszewskiej, która w tekście pt. Film w kontekście polecanej literatury dla uczniów klas początkowych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1949–1956) prezentuje analizę filmu, który w latach 1949–1956 kładł nacisk głównie na treści ideologiczne zawarte w lekturach szkolnych i odwoływał się do nich, nadając im wymiar wychowawczy; 

Mirosława Kisiela, który w artykule pt. „Kolorowe muzykowanie” stymulatorem aktywności muzycznej w edukacji dziecka prezentuje stosowaną w edukacji muzycznej dziecka metodę „Chroma-Notes” oraz wyniki badań będących rezultatem obserwowanych zdarzeń ukazujących proces wprowadzania dzieci w nurt aktywnego muzykowania z użyciem „kolorowych instrumentów”.

Wydanie tomu stało się możliwe dzięki niezmiennej przychylności i pomocy władz akademickich Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Oficyny Wydawniczej „Impuls”. Wszystkim osobom, które przyczyniły się do powstania publikacji, pragniemy wyrazić uznanie i podziękować.

Ewa Ogrodzka-Mazur , Urszula Szuścik Beata  i Oelszlaeger-Kosturek

Edukacja małego dziecka - SERIA:

Tom 1: Teoretyczne odniesienia, tendencje i problemy 

Tom 2: Wychowanie i kształcenie w praktyce 

Tom 3: Nowe konteksty, poglądy i doświadczenia 

Tom 4: Konteksty rozwojowe i wychowawcze

Tom 5: Nauczyciel-wychowawca w przedszkolu i szkole

Tom 6: Wybrane obszary aktywności

Tom 7: Przemiany rodziny i jej funkcji 

Tom 8: Przedszkole - przemiany instytucji i jej funkcji 

Tom 9: Szkoła - przemiany instytucji i jej funkcji 

Tom 10: Wychowanie i kształcenie – kierunki i perspektywy zmian 

Tom 11: Nauczyciel i dziecko w dobie kryzysu edukacji

Tom 12: Kierunki zmian w edukacji i stymulacji aktywności twórczej

Tom 13: Konteksty oświatowe 

Tom 14: Konteksty społeczne i międzykulturowe

Tom 15: Pedagogika zmiany w edukacji dziecka

Tom 16: Teoria – badania – praktyka w działaniach międzyedukacyjnych