Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wprowadzenie                

Wokół osoby Jubilata

Wykaz monografii wydanych w latach 1983–2024       
Listy okolicznościowe            

Część pierwsza
Pedagogika w nauce

Jerzy Nikitorowicz
Od „pedagogiki z marginesu” do pedagogiki pograniczy            

Franciszek Szlosek
Pedagogika pracy w rodzinie nauk o wychowaniu       

Marian Nowak
Od idei, koncepcji i teorii wychowania ku ich ujęciom systemowym i integralnym – jako droga budowania klimatu współpracy i systemowego współdziałania w edukacji     

Stanisław Palka
Skrzywienia polityki oświatowej na styku nauk pedagogicznych i praktyki edukacyjnej opisane w dziełach Bogusława Śliwerskiego    

Ewa Bochno
Możemy rozmawiać poprzez blog. Hipotetyczny wywiad z Profesorem Bogusławem Śliwerskim o badaniach i publikacjach zespołu badawczego Marii Dudzikowej    

Nella Nyczkało
Z pedagogiką w sercu przez całe życie    

Andrzej Radziewicz-Winnicki
Amoralny przekaz treści propagandowych i pseudonaukowych w przekazie publicznym (rodzimy przypadek Polski)  

Część druga
Pedagogika nauce i praktyce: wybrane wyzwania i perspektywy

Agnieszka Cybal-Michalska
Globalizacja: jej złożoność i krytyka – o potrzebie zorientowania społeczeństwa na wiedzę     

Mirosław J. Szymański
Przyszłość edukacji w kontekście zmiany społecznej        

Miroslav Procházka
Poszukiwanie środka ciężkości edukacji w zwierciadle przemian społecznych     

Inetta Nowosad
Nowe konteksty w kształtowaniu polityki edukacyjnej przez rządy krajowe. Potencjał polityki dla praktyki edukacyjnej?   

Ewa Ogrodzka-Mazur
Bogactwo i złożoność światów społecznych współczesnego dziecka – ku wychowaniu i kształceniu międzykulturowemu    

Jarosław Michalski
Plus ratio quam vis.
Wychowanie do pokoju w procesie współczesnej edukacji religijnej     

Janina Kostkiewicz
Wspólnota narodowa jako mit założycielski narodowo-socjalistycznych Niemiec – jej pseudoreligijne i pedagogiczne konteksty      

Małgorzata Piasecka
Twarze tęsknoty i ich pedagogiczne implikacje       

Karel Rýdl
Jaki rodzaj prawdy i miłości jest właściwy w przypadku socjalizacji dzieci?        

Bożena Muchacka
Wieloaspektowe perspektywy dziecięcych zabaw        

Iwona Chrzanowska
Dlaczego nauczyciele(-ki) chcą lub nie chcą uczestniczyć w badaniach naukowych w roli badanych?  

Zenon Gajdzica
Wskaźniki inkluzyjności szkoły ogólnodostępnej     

Joanna Madalińska-Michalak
Niestabilność warunków pracy nauczycieli. Wyzwania dla przywództwa dyrektorów szkół        

Joanna M. Łukasik
Satysfakcja z pracy i prestiż zawodu współczesnego nauczyciela   

Ryszard Bera, Katarzyna Nowosad
Pracoholizm źródłem stresu zawodowego pracowników socjalnych    

Adam Solak
Rozwój osobisty i zawodowy jako filary kariery zawodowej  

Norbert G. Pikuła
Znaczenie wewnętrznego umiejscowienia kontroli w zarządzaniu własnym rozwojem       

Anna Kanios
Rozwój usług społecznych na rzecz osób starszych – wyzwania dla pracy socjalnej       

Agnieszka Szplit
Budowanie doskonałości dydaktycznej nauczycieli akademickich – perspektywa poszukująca        

Zdzisław Wołk
Odpowiedzialność i gotowość w pracy nauczyciela akademickiego 

Wprowadzenie

Pedagogika, jako nauka badająca szereg procesów, w tym wychowania, uczenia się i nauczania, odgrywa niezwykle istotną rolę w dzisiejszym społeczeństwie, w którym edukacja jest kluczowym elementem rozwoju jednostek i społeczności. Pedagogika nie tylko dostarcza teoretycznych podstaw, ale także wpływa na praktykę edukacyjną przez rozwijanie nowych metod i narzędzi edukacyjnych,   doskonalenie   umiejętności   nauczycieli   oraz   badanie   i   ocenę skuteczności edukacji.

Niniejsza książka, pt. Pedagogika (w) nauce i praktyce, koncentruje się wokół odpowiedzi na dwa fundamentalne pytania: Jakie jest miejsce pedagogiki w nauce? Jakie korzyści pedagogika może przynieść nauce i praktyce edukacyjnej? Publikacja stanowi zbiór tekstów poświęconych różnorodnym aspektom tej fascynującej dyscypliny naukowej. Każdy z artykułów w niej zawartych wnosi cenny wkład w dyskusję nad rolą pedagogiki w nauce oraz w kształtowaniu współczesnego społeczeństwa. Książka wskazuje na nowe możliwości, wyzwania i perspektywy rozwoju tej nauki. Autorzy tekstów ukazują złożoność problemów edukacyjnych oraz akcentują potrzebę ciągłej refleksji i krytycznego myślenia w celu skutecznego odpowiadania na wyzwania współczesności.

Część pierwsza, „Pedagogika w nauce”, skupia się na zróżnicowanych perspektywach i podejściach w obszarze pedagogiki. Autorzy podkreślają zmiany, jakie zaszły w samym ujmowaniu tej dyscypliny oraz jej roli w społeczeństwie. Jerzy Nikitorowicz w artykule „Od »pedagogiki z marginesu« do pedagogiki pograniczy” ukazuje ewolucję pedagogiki jako nauki oraz jej przejście z pozycji marginalnej do roli kluczowej dla rozwoju społeczeństwa. Nikitorowicz analizuje także znaczenie pedagogiki pogranicza jako obszaru, w którym różne dyscypliny naukowe i praktyka edukacyjna spotykają się i współpracują. W następnym artykule Franciszek Szlosek skupia się na pedagogice pracy w rodzinie nauk o wychowaniu, wskazując na najważniejsze dylematy, przed którymi stoi współcześnie ta subdyscyplina. Artykuł kieruje naszą uwagę w stronę ważnych dla pedagogiki pracy kwestii, wśród których istotne miejsce zajmuje brak adekwatności przedmiotu badań do jej dokonań naukowych, a także pominięcie szkolnictwa wyższego w jej obszarach zainteresowań i badań. Marian Nowak w swoim tekście „Od idei, koncepcji i teorii wychowania ku ich ujęciom systemowym i integralnym – jako droga budowania klimatu współpracy i systemowego współdziałania w edukacji” omawia ewolucję myśli pedagogicznej. Autor wskazuje na konieczność integrowania wielu koncepcji i teorii wychowania oraz budowania współpracy między różnymi instytucjami edukacyjnymi, co ma służyć skutecznemu odpowiadaniu na zmieniające się potrzeby edukacyjne. Stanisław Palka w tekście „Skrzywienia polityki oświatowej na styku nauk pedagogicznych i praktyki edukacyjnej opisane w dziełach Bogusława Śliwerskiego” analizuje rolę polityki oświatowej w kształtowaniu praktyki edukacyjnej oraz wpływ, jaki mają na nią badania naukowe. Palka przygląda się krytycznie nieprawidłowościom polityki oświatowej, które mogą utrudniać realizację założeń pedagogicznych oraz negatywnie wpływać na jakość edukacji.

Ewa Bochno w swoim artykule „Możemy rozmawiać poprzez blog. Hipotetyczny wywiad z Profesorem Bogusławem Śliwerskim o badaniach i publikacjach zespołu badawczego Marii Dudzikowej” przywołuje pracę i działalność oraz bogactwo dokonań naukowych zespołu prowadzonego przez Profesor Marię Dudzikową. Pani Profesor, jako specjalistka w zakresie socjopedagogiki szkoły, teorii wychowania i samowychowania, kierowniczka Letnich Szkół Młodych Pedagogów KNP PAN, miała niezwykły dar wspierania młodych naukowców i naukowczyń w ich rozwoju, o czym wielokrotnie pisał Profesor Bogusław Śliwerski na swoim blogu. Nella Nyczkało w tekście „Z pedagogiką w sercu przez całe życie” przygląda się znaczeniu pedagogiki jako nieustannej drogi samodoskonalenia i rozwoju osobistego. Autorka podkreśla, że pedagogika to nie tylko nauka, ale także postawa życiowa, która angażuje człowieka do ciągłego namysłu nad sobą i otaczającym światem.
Andrzej Radziewicz-Winnicki w artykule „Amoralny przekaz treści pro­pagandowych i pseudonaukowych w przekazie publicznym (rodzimy przypadek Polski)” analizuje zjawisko manipulacji w przekazie publicznym oraz wpływ, jaki mają na to zjawisko treści propagandowe i pseudonaukowe. Autor, omawiając proces społecznego odbioru wielu przekazów medialnych w kategoriach agitacji, koncentruje się na naukowym wyjaśnieniu obecnej sytuacji polityczno-społecznej i propagandzie partyjno-rządowej.

Druga część publikacji, „Pedagogika nauce i praktyce: wybrane wyzwania i perspektywy”, jest poświęcona analizie wyzwań, jakie stoją przed współczesną pedagogiką i edukacją, oraz próbie wskazania możliwych perspektyw rozwoju. Skupiając się na relacji między nauką a praktyką edukacyjną, artykuły zamieszczone w tej części książki eksplorują znaczenie adaptacji systemu edukacyjnego, w tym edukacji wyższej, do zmieniających się warunków społecznych, kulturowych i technologicznych. Autorzy starają się pogłębić zrozumienie roli pedagogiki jako nauki, która nie tylko analizuje i interpretuje procesy edukacyjne, ale także aktywnie wpływa na praktykę edukacyjną. W swoich tekstach, uwzględniając perspektywę naukową i praktyczną, poszukują nowych, innowacyjnych metod, strategii i podejść, które mogą skutecznie odpowiadać na wyzwania współczesnego świata edukacji.

Agnieszka Cybal-Michalska w artykule „Globalizacja: jej złożoność i krytyka − o potrzebie zorientowania społeczeństwa na wiedzę” analizuje zjawisko globalizacji oraz konieczność odpowiedniego przygotowania społeczeństwa do życia w globalnym świecie. Autorka wskazuje na potrzebę krytycznego spojrzenia na złożoność zjawiska globalizacji i poszerzania horyzontów myślenia. Mirosław J. Szymański w tekście „Przyszłość edukacji w kontekście zmiany społecznej” i Miroslav Procházka w artykule „Poszukiwanie środka ciężkości edukacji w zwierciadle przemian społecznych” przyglądają się zmianom społecznym oraz ich wpływowi na procesy edukacyjne. Autorzy analizują nowe wyzwania stojące przed edukacją oraz poszukują sposobów efektywnego reagowania na zmieniające się potrzeby społeczeństwa. Inetta Nowosad w tekście „Nowe konteksty w kształtowaniu polityki edukacyjnej przez rządy krajowe. Potencjał polityki dla praktyki edukacyjnej?” zajmuje się aspektami decyzyjnymi oraz sposobami ich legitymizacji w kształtowaniu polityki edukacyjnej. Autorka podkreśla nowe niepokojące zjawiska i problemy, które rzutują na przyjmowane kierunki polityki edukacyjnej i reform.

Ewa Ogrodzka-Mazur w artykule „Bogactwo i złożoność światów społecznych współczesnego dziecka – ku wychowaniu i kształceniu międzykulturowemu” przygląda się zróżnicowaniu społecznemu i kulturowemu współ­czesnego społeczeństwa   oraz   jego   wpływowi   na   procesy   wychowania   i   kształcenia. Autorka analizuje potrzebę edukacji międzykulturowej oraz rolę, jaką może ona odegrać w promowaniu tolerancji i wzmacnianiu więzi społecznych. Jarosław Michalski w tekście „Plus ratio quam vis. Wychowanie do pokoju w procesie współczesnej edukacji religijnej” przedstawia propozycję wychowania do pokoju, u podstaw której leży słynna sentencja Pawła Włodkowica: Plus ratio quam vis („Więcej rozumu niż siły”). Autor, odwołując się do klasycznej antropologii, pokazuje, że chcąc dzisiaj wychowywać w duchu demokracji i do pokoju, należy wyjść od podstawowej wartości, jaką jest człowiek. Janina Kostkiewicz w tekście „Wspólnota narodowa jako mit założycielski narodowo-socjalistycznych Niemiec – jej pseudoreligijne i pedagogiczne konteksty” podnosi problem wspólnoty narodowej w odniesieniu do niemieckiego narodowego socjalizmu. Autorka rozpatruje ideo­logię narodowosocjalistyczną oraz jej negatywne skutki dla edukacji i społeczeństwa.

Małgorzata Piasecka w tekście „Twarze tęsknoty i ich pedagogiczne implikacje” ukazuje fenomen tęsknoty oraz jego znaczenie dla rozwoju jednostki. Autorka omawia różne formy tęsknoty oraz wskazuje na jej rolę w motywowaniu do działania i poszukiwania wartościowych celów życiowych. Karel Rýdl w artykule „Jaki rodzaj prawdy i miłości jest właściwy w przypadku socjalizacji dzieci?” stawia w centrum zainteresowania zagadnienia dotyczące natury prawdy i miłości w kontekście procesu socjalizacji dzieci. Autor proponuje ograniczenie zagrożeń płynących z dezinformacji poprzez zrozumienie względności pojęcia prawdy, na przykład dzięki wykorzystaniu definicji stworzonej przez Komeńskiego. Bożena Muchacka w tekście „Wieloaspektowe perspektywy dziecięcych zabaw” podejmuje temat znaczenia zabawy dla rozwoju dziecka oraz ukazuje różnorodne perspektywy tego zjawiska. Autorka przygląda się teoriom i koncepcjom na temat zabawy oraz podkreśla jej doniosłość dla zdrowia dziecka, jego nauki, społecznego uczenia się oraz kształtowania jego tożsamości. Zwraca uwagę na ograniczenia w swobodnej zabawie na świeżym powietrzu w dużych miastach, co ma szeroki zakres konsekwencji dla zdrowia fizycznego i psychicznego dzieci, a także ich umiejętności społecznych i edukacyjnych.

Iwona Chrzanowska w artykule „Dlaczego nauczyciele(-ki) chcą lub nie chcą uczestniczyć w badaniach naukowych w roli badanych?” analizuje motywacje nauczycieli do uczestnictwa w badaniach naukowych oraz bariery, jakie mogą w tym przeszkadzać. Autorka omawia czynniki determinujące aktywność badawczą nauczycieli oraz wskazuje na znaczenie wsparcia i zachęty ze strony instytucji edukacyjnych.

Zenon Gajdzica w tekście „Wskaźniki inkluzyjności szkoły ogólnodostępnej” podejmuje kwestię inkluzyjności w szkołach ogólnodostępnych oraz zwraca uwagę na potrzebę wypracowania odpowiednich wskaźników pomiaru tego zjawiska. Autor bada różne aspekty inkluzyjności w edukacji oraz podkreśla znaczenie świadomego działania na rzecz integracji społecznej i edukacyjnej. Joanna Madalińska-Michalak w artykule „Niestabilność warunków pracy nauczycieli. Wyzwania dla przywództwa dyrektorów szkół” ukazuje problemy, z jakimi borykają się dyrektorzy szkół w kontekście zapewnienia jakości edukacji oraz budowania potencjału szkoły w obliczu zmieniających się wymagań otoczenia szkolnego. Wśród wyzwań, określanych jako „niestabilne warunki pracy nauczyciela”, znalazły się między innymi: podstawy prawne regulujące pracę nauczyciela i funkcjonowanie szkoły, program nauczania, demografia, wynagrodzenia nauczycieli, możliwości awansu zawodowego oraz ocena pracy nauczyciela. Z analizy wypowiedzi dyrektorów szkół wynika, że wymienione warunki mogą wpływać na zjawiska takie jak odejście nauczycieli z zawodu czy rotacja kadry pedagogicznej, co ma konsekwencje dla jakości edukacji oferowanej w polskich szkołach. Joanna M. Łukasik w tekście „Satysfakcja z pracy i prestiż zawodu współczesnego nauczyciela” omawia czynniki wpływające na satysfakcję z pracy nauczycieli oraz postrzeganie przez nich prestiżu zawodu. Autorka akcentuje znaczenie motywacji i wsparcia ze strony instytucji edukacyjnych. Ryszard Bera i Katarzyna Nowosad w artykule „Pracoholizm źródłem stresu zawodowego pracowników socjalnych” analizują problem pracoholizmu wśród pracowników socjalnych oraz jego wpływ na ich zdrowie psychiczne i efektywność zawodową. Autorzy omawiają przyczyny i skutki pracoholizmu oraz podkreślają znaczenie budowania odpowiednich strategii radzenia sobie ze stresem zawodowym. Adam Solak w tekście „Rozwój osobisty i zawodowy jako filary kariery zawodowej” podejmuje temat znaczenia rozwoju osobistego i zawodowego dla satysfakcji zawodowej oraz efektywności pracy. Autor przygląda się różnym aspektom rozwoju osobistego i zawodowego oraz omawia istotność samokształcenia i stałego doskonalenia się dla rozwoju kariery zawodowej. Norbert G. Pikuła w artykule „Znaczenie wewnętrznego umiejscowienia kontroli w zarządzaniu własnym rozwojem” analizuje rolę, jaką pełni poczucie kontroli nad własnym rozwojem w skutecznym zarządzaniu karierą zawodową. Autor kładzie nacisk na różne aspekty wewnętrznego umiejscowienia kontroli oraz samoświadomości i samoregulacji w procesie rozwoju zawodowego.
Anna Kanios w tekście „Rozwój usług społecznych na rzecz osób starszych – wyzwania dla pracy socjalnej” przedstawia diagnozę zapotrzebowania na usługi społeczne, edukacyjne, zdrowotne i środowiskowe w gminach województwa lubelskiego. Autorka przygląda się wyzwaniom, jakie stoją przed pracą socjalną, oraz wskazuje na istotność tworzenia odpowiednich strategii wsparcia dla osób starszych.

Agnieszka Szplit w artykule „Budowanie doskonałości dydaktycznej nauczycieli akademickich – perspektywa poszukująca” rozpatruje proces doskonalenia nauczycieli akademickich oraz jego znaczenie dla jakości kształcenia studentów. Autorka przygląda się różnym strategiom doskonalenia nauczycieli oraz akcentuje istotność refleksji nad własną praktyką dydaktyczną. Zdzisław Wołk w tekście „Odpowiedzialność i gotowość w pracy nauczyciela akademickiego” podejmuje temat wymagań stawianych nauczycielom akademickim oraz ich gotowości do realizacji tych zadań. Autor omawia różne aspekty pracy nauczyciela akademickiego oraz podkreśla znaczenie zaangażowania i odpowiedzialności w procesie kształcenia studentów.

Składające się na niniejszy zbiór artykuły naukowe charakteryzują się bogactwem tematów i perspektyw w obszarze pedagogiki, zachęcając do dalszej refleksji, badań i rozwoju tej dyscypliny naukowej. Artykuły zapraszają do głębszego namysłu i debaty nad miejscem i rolą pedagogiki w nauce oraz nad różnorodnymi podejściami, teoriami i praktykami edukacyjnymi sprzyjającymi poszukiwaniu innowacyjnych rozwiązań i praktyk, które mogą wspierać rozwój jednostek i społeczeństwa. Wartością dodaną tej książki jest nie tylko szeroki zakres poruszanych tematów, ale także ich różnorodność oraz interdyscyplinarny charakter.

Autorzy artykułów prezentują różne punkty widzenia i podejścia, co pozwala czytelnikowi na uzyskanie kompleksowego obrazu współczesnych wyzwań i perspektyw rozwoju pedagogiki. W ten sposób publikacja staje się niezbędnym źródłem wiedzy dla wszystkich osób, które interesują się edukacją, wychowaniem oraz rozwojem społecznym. Otwiera ona przestrzeń do dialogu, refleksji i współpracy między badaczami, praktykami oraz społecznością edukacyjną, co jest kluczowe dla skutecznego odpowiadania na wyzwania współczesności i przyszłości.

Książkę Pedagogika (w) nauce i praktyce dedykujemy z głębokim szacunkiem i wdzięcznością Profesorowi Bogusławowi Śliwerskiemu, który swoją pasją, wiedzą i aktywnym działaniem wnosi niezwykle istotny wkład w rozwój pedagogiki jako nauki oraz praktyki edukacyjnej. Jego dokonania naukowe, rozległa   współpraca   naukowa,   bogate   doświadczenie   oraz   zaangażowanie w kształtowanie przyszłości edukacji w Polsce i poza jej granicami stanowią nieocenioną inspirację dla społeczności naukowej.

Dedykując tę książkę Profesorowi Bogusławowi Śliwerskiemu, chcemy wyrazić nasze gorące podziękowania za wszystko, czym się z nami dzieli, za inspirujące dyskusje i zaangażowanie w rozwój pedagogiki i edukacji. Jego wkład pozostanie niezatarty, pobudzając kolejne pokolenia badaczy i pedagogów do dalszej pracy nad wzmacnianiem unikatowości i integralności pedagogiki jako nauki oraz doskonaleniem procesu edukacyjnego. Mamy nadzieję, że ta publikacja będzie skromnym hołdem dla Profesora Bogusława Śliwerskiego, którego niezwykle bogaty dorobek naukowy i dydaktyczny oraz nieustanne zaangażowanie w pedagogikę zasługują na wielkie uznanie i szacunek.

Joanna Madalińska-Michalak, Norbert G. Pikuła

Różnorodność i bogactwo tematów oraz wielość kontekstów ważnych dla pedagogów i pedagogiki podjętych przez Autorów w niniejszej monografii zachęcają do refleksji, a także dalszych eksploracji oraz działań naukowo-badawczych i praktycznych na rzecz rozwoju tej dyscypliny naukowej. Uważam, że każdy z zaprezentowanych artykułów stanowi cenny wkład w dyskusję nad rolą pedagogiki w kształtowaniu współczesnego społeczeństwa oraz wskazuje na nowe możliwości, wyzwania i perspektywy rozwoju tej dyscypliny naukowej. Szczególną wartością publikacji jest nie tylko szeroki zakres poruszanych tematów, ale także ich aktualność, różnorodność oraz interdyscyplinarny charakter, co sprawia, że dodatkowo jest ona zachętą do dialogu, refleksji i multidyscyplinarnej współpracy między badaczami, praktykami a społecznością edukacyjną w perspektywie wyzwań współczesności i przyszłości zmieniającego się świata. Można uznać z całym przekonaniem, że monografia pt. Pedagogika (w) nauce i praktyce odpowiada na dwa fundamentalne pytania pedagogiki: jakie jest jej miejsce w nauce oraz jakie korzyści może ona przynieść zarówno nauce, jak i praktyce edukacyjnej. Trud wielowymiarowego ujęcia, a jednocześnie integralnego spojrzenia na pedagogikę w perspektywie dynamicznych zmian i pojawiających się nowych wyzwań pozwolił osiągnąć cele, jakimi są pogłębiona refleksja, odsłonięcie nowych obszarów badawczych, jak również wskazań dla nowych kierunków badań oraz praktycznych rozwiązań sytuacji i problemów generowanych przez to, co nieprzewidywalne i zmienne w edukacji i świecie społecznym.

Z recenzji prof. dr. hab. dr. h.c. multi Stefana M. Kwiatkowskiego