Pedagogika porównawcza. Problemy, stan badań i perspektywy rozwoju

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp

Rozdział 1

Podstawy teoretyczne i metodologiczne

Rozdział 2

Wybrane zagadnienia dotyczące paradygmatów edukacyjnych, struktury i funkcjonowania systemów oświatowych

Rozdział 3

Wybrane problemy edukacyjne

Rozdział 4

Aspekty organizacji pracy instytucji oświatowych

Rozdział 5

Szkolnictwo wyższe i edukacja dorosłych

Rozdział 6

Pilne zadania stojące przed europejską polityką oświatową

Rozdział 7

Perspektywy rozwoju pedagogiki porównawczej

Zakończenie

Załącznik

Bibliografia

Indeks rzeczowy

Indeks osób

Czym jest pedagogika porównawcza?

Od połowy XX wieku toczą się dyskusje dotyczące zarówno przedmiotu, jak i celów oraz metod badawczych pedagogiki porównawczej. Do dnia dzisiejszego nie udało się jednak sformułować uniwersalnej jej definicji. W funkcjonującej terminologii podkreśla się przede wszystkim wzajemne relacje pomiędzy oświatą a społeczeństwem, poszukując pewnych prawidłowości w zjawiskach poddanych badaniu.

Mimo tego, że pedagogika porównawcza leży w sferze zainteresowań zarówno historyków, socjologów, jak i ekonomistów, a przede wszystkim samych pedagogów, to jednak na rynku wciąż mało jest opracowań jej poświęconych. Tym cenniejsza jest książka Renaty Nowakowskiej-Siuty Pedagogika porównawcza. Problemy, stan badań i perspektywy rozwoju, opublikowana nakładem Oficyny Wydawniczej Impuls. Porusza ona najważniejsze problemy teoretyczne i praktyczne dotyczące edukacji w wybranych krajach świata. Choć publikacja ta nie wyczerpuje tematu, to jednak jest ważnym głosem w dyskusji i służyć może pomocą w identyfikacji różnic pomiędzy sposobami zorganizowania oświaty w różnych krajach.

Książka składa się z siedmiu rozdziałów. W pierwszym autorka przybliża zagadnienia związane z pedagogiką porównawczą. Poznamy jej genezę, podstawowe definicje, teorie badań komparatystycznych, a także metodologiczne koncepcje w badaniach porównawczych i instytucje, które zajmują się badaniami porównawczymi, propagując wiedzę o współczesnej komparatystyce pedagogicznej.

W rozdziale drugim omówione zostały wybrane zagadnienia dotyczące paradygmatów edukacyjnych, a także struktury i funkcjonowania systemów oświatowych. Nowakowska-Siuta pisze o zmianie wzorca edukacyjnego oraz znaczenia tego faktu dla współczesnej szkoły, przybliża również czytelnikom rozwiązania systemowe w dziedzinie edukacji, przyjęte w krajach członkowskich Unii Europejskiej.

W kolejnym z rozdziałów autorka zajmuje się wybranymi problemami edukacyjnymi, związanymi szczególnie z wczesną edukacją dziecka. Rozdział ten stanowi próbę przyjrzenia się gotowości polskich nauczycieli do zmian, roli wczesnej edukacji w wyrównywaniu szans edukacyjnych dzieci, a także interesującym rozwiązaniom systemowym, wdrożonym m.in. w Wielkiej Brytanii i Finlandii.

Rozdział czwarty stanowi omówienie różnych aspektów organizacji pracy instytucji oświatowych. Zostały tu omówione zarówno procedury ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej w kontekście międzynarodowym, kluczowe kompetencje i ich rozwój, jak i zagadnienia związane z potrzebami ucznia. Autorka przybliża również kwestię edukacji włączającej, współpracy szkoły z rodzicami oraz nauczania domowego. Natomiast w rozdziale piątym poruszona została problematyka związana ze szkolnictwem wyższym i edukacja dorosłych.

W rozdziale szóstym, niezwykle cennym z punktu widzenia rozwoju pedagogiki porównawczej i prac nad nią, Nowakowska-Siuta zajmuje się pilnymi zadaniami stojącymi przed europejską polityką oświatową, miedzy innymi kształceniem przedszkolnym, kształtowaniem umiejętności i rozbudzaniem chęci do nauki, rozszerzaniem i urozmaicaniem oferty w szkolnictwie wyższym. Ostatni z rozdziałów jest próbą wskazania perspektyw stojących przed pedagogiką porównawczą jako użytecznym narzędziem polityki oświatowej.

Pedagogika porównawcza... dostarcza czytelnikowi bogatego materiału do analizy oraz wyciągania własnych wniosków z omawianych kwestii, a także stanowi bodziec do dalszego zgłębiania tematu. Niezwykle szerokie spektrum zagadnień poruszonych w publikacji umożliwia spojrzenie na pedagogikę z innej perspektywy. Być może dzięki pokazaniu dobrych praktyk i sposobu organizacji oświaty w innych krajach również i decydentom w Polsce uda się stworzyć taki model nauki, który będzie wspierał indywidualne predyspozycje, który będzie motywował do poznawania świata i zaciekawiał procesami zachodzącymi w otoczeniu.

Justyna Gul
źródło: http://www.granice.pl/recenzja,pedagogika-porownawcza-problemy-stan-badan-i-perspektywy-rozwoju,12559

Kolejna publikacja z nowej serii podręczników akademickich Oficyny Wydawniczej IMPULS zatytułowanej „Pedagogika Nauce i Praktyce" nosi tytuł „Pedagogika porównawcza". Jej autorką jest Renata Nowakowska-Siuta.

Pedagogika porównawcza to dość młoda dyscyplina badań naukowych. Jej narodziny to koniec XIX wieku, a współczesny stan metodologii badań i jej statusu jako nauki datuje się na lata 50-te XX wieku. Przy jej pomocy wykorzystując naukowe metody porównawcze i komparatystykę, a także metody problemowe możemy planować rozwój edukacji, reformować ją korzystając z wzorców i doświadczeń innych państw. Kontrastując ze sobą różne poglądy i doświadczenia możemy też ujawniać ich niedoskonałości i nieprawidłowości stojące u jej podstaw. To bardzo pożyteczna wiedza, ale żeby ją wykorzystać we właściwy sposób musimy poddać otrzymane dane i wiedzę dogłębnej analizie historycznej, kulturowej a także syntezie z perspektywy różnic jakie zachodzą między poszczególnymi krajami. Rzetelność i dokładność w trakcie ich analizowania wpływa na końcowy wynik przedstawionych badań porównawczych.

Renata Nowakowska wprowadziła nas w świat problematyki badań porównawczych w rozdziale zatytułowanym „Podstawy teoretyczne i metodologiczne", gdzie zwięźle i wyczerpująco nakreśliła rys historyczny pedagogiki porównawczej jako nauki, a także przedstawiła teorie oraz metodologię współczesnych badań komparatystycznych. Na ich podstawie można wykreślać tzw. mapy deskrypcji w zakresie planowania zmian w systemie edukacji, jego ewentualnych korekt czy rewizji. Z sieci komparatystycznych powiązań możemy wyłowić wszystkie różnice i podobieństwa pomiędzy międzynarodowymi systemami edukacji. Może przeprowadzać ich wartościowanie pod względem zastosowania pewnych rozwiązań w polskim modelu edukacyjnym. Ma ona charakter interdyscyplinarny czerpiąc informacje i wiedzę z takich nauk jak socjologia, ekonomia, procesy kształcenia, historii współczesnej polityki oświatowej, z możliwością ich praktycznego zastosowania. Oczywiście wynik takich badań porównawczych o wiele bardziej rzetelny jeśli wykorzystamy w naszych badaniach z komponentów zmiennych takich jak analiza jakościowa i metody ilościowe. Łącząc oba te podejścia możemy nie tylko określić jak jest to dany system edukacji, ale też dlaczego występuje w takim, a nie innym kształcie.

W dalszej części swojego opracowania Nowakowska ukazuje nam aktualną wiedzę na temat wybranych zagadnień dotyczących struktury i funkcjonowania systemów oświatowych w różnych krajach europejskich, a także na świecie. Od organizacji procesów nauczania, dydaktyki, nauki języków obcych, przedmiotów ścisłych, po technologie informatyczno-komunikacyjne. W rozdziale następnym porównuje wczesną edukację dzieci i młodzieży na podstawie przykładów z Wielkiej Brytanii, Finlandii i Polski. To bardzo ważne zagadnienia, gdyż od tego pierwszego etapu edukacyjnego zależy sukces kolejnych szczebli nauczania, aj jak wiemy z doświadczenia nie jest z tym w naszym kraju najlepiej. Tryb wprowadzania reform oświatowych przez poszczególnych ministrów edukacji był powiedzmy delikatnie chaotyczny i niekomplementarny z początkowymi teoretycznymi założeniami. Wczesna edukacja miała w praktyce wyrównywać szanse edukacyjne dzieci, lecz różny stopień gotowości szkół do podjęcia takiego wyzwania skazuje tą kolejną reformę na nazwanie jej eksperymentem na żywym organizmie młodego ucznia. Dodatkowym mankamentem jest niedostateczne przygotowanie do tej reformy kadry nauczycielskiej, co skutkuje chaosem organizacyjnym i ideowym.

Drugą bolączką polskiej szkoły są częste zmiany programów kształcenia tzw. podstawy programowej. Dynamicznie zmieniające się potrzeby rynku pracy, powszechna informatyzacja, a za moment robotyzacja dyktuje potrzebę stawiania na pierwszym miejscu przedmiotów informatycznych i technicznych. Wydaje się, że polska szkoła ciągle jeszcze na tym polu raczkuje.

Pedagogika porównawcza pozwala wytyczyć perspektywiczne plany w oparciu o badania komparatystyczne współczesnych systemów edukacyjnych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Wszystko byłoby dobrze, gdyby przy okazji odpolityczniono samą edukację i wybrano w formie konkursu ministra edukacji, a nie ponownie mianowano go z partyjnego nadania. Tyczy się to również wprowadzanego na szybko darmowego podręcznika, bez konsultacji społecznych, bez analizy skutków jego wprowadzenia dla całego polskiego rynku edukacyjnego. Jednym populistycznym gestem zanegowano dwadzieścia kilka lat pracy wydawców edukacyjnych i firm wydawniczych na rzecz polskiego rynku oświatowego. Tak postępuje się w autorytarnie zarządzanych państwach, o niepełnej wykształconej demokracji, a ciągle wydawało mi się, że jeśli chodzi o wymiar społeczny edukacji, to jesteśmy wiodącym demokratycznym europejskim państwem. Upolityczniając darmowy podręcznik zanegowano wolną wolę nauczycieli i rodziców w ich wyborze, prowadząc do wasalizacji nauczycielskiego środowiska, któremu w ten sposób odebrano prawo wypowiadania się i opiniowania w tej ważnej dla losów polskich uczniów kwestii.

Podręcznik Renaty Nowakowskiej-Siuty pokazuje państwowe systemy oświatowe w wielu aspektach, korzystając z danych ilościowych i jakościowych jest w stanie dokonać ich wartościowania pod względem skuteczności. Ukazuje jak realizowane są w tym systemie potrzeby uczniów, w tym także tych najzdolniejszych, pokazuje korzyści i słabości współpracy z rodzicami, dotyka problemów z uczeniem w domu - home schooling.

Niezmiernie ciekawym na tym tle jest rozdział szósty poruszający pilne zadania stojące przed europejską polityką oświatową. W krótkich esencjonalnych rozdziałach i podrozdziałach otrzymujemy przefiltrowaną skondensowaną wiedzę. Jest przez to łatwiej przyswajalna, stąd wydaje się jej idealne zastosowanie w procesie dydaktycznym studentów. To kolejna bardzo udana publikacja wydana w serii: Pedagogika Nauce i Praktyce". Zwróćcie koniecznie uwagę na ten kanon akademickiej wiedzy, to już jedenasta pozycja z tej ważnej serii.

Gabryiel Leonar Kamiński
źródło: http://www.ksiazka.net.pl/index.php?id=49&tx_ttnews%5Btt_news%5D=21353

W literaturze specjalistycznej zauważalne jest zwiększenie poziomu częstotliwości narzekań na słabości opracowań naukowych, to znaczy pozbawianie badań naukowego charakteru, czynienie z nich raczej pseudoanaliz. Taki marny stan wynika niestety w dużej mierze nieznajomości elementarnych zasad metodologii i brak wiedzy o teorii. Z tego właśnie powodu rośnie zapotrzebowanie na porządne podręczniki ułatwiające przyswojenie wiedzy z zakresu metod, technik i narzędzi badawczych oraz pojęcie ich znaczenia dla procesu badawczego. Bardzo dobrą propozycją w tym względzie jest książka autorstwa Renaty Nowakowska-Siuty, pod tytułem „Pedagogika porównawcza. Problemy, stan badań i perspektywy rozwoju”.

Podręcznik ten zawiera prezentację teoretycznych i metodologicznych podstaw pedagogiki porównawczej. Warto nadmienić, iż został wzbogacony o uwagi na temat ich proweniencji, najważniejszych pojęć oraz teorii badań. Pozwalają one dostrzec złożoność, a także ustrzec się błędów mogących potencjalnie wystąpić podczas badania. Autorka z powodzeniem ukazała także najważniejsze współczesne problemy dotyczące edukacji, to znaczy systemu oświatowego i szkolnictwa wyższego w wybranych krajach świata. Dzięki temu zdołała uchwycić różnorodność oraz podobieństwa pomiędzy nimi występujące. Pod względem ilościowym, najwięcej uwag dotyczy rozwiązań europejskich. Daje to możliwość dostrzeżenia przebiegu i kierunków zmian w Polsce. Wszakże polskie zmiany w zakresie edukacji są dostosowywane do wskazań polityki oświatowej tworzonej w państwach Unii Europejskiej. Co ważne, autorka nie narzuciła ich ocen, lecz dostarczyła czytelnikowi narzędzi pozwalających na samodzielną ewaluację.

Wartość dodaną publikacji stanowi fakt, iż rozwija myślenie na temat przedmiotu badań. Pokazuje jak odchodzić od schematów oraz bezrefleksyjnego kopiowania teorii. Uzmysławia wagę poszukiwania istoty zjawisk oraz bytów. Warto chociażby spojrzeć na to, w jaki sposób autorka zidentyfikowała zmianę wzorca edukacyjnego i określiła znaczenie dla współczesnej szkoły. Pomocne w zrozumieniu zagadnień praktycznych będą niewątpliwie czytelne wykresy i tabele, do których tworzenia Renata Nowakowska-Siuta ma predyspozycje i świetnie je wykorzystuje. Szczególnie godne uwagi są te obszary refleksji o rzeczywistości społecznej, do których zbadania możliwe jest zaaplikowanie nabytej wiedzy, na przykład za pilne trzeba uznać ustosunkowanie się ośrodków decyzyjnych do zdiagnozowanych zadań stojących przed europejską polityką oświatową. Wiąże się to z praktycznym wykorzystaniem rozwiązań nauki.

Ciekawym zabiegiem autorki jest wstawienie w tekst tabeli stanowiących bloki rozszerzające. Są one czytelnym, pomocnym podczas nauki, a wiec bardzo dobrym uzupełnieniem kolejnych podrozdziałów. Wielokrotnie znajdują się tam wyjaśnienia zagadnień, które w innych publikacjach zostały pozostawione bez nich, a przez co powodują u odbiorców powstanie trudności w sferze zrozumienia przedmiotu rozdziałów. Na końcu poszczególnych części książki zostały umieszczone problemy do dyskusji. Bez wątpienia okażą się one użyteczne dla studentów przygotowujących się do egzaminów oraz dydaktyków poszukujących inspiracji.

Książka autorstwa Renaty Nowakowskiej-Siuty pod tytułem „Pedagogika porównawcza. Problemy, stan badań i perspektywy rozwoju” rzuca nowe światło na współczesne problemy teoretyczne i metodologiczne dotyczące edukacji. To nieoceniona pomoc naukowa dla wszystkich, którzy pragną poprawnie oraz rzetelnie prowadzić badania, a także są gotowi ponosić odpowiedzialność za ich wyniki. Jednocześnie uświadamia ona, że nie może być nauki opartej wyłącznie na intuicji czy zdroworozsądkowym myśleniu. Pokazuje, że nie każdy kto usiądzie i napisze esej, artykuł, książkę jest naukowcem. Do tego potrzeba czegoś więcej… Czego? Po to właśnie warto sięgnąć do tego gorąco polecanego podręcznika akademickiego.

Krzysztof Wróblewski
źródło: http://www.konserwatyzm.pl/artykul/12121/renata-nowakowska-siuta-pedagogika-porownawcza-problemy-stan

W Stanach Zjednoczonych rośnie liczba dzieci pobierających naukę w domu. Zapaść szkół publicznych i niemożność należytego wypełniania zadań edukacyjnych, opiekuńczych i wychowawczych to – jak widać – bolączki nie tylko naszego kraju. Okazuje się też, że „uczeń domowy” plasuje się średnio cztery klasy wyżej niż jego rówieśnik kształcony w systemie tradycyjnym. Daje to do myślenia, prawda? Renata Nowakowska-Siuta tradycyjnie przedstawia sytuację uniwersytetów oraz systemy oświatowe i szkolnictwo wyższe naszych sąsiadów. Najkrócej rzecz ujmując – przybliża nam systemy edukacyjne. Zachęcając do lektury, autorka pisze: „Mam nadzieję, że niniejsza książka będzie służyła pomocą w odnajdywaniu różnic i podobieństw w organizacji oświaty w Polsce i innych krajach, pozwoli na »odczarowanie« wielu mitów dotyczących rozwiązań edukacyjnych i – wreszcie – umożliwi Czytelnikowi dokonywanie analiz i wysnuwanie wniosków dotyczących racjonalności lub jej braku w kreowaniu współczesnej polskiej polityki oświatowej”. Renata Nowakowska-Siuta omawia podstawy teoretyczno-metodologiczne pedagogiki porównawczej jako dyscypliny naukowej, elementy struktury i funkcjonowania systemów oświatowych oraz miejsce pedagogiki porównawczej w rozwoju nauk. Napisany przystępnym językiem podręcznik stanowi kompendium wiedzy niezbędnej nie tylko dla studentów pedagogiki, ale także socjologii i polityki oświatowej.

Książka ukazała się w ramach serii autorskich podręczników akademickich Pedagogika Nauce i Praktyce (m.in. „Pedagogika ogólna”, „Dydaktyka” oraz „Socjologia edukacji”). Prezentując serię, profesor Bogusław Śliwerski zwraca uwagę, że „każdy z autorów, pracując nad zakresem tematycznym własnej subdyscypliny naukowej, łączy w akademickim i podręcznikowym zarazem przekazie teraźniejszość z przyszłością, która na naszych oczach i tak staje się już przeszłością”. We wszystkich podręcznikach znajdziemy indywidualne spojrzenie na palące problemy edukacyjne, opiekuńcze i wychowawcze oraz klasyczne i nieznane jeszcze sposoby ich rozwiązywania. Patronem medialnym

Joanna Habiera
„Magazyn Literacki Książki”

Pedagogika porównawcza jest to subdyscyplina studiów edukacyjnych, która w ostatnim okresie rozwija się bardzo dynamicznie. Rośnie w naszym kraju zainteresowanie systemami oświatowymi funkcjonującymi w innych społeczeństwach; co wynika również i z logiki przeprowadzanych w Polsce reform. Rozwój polskiej pedagogiki porównawczej rozpatrywać można przy tym w dwóch kontekstach. Po pierwsze, tendencja ta odnosi się do prowadzonych przez polskich naukowców badań wybranych aspektów funkcjonowania edukacji w różnych krajach świata. Po drugie, daje się zauważyć wzrost znaczenia pedagogiki porównawczej jako przedmiotu wykładanego na uczelniach wyższych.

I właśnie w tą logikę wpisuje się znakomicie skonceptualizowany podręcznik akademicki Renaty Nowakowskiej-Siuty „Pedagogika porównawcza”, renomowanego badacza współczesnej edukacji, autorki wielu znakomitych tekstów podejmujących społeczno-kulturowe problemy edukacji. Nie ulega dla mnie wątpliwości, że podręcznik ten powinien zostać wydrukowany, z uwagi na swoją wartość merytoryczną i użyteczność akademicką – na zajęciach ze studentami.

Struktura podręcznika jest logiczna, a poszczególne rozdziały i podrozdziały tworzą wewnętrznie spójny i całościowy obraz podejmowanej problematyki. W rozdziale pierwszym autorka podejmuje – w sposób bardzo trafny – kwestie teoretycznych i metodologicznych podstaw pedagogiki porównawczej. Rozdział drugi poświęcony jest strukturze i funkcjonowaniu systemów oświatowych – w kontekście porównawczym (w tym poszczególnych szczebli szkolnictwa). Z kolei rozdział trzeci dotyczy szkolnictwa wyższego i edukacji dorosłych. Wreszcie, w czwartym rozdziale podjęte są wybrane problemy edukacyjne w kontekście międzynarodowym (w tym między innymi: nierówności społeczne czy alternatywne sposoby kształcenia).

Podręcznik jest bardzo dobrze przygotowany – pod każdym względem. Autorka bardzo swobodnie porusza się po wchodzących w skład pola problemowego podręcznika zagadnieniach, a jej analizy są dobrze przygotowane. Jest to stojące na wysokim poziomie merytorycznym kompendium wiedzy, które daje znakomity wgląd w problematykę i metody pedagogiki porównawczej. Podręcznik stanowić będzie istotne nowum – na tle dotychczas istniejących podręczników w tym zakresie (ostatni z nich ukazał się w roku 2004). Bez wątpienia spotka się on z dużym zainteresowaniem czytelników i stanowić będzie sukces wydawniczy. Książka będzie mogła być wykorzystywana w pracy akademickiej przez naukowców z szeroko rozumianych nauk o edukacji, a w szczególności podczas zajęć dydaktycznych ze studentami i to nie tylko z pedagogiki porównawczej, ale także z socjologii wychowania, pedagogiki społecznej czy polityki oświatowej.

W podsumowaniu stwierdzam więc z pełnym przekonaniem, że propozycja wydawnicza autorstwa profesor Renaty Nowakowskiej-Situ „Pedagogika porównawcza. Podręcznik akademicki” jest znakomita po każdym względem, zarówno pod względem koncepcyjnym, jak i stricte merytoryczno-teoretycznym. Podkreślam raz jeszcze, że zasługuje ona na urzeczywistnienie – na druk i szeroką popularyzację.

z recenzji prof. dr. hab. Zbyszko Melosika