Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp            

Rozdział 1
Satysfakcja z pracy w perspektywie badań interdyscyplinarnych    

1.1.     Satysfakcja z pracy w ujęciu definicyjnym     
1.2.    Modele satysfakcji z pracy        
1.3.    Czynniki warunkujące satysfakcję z pracy        

Rozdział 2
Resilience w badaniach nad satysfakcją z pracy    

2.1.    Etymologia i definicyjne ujęcie terminu resilience   
2.2.    Kluczowe czynniki definiujące resilience     
2.3.    Znaczenie resilience w pracy przedstawicieli zawodów zaufania społecznego        

Rozdział 3
Samoocena jako komponent odczuwania satysfakcji z pracy   

3.1.    Definicje i struktura samooceny w świetle literatury przedmiotu    
3.2.    Rodzaje samooceny i ich znaczenie w budowaniu wartości człowieka       
3.3.    Funkcje i wymiary samooceny w odniesieniu do pracy człowieka  

Rozdział 4
Umiejscowienie kontroli w perspektywie badań nad satysfakcją zawodową    

4.1.    Umiejscowienie kontroli w ujęciu definicyjnym i czynniki je warunkujące   
4.2.    Umiejscowienie kontroli a funkcjonowanie człowieka     
4.3.    Umiejscowienie kontroli a specyfika funkcjonowania pracowników zawodów zaufania społecznego   

Rozdział 5
Założenia metodologiczne badań  

5.1.    Cele badań         
5.2.    Problemy badawcze i hipotezy badawcze           
5.3.    Charakterystyka zastosowanych metod, technik i narzędzi       
5.4.    Metody analizy danych         
5.5.    Procedura przeprowadzania badań         
5.6.    Charakterystyka badanej grupy          

Rozdział 6
Satysfakcja z pracy pracowników zawodów zaufania społecznego w świetle badań własnych        

6.1.    Satysfakcja z pracy a resilience nauczycieli    
6.2.    Satysfakcja z pracy a samoocena nauczycieli       
6.3.    Satysfakcja z pracy policjantów a umiejscowienie kontroli        
6.4.    Implikacje do badań społecznych i praktyki edukacyjnej      

Podsumowanie. Satysfakcja z pracy – rekomendacje do zarządzania zasobami ludzkimi        

Bibliografia       

Spis tabel i rysunków  

Wstęp

W literaturze pedagogicznej, psychologicznej, socjologicznej czy z zakresu zarządzania istnieją liczne badania, dostępne diagnozy dotyczące psychospołecznych uwarunkowań funkcjonowania osób w miejscu pracy w różnych obszarach rzeczywistości społecznej i zawodowej. W niniejszej publikacji skoncentrowano się na odczuwaniu satysfakcji dwóch grup zawodowych, zaliczanych do zawodów zaufania społecznego: nauczycieli i policjantów. Wybrano te dwie grupy zawodowe, ponieważ uznano, że to one w decydujący sposób oddziałują na społeczeństwo w odniesieniu do jego funkcjonowania zarówno w teraźniejszości, jak i przyszłości, w poczuciu bezpieczeństwa egzystencjalnego, życiowego, a także w perspektywie rozwoju i zmiany, zagwarantowanej przez samą istotę procesu edukacji. Nauczyciele i policjanci szczególnie troszczą się o społeczeństwo, o obywateli, wynika to bowiem z samej istoty i misji wykonywanego przez nich zawodu.

W toku przeglądu literatury okazało się, że jeśli chodzi o interesującą nas tu kategorię, jaką jest satysfakcja, brakuje pogłębionych, całościowych badań dotyczących satysfakcji zawodowej nauczycieli i policjantów. Dostępne analizy, mimo że liczne (poza badaniami naukowymi nad grupą zawodową policjantów), są fragmentaryczne, raczej niepełne, najczęściej zorientowane na kwestie ważne, ale nie jedyne. Stąd też okazało się, że satysfakcja zawodowa najczęściej ukazywana jest w relacji z sytuacją ekonomiczną nauczycieli czy policjantów (przy czym tu również wiedza jest niepełna, nie mówi się o zróżnicowaniach finansowych   wynikających   ze   stopnia   awansu   zawodowego   nauczycieli   czy stopnia awansu w hierarchii służb mundurowych reprezentowanych przez policjantów, co łączy się np. z wynagrodzeniem), czy w przypadku nauczycieli z sytuacją dydaktyczną, organizacyjno-porządkową (w ostatnich latach dominują badania nad zdalną edukacją, jej skutkami itp.) (por. Łukasik, 2021a; Łukasik i in., 2023), zaś w przypadku policjantów np. z poczuciem odpowiedzialności i kontroli. Ponadto o satysfakcji nauczyciela czy policjanta można wnioskować na podstawie kreowanych w mediach obrazów, co przekłada się w odniesieniu do nauczycieli na budowanie raczej negatywnego wizerunku, a policjantów – pozytywnego.

Mimo iż w tym zakresie nie prowadzono badań w relacji do satysfakcji, to można uznać, że negatywnie kreowany medialny i publiczny obraz zawodów zaufania społecznego może ujemnie oddziaływać zarówno na satysfakcję zawodową, jak i ogólnie postrzegany prestiż zawodu osób pracujących w tych zawodach. Niepełny obraz pracy nauczycieli, policjantów, brak zainteresowania podjęciem pracy w zawodzie nauczyciela i odpad z zawodu, destrukcyjne zachowania i łamanie przepisów prawa przez policjantów – wszystkie te zagadnienia dały impuls do napisania książki, której dano tytuł Satysfakcja z pracy. Implikacje do zarządzania zasobami ludzkimi.
Podejmując się opracowania tego zagadnienia oraz realizacji projektu badawczego, uznano, że cenne i wartościowe będzie zbadanie satysfakcji z pracy w relacji do resilience, samooceny, umiejscowienia kontroli w celu nie tylko uzupełnienia aktualnych diagnoz dotyczących pracowników zawodów zaufania społecznego, ale i wskazania osobom zarządzającym zasobami ludzkimi (tu rozumianymi i określanymi zamiennie jako kapitał ludzki, kapitał osobowy, potencjał osobowy) na różnych szczeblach i poziomach (od decydentów ministerialnych po dyrektorów/naczelników/dowódców) znaczenia satysfakcji z pracy zarówno dla satysfakcji osobistej, samopoczucia osób wykonujących te zawody, jak i dla jakości i efektywności ich pracy, mającej wymiar i odpowiedzialność społeczną. Ważne stało się także rozpoznanie zależności między samooceną a wskazanymi zmiennymi psychologicznymi, aby przekonać się o tym, czy ten obszar wymaga dalszych pogłębionych eksploracji, a jeśli tak, to w jakim zakresie.

Warto dodać, że w realizowanym na potrzeby tej publikacji projekcie badawczym punktem wspólnym badań nad nauczycielami i policjantami była kategoria satysfakcji z pracy. To oznaczało, że wspólny trzon empiryczny stanowiły zastosowane narzędzia do badania odczuwanej satysfakcji z pracy, a rozłączny dla nauczycieli zmienne: resilience i samoocena, natomiast dla policjantów umiejscowienie kontroli. Zatem różne też były grupy badawcze. Wybór narzędzi i zmiennych psychologicznych uzasadniony był przeglądem badań opisanych w literaturze przedmiotu (brakiem badań w tym zakresie w rozpatrywanych tu grupach zawodów zaufania społecznego) oraz znaczeniem poszczególnych zmiennych dla satysfakcji z pracy, efektywności pracy, misji i etyki zawodu oraz społecznego wizerunku [w przypadku nauczycieli obserwowany jest brak prestiżu zawodu (Piwowarski, 2018; Łukasik, 2021a) czy utrata pozycji autorytetu wśród uczniów (Jagielska, 2021, 2023; Łukasik, 2021b; Stańdo, Jagielska, Fechner, 2023)]. Analiza danych nie tylko umożliwiła wskazanie dalszych kierunków badań (wraz z ich ograniczeniami), ale i ujawniła potrzebę uświadomienia osobom zarządzającym, jakie znaczenie ma dla efektywności i jakości pracy satysfakcja zawodowa, a także jakie zasoby i w jaki sposób wykorzystać w procesie zarządzania w różnych aspektach: od wsparcia, poprzez profilaktykę, rozwój, skuteczność i osiąganie sukcesu indywidualnego pracowników oraz instytucji, jednostki organizacyjnej, zawodów zaufania społecznego.
Książka składa się z sześciu głównych rozdziałów, opatrzonych, jak przystało dla tego typu publikacji, „Wstępem” i „Podsumowaniem.

Satysfakcja z pracy – rekomendacje do zarządzania zasobami ludzkimi”. Rozdział pierwszy dedykowano zagadnieniu satysfakcji z pracy. Odniesiono się w nim między innymi do definicyjnego ujęcia tej kategorii, modeli satysfakcji zawodowej oraz determinant. W rozdziale drugim skoncentrowano się na opisie kategorii resilience. Wyjaśniono w nim etymologię tego terminu, jego definicyjne ujęcia, przedstawiono pojęcia powiązane z koncepcją resilience oraz zaprezentowano krótkie odniesienie do badań. Następnie omówiono pojęcie samooceny, jej wymiary oraz badania dotyczące zawodu nauczyciela. Nawiązano również do zagadnienia umiejscowienia kontroli (LOC), zaprezentowano definicje, typy i wskazano na znaczenie dla rozwoju człowieka.

Rozdział piąty zawiera metodologiczne założenia przeprowadzonych badań. Badania zrealizowano w paradygmacie ilościowym. Zgodnie z zasadami projektu badawczego dla tego paradygmatu określono przedmiot, cele badań, problemy badawcze, hipotezy, a także scharakteryzowano metody i narzędzia badawcze, a także przebieg badań i badane grupy. W kolejnych trzech rozdziałach (4–6) zaprezentowano relacje z badań zgodnie z przyjętą chronologią za­łożeń i opisów teoretycznych oraz założeń projektu ujętych w opisie metodologicznym. W podsumowaniu zaakcentowano znaczenie badań nad satysfakcją zawodową pracowników zawodów zaufania społecznego dla efektywnego zarządzania kapitałem ludzkim na rzecz podnoszenia jakości życia i pracy osób wykonujących zawód nauczyciela i policjanta.

Oddając publikację do rąk czytelników, liczymy na zainteresowanie prezentowanymi badaniami. Niech stanie się inspiracją do wyszukiwania obszarów niezbadanych, diagnozowania kategorii znaczących dla odczuwania satysfakcji osób wykonujących zawody ważne dla społeczeństwa, a także realizacji nowych projektów badawczych, dając wskazania odnośnie do kierunku działań oraz rozwiązań z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi wzmacniających satysfakcję zawodową oraz zmierzających w stronę doświadczania szczęścia, sukcesów zawodowych i zawodowego spełnienia.

Norbert G. Pikuła
Katarzyna Jagielska
Joanna M. Łukasik

Odczuwanie satysfakcji z pracy jest istotnym problemem związanym z zarządzaniem w procesach ludzkiej pracy, ponieważ pozwala zrozumieć, co wpływa na zadowolenie człowieka z pracy i jak można poprawić jego pozytywne doświadczenia z miejsca pracy. [...]
Osoby odczuwające satysfakcję z pracy: lepiej identyfikują się z misją miejsca pracy i zawodu, chętniej wykazują chęć współpracy z innymi w miejscu pracy, są bardziej zaangażowane w pracę, w większym stopniu są lojalne wobec pracodawcy, wykonują pracę o wyższej jakości, są bardziej pozytywnie nastawione do zmian. [...]

Książka dotyczy bardzo ważnej problematyki badań. Dodajmy, problematyki na pograniczu pedagogiki pracy, socjologii pracy i psychologii pracy. Taka interdyscyplinarność utrudnia badania empiryczne. Autorzy udokumentowali, że z tymi trudnościami teoretycznymi i metodologicznymi można sobie poradzić.

Z recenzji prof. dra hab. Waldemara Furmanka
Uniwersytet Rzeszowski w Rzeszowie

Monografia dotyczy aktualnych i ważnych zagadnień związanych z zarządzaniem zasobami ludzkimi i ma charakter teoretyczno-badawczy. Autorzy dokonali diagnozy oraz pogłębionej   analizy   psychospołecznych   uwarunkowań   funkcjonowania   osób   w   miejscu pracy.

Książka jest ważnym źródłem wiedzy i może być adresowana do szerokiego grona czytelników. Z pewnością zainteresuje pracowników naukowych, studentów, a także praktyków zarówno psychologów, jak i pedagogów oraz osoby zarządzające zasobami ludzkimi. Może być również inspirującą lekturą dla wszystkich interesujących się złożonymi zagadnieniami z obszaru organizacji i zarządzania, pracowników działów HR, którzy mogą wykorzystać zawarte w publikacji wskazówki we wspieraniu swoich współpracowników w ich indywidualnym rozwoju, co w konsekwencji może się przyczyniać do zwiększenia satysfakcji i efektywności ich pracy oraz optymalizacji osiągnięć zawodowych.

Z recenzji dr hab. Małgorzaty Kuśpit, prof. UMCS
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie