• Obniżka
Edukacja ALTERNATYWNA na rzecz demokratyzacji procesu kształcenia

Edukacja ALTERNATYWNA na rzecz demokratyzacji procesu kształcenia

ISBN: 978-83-7850-829-8
34,29 zł
28,29 zł Oszczędzasz: 6,00 zł

Wyświetl historię cen produktu

Najniższa cena w ciągu ostatnich 30 dni 30,00 zł

Czas dostawy kurierem InPost 24 godziny! E-booki w ciągu 15 minut!

Edukacja alternatywna rodzi liczne dylematy zarówno w teorii, jak i w praktyce, dlatego każda okazja do wymiany poglądów, idei, prezentacji rozwiązań teoretycznych i praktycznych, do prowadzenia sporów czy wzmacniania własnych celów i rodzajów zaangażowania – będzie wpisywać się w dobro wspólne, z którego w kolejnych latach będą mogli korzystać inni, choć i nam zapewne ten udział przyda się do czegoś istotnego...

Wersja książki
Ilość

VII Międzynarodowa Konferencja „Edukacja alternatywna – dylematy teorii i praktyki” […] wpisuje się w cykliczne sesje naukowo-oświatowe zainicjowane przez profesora Bogusława Śliwerskiego, łączące środowiska akademickie, nauczycielskie, stowarzyszenia rodziców działające na rzecz jakości edukacji dziecka, poszanowania jego praw oraz demokratyzacji systemów edukacyjnych. Adresatami konferencji są […] badacze, teoretycy, metodycy kształcenia, […] kadra kształcąca i doskonaląca zawodowo nauczycieli, wychowawców oraz opiekunów dzieci i młodzieży, praktycy, nauczyciele nowatorzy, twórcy szkół, programów i klas autorskich, politycy oświatowi, działacze stowarzyszeń edukacyjnych, przedstawiciele organizacji związkowych, wychowawczych i ruchu wynalazczego. Za każdym razem uczestniczą w niej naukowcy z takich krajów, jak: Niemcy, Wielka Brytania, Czechy, Austria. […]

Kolejny tom poświęcony alternatywności w edukacji wypełniają artykuły kilkudziesięciu autorów, reprezentujących nie tylko uznane ośrodki akademickie w Polsce i za granicą, lecz także różne szczeble oświaty, ośrodki doskonalenia nauczycieli, stowarzyszenia i fundacje działające na rzecz demokratyzacji edukacji. Znajdziemy tu zatem cały wachlarz problemów: od zagadnień teorii pedagogicznej do operacjonalizacji teoretycznych zagadnień w szkolnej codzienności, od edukacji formalnej do nieformalnych projektów edukacyjnych, od opisu zależności, w jakie uwikłana jest szkoła, do autonomicznego tworzenia i urzeczywistniania celów kształcenia i wychowania, od ideologicznych postulatów pedeutologicznych do propozycji zmian w przygotowaniu nauczyciela do pracy dydaktycznej i wychowawczej.

Dominantą treściową konferencji było podjęcie dyskusji wokół alternatywnych teorii i praktyk edukacyjnych na świecie ze szczególnym zwróceniem uwagi na edukację w demokracji i ku demokracji, prawa dziecka i jego wychowawców oraz miejsce edukacji alternatywnej w społeczeństwach obywatelskich. […]

W czasie trzydniowych obrad dokonano pogłębionej i, co istotne, interdyscyplinarnej refleksji nad szkolnictwem alternatywnym w Polsce i za granicą, przedstawiono różne modele szkół alternatywnych oraz zróżnicowanych kulturowo podejść do wychowania. Przedmiotem wspólnej analizy były niekonwencjonalne teorie, doświadczenia i metody prowadzenia badań w zakresie alternatywnej edukacji. […] Tajemnica niezmienności dążeń reformatorskich […] tkwi nie tylko w ideologii pedagogicznego indywidualizmu, neoromantyzmu lub pedagogiki oporu, lecz także w coraz silniej odczuwanej przez szeroko pojmowanych wychowawców potrzebie zrezygnowania z odczłowieczających struktur i praktyk edukacyjnych na korzyść rzeczywistej, a nie jedynie deklarowanej humanizacji procesu kształcenia i wychowania. Stąd też najprawdopodobniej tak szerokie zainteresowanie licznych pedagogów problematyką wielości dróg wiodących do edukacyjnego i wychowawczego powodzenia.

prof. dr hab. Bogusław Śliwerski i dr hab. Renata Nowakowska-Siuta

298 Przedmioty

Opis

Książka elektroniczna - E-book
EPUB

Specyficzne kody

isbn
978-83-7850-829-8

Nowakowska-Siuta Renata

Nowakowska-Siuta Renatadoktor habilitowany nauk humani­stycznych w zakresie pedagogiki, profe­sor nadzwyczajny Chrzescijańskiej Aka­demii Teologicznej w Warszawie oraz profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego. Na Uniwersytecie War­szawskim wyklada od 1994 roku, początkowo na Wydziale Pedagogicznym, a obecnie w Centrum Kształcenia Nauczycieli Języków Obcych i Edukacji Europejskiej. Od 2009 roku jest profesorem na Wydziale Pedagogicznym Chrzescijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, gdzie kieruje Katedrą Dydaktyki i Pedagogiki Szkolnej. Od 2008 roku pełni funkcję eksperta w Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji. Autorka licznych publikacji naukowych z zakresu pedagogiki porównawczej, polityki oświatowej oraz pedagogiki szkoły.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Autor

Nowakowska-Siuta Renata

ISBN druk

978-83-7850-780-2

ISBN e-book

978-83-7850-829-8

Objętość

426 stron

Wydanie

I, 2014

Format

B5 (160x235)

Oprawamiękka, klejona

Słowo wstępne 


Część I. Teoretyczne i metodologiczne dylematy alternatywności pedagogiki i pedagogii

Z.A. Kłakówna. Czy polska szkoła ma szansę na zmianę?   

O. Czerniawska. Oświata dorosłych jako druga szansa w świetle badań biograficznych   

I. Nowosad. Źródła koncepcji autonomii szkoły w Europie Autonomia szkoły w dorobku przedstawicieli pedagogiki reformy

S. Dylak, A. Wiśniewska, M. Leszkowicz. Strategia kształcenia wyprzedzającego – nauczyciel architektem wiedzy ucznia   

M. Muszyńska. Gdy metoda edukacyjna staje się metodologią badań jakościowych – w stronę własnego projektu    

J. Kiersch. Den Sinn des Lernens entdecken: Rudolf Steiner und Ernst Cassirer   

J. Bąbka. Uczenie się we współpracy jako edukacja ku demokracji   

A. Murzyn. Transformacja zamiast reformacji. Kena Robinsona krytyka systemu edukacji 

A. Żywczok. Pedagogika pomyślnej egzystencji jako reaktywowanie postawy afirmacji życia w kulturze europejskiej 

J. Kruk. Filozoficzne aspekty rozwoju dziecka w kontekście fenomenologicznego i dialogicznego odczytania myśli Marii Montessori 

B. Surma. „Edukacja i pokój” w koncepcji pedagogicznej Marii Montessori w kontekście wychowania do demokracji   

H. Retter. Aspekte der Bildungsgerechtigkeit in der liberalen Demokratie – oder: Nützt die deutsche Bildungsdiskussion der „Alternativen Pädagogik” in Polen?   

K. Rýdl. Alternativní pedagogika pod vlivem společenských změn v České republice v letech 1989–2012   


Część II. Pedagogika Janusza Korczaka – współczesna recepcja idei a procesy demokratyzacji szkoły

M. Kirchner. Janusz Korczak: Achtung und Anerkennung des Kindes als Elemente einer Anthropologie des Kindes. Das Kind als gleichwertiger und gleichberechtigter Mensch   

D. Misiak. Idea planu daltońskiego a prawo do indywidualizmu edukacyjnego dziecka 

K. Chmiel, A. Maj. Podmiotowość dziecka w procesie nauczania, czyli porównanie myśli pedagogicznej  Janusza Korczaka z filozofią International Baccalaureate Organization (IBO) 

A. Bystrzycka. Janusz Korczak – rzeźbiarz duszy dziecięcej

T. Wejner-Jaworska. Prawa dziecka w edukacji alternatywnej   


Część III. Pedagogika alternatywna w praktyce

A. Wróbel. Działanie wychowawcze w dyskursie pedagogiki alternatywnej (na przykładzie nieautorytarnych koncepcji wychowania)   

L. Wollman. Społeczne i emocjonalne aspekty uczenia się – zaniedbane obszary polskiej szkoły 

M. Magda-Adamowicz. Nauczyciel twórczy pedagogicznie w edukacji alternatywnej 

B. Tołwińska. Kierowanie szkołą w ujęciu alternatywnym   

J. Sajdera. Edukacja przedszkolna jako sprawdzian dla zaangażowanego społeczeństwa 

D. Danielik-Kowalska. Progresywne inspiracje dla planów reform edukacyjnych w Polsce   

K. Zajdel. Podcast w nauczaniu wczesnoszkolnym 

D. Zawadzka. Nauczyciel – interwent. Konieczność przygotowywania pedagogów szkolnych do reagowania w sytuacjach kryzysu

J. Tomiło. Niektóre teoretyczno-metodologiczne problemy badań dotyczące edukacji dorosłych przez Internet 

I.B. Zielińska. VII Międzynarodowa Konferencja „Edukacja alternatywna – dylematy teorii i praktyki”. O wybranych „rodzynkach” i muzycznej edukacji 

Rozpoznania elementarne

Z prądem czy pod prąd?


Nasza dzisiejsza szkoła, charakteryzowana za pomocą czterech wyliczonych w pierwszym akapicie epitetów, w masie nie spełnia niczyich oczekiwań. Jest do niczego. Stała się w zasadzie przechowalną dla dzieci i młodzieży w wieku nieprodukcyjnym. Takie oceny nie należą do ekstremów. Stanowią raczej sferę przeświadczeń wręcz potocznych. Można o nich czytać w prasie codziennej i tygodnikach, zwłaszcza w okresach, gdy przeprowadzane są jakieś sprawdziany szkolne czy egzaminy maturalne. Ironiczny komentarz pewnego nauczyciela, bohatera amerykańskiej powieści, brzmi przy tym nad wyraz uniwersalnie i zdaje się brutalnie odsyłać do głębszych znaczeń idei szkoły, na przykład oświeceniowych:


Nasi przodkowie – mówił – orzekli w mądrości swojej, że dzieci są dla rodziców nienaturalnym obciążeniem. Wobec tego stworzyli więzienie, które nazywa się szkołą, i wyposażyli je w tortury zwane edukacją. Spędzasz czas w szkole, gdy rodzice już – a przemysł jeszcze – nie mogą się tobą zająć.


Dziś kłopoty szkoły jako instytucji, nie tylko w Polsce zresztą, w pierwszym rzędzie zdają się wynikać ze zderzenia tego, czego szkoła od swych uczniów zwykła oczekiwać, z tym, czego ci sami uczniowie doświadczają i co praktykują w rolach uczestników pozaszkolnego kontekstu kulturowego. Szkoła zatem chce wysiłku, pracy, namysłu, koncentracji, poszukiwania, dociekania, cierpliwości w oczekiwaniu na wyniki. Z pozaszkolną ofertą wiąże się natomiast szybkość zaspokajania dążeń, niecierpliwość, natychmiastowość, bezwysiłkowość, przyjemność, ludyczność, wielość doznań, nastawienie na akcję, nie na kontemplację. Nie dziwi więc postrzeganie edukacji szkolnej jako opresyjnej przy takim zestawieniu.

Doraźne naprawianie sytuacji natomiast zmierza najczęściej do zrównania w jakiejś mierze ofert szkolnej i pozaszkolnej. Odpowiada to właściwie relacjom wdrukowanym w doświadczenie społeczne. Istotą szkoły, jaką znamy i o której pojęcie dziedziczymy co najmniej od oświecenia, poprzez pozytywizm, a także nawyki z czasów komunizmu, było bowiem zawsze wspieranie kultury pozaszkolnej. Szkoła była swego rodzaju ekspozyturą kultury, traktowanej jako wartość. To oznacza oczywiście, że była też ekspozyturą ideologii reprezentatywnej dla tych, którzy nią zawiadywali. Miała służyć wprowadzaniu w kulturę, osadzaniu w niej, kształcić sprzymierzeńców otaczającej kultury. Nieoświeconych miała wprowadzać do „świątyni” kultury lub zdobywać wśród nich popleczników ideologii, jak w komunizmie. Miała powtarzać i utrwalać mechanizmy oraz gesty charakterystyczne dla kulturowego kontekstu pozaszkolnego. Ocena tego rodzaju intencji to już kwestia innego planu. Nie tylko czas komunizmu wartościowany bywa jako opresyjny – także oświecenia, na przykład, takie oceny dotyczą.

Dziś pytanie brzmi: czy w dalszym ciągu chcemy scharakteryzowaną tu ideę szkoły podtrzymywać, jeśli zważyć, że współczesność nasza – pięknie zdemokratyzowana i zglobalizowana – oferuje kulturę konsumpcji i lekceważy kwestie duchowości człowieka? Czy szkoła ma takiej kulturze służyć? Czy pospieszne przenoszenie do szkoły wzorców spoza szkolnego kontekstu, reklamowane jako edukacyjne panaceum, bo odpowiadające pozaszkolnym modelom życia i zachowań, rzeczywiście może stanowić remedium na szkolne bolączki? Czy szkoła dziś ma być jak kiedyś ekspozyturą pozaszkolnej kultury? W jakim stopniu, w jakich zakresach? Inaczej mówiąc, czy szkoła ma dziś iść, jak zawsze bywało, z prądem głównych kulturowych trendów, czy raczej pod prąd? A jeśli pod prąd, to czy nie mamy do czynienia z myślą z gruntu utopijną? I jeśli pod prąd, to jak kształtować motywację dla takich rozwiązań u głównych zainteresowanych?

 

Uroda utartych kolein

Pod prąd nie oznacza tak czy inaczej opowiadania się za utrzymywaniem skansenu, choć obserwacje, które pozwalają tak szkołę postrzegać, mają podstawy niezależne od rozmaitych deklaracji. Swoiste „parcie na skansen” to rezultat potocznego obrazu szkoły i pojęcia o niej. Wydaje się bowiem, że wszystko, co szkoły dotyczy, reprezentuje jedną ze struktur „długiego trwania” w sensie opisywanym przez Fernanda Braudela. Dzieje się tak dlatego, że problemy szkoły w wersji potocznej znane są u nas każdemu z autopsji. Do szkoły każdy chodził.

W Polsce w związku z tym spośród problemów dotyczących szkoły najbardziej znane każdemu są kwestie dotyczące lekcji języka polskiego. Każdy wszak po polsku mówi. Tu zwłaszcza znany jest problem lektur. Nie ma takich, którzy nie wiedzą, co w szkole powinno się z obowiązku najbardziej obowiązkowego czytać. Wiedzą nawet, co kto powinien wyczytać. Wielu wie też, że powinno się uczyć gramatyki opisowej, choć ta wiedza lansowana bywa zwykle nieco ciszej.

Takie widzenie nie stanowi zresztą naszej polskiej specjalności. Podobne uwagi formułował w swoim czasie angielski poeta Wystan Hugh Auden w tomie esejów Ręka farbiarza, zauważając referowane tendencje w odniesieniu do swego ojczystego języka. Dodawał przy tym, że powszechne znawstwo matematyki nie ujawnia się tak pochopnie. U nas chyba tak samo. I nie chodzi o sarkazm. Raczej o podkreślenie faktu, że potoczne wyobrażenia i przeświadczenia na temat istoty szkoły oraz sposobu odgrywania społecznych ról uczniów i nauczycieli stanowią właśnie rodzaj doświadczenia powszechnego. Nic dziwnego, że są rozprzestrzenione tak szeroko, jak to tylko możliwe w dzisiejszym społeczeństwie, i w takiej postaci są przechowywane, konserwowane, a z czasem idealizowane, jak to na ogół bywa w stosunku do okresu młodości. Z tego powodu należą do nad wyraz trwałych i łatwo poddają się reprodukcji. Wprowadzanie innowacji napotykać może opór, a nawet jeśli na jakiś czas „nowe” znajdzie dla siebie miejsce, w stare koleiny nietrudno znowu wpaść. Wystarczy, że nowa generacja nauczycieli będzie kształcona według dawniejszych wyobrażeń o szkole, a to jest praktyka dość typowa.

 

VII Międzynarodowa Konferencja „Edukacja alternatywna – dylematy teorii i praktyki” […] wpisuje się w cykliczne sesje naukowo-oświatowe zainicjowane przez profesora Bogusława Śliwerskiego, łączące środowiska akademickie, nauczycielskie, stowarzyszenia rodziców działające na rzecz jakości edukacji dziecka, poszanowania jego praw oraz demokratyzacji systemów edukacyjnych. Adresatami konferencji są […] badacze, teoretycy, metodycy kształcenia, […] kadra kształcąca i doskonaląca zawodowo nauczycieli, wychowawców oraz opiekunów dzieci i młodzieży, praktycy, nauczyciele nowatorzy, twórcy szkół, programów i klas autorskich, politycy oświatowi, działacze stowarzyszeń edukacyjnych, przedstawiciele organizacji związkowych, wychowawczych i ruchu wynalazczego. Za każdym razem uczestniczą w niej naukowcy z takich krajów, jak: Niemcy, Wielka Brytania, Czechy, Austria. […]

Kolejny tom poświęcony alternatywności w edukacji wypełniają artykuły kilkudziesięciu autorów, reprezentujących nie tylko uznane ośrodki akademickie w Polsce i za granicą, lecz także różne szczeble oświaty, ośrodki doskonalenia nauczycieli, stowarzyszenia i fundacje działające na rzecz demokratyzacji edukacji. Znajdziemy tu zatem cały wachlarz problemów: od zagadnień teorii pedagogicznej do operacjonalizacji teoretycznych zagadnień w szkolnej codzienności, od edukacji formalnej do nieformalnych projektów edukacyjnych, od opisu zależności, w jakie uwikłana jest szkoła, do autonomicznego tworzenia i urzeczywistniania celów kształcenia i wychowania, od ideologicznych postulatów pedeutologicznych do propozycji zmian w przygotowaniu nauczyciela do pracy dydaktycznej i wychowawczej.

Dominantą treściową konferencji było podjęcie dyskusji wokół alternatywnych teorii i praktyk edukacyjnych na świecie ze szczególnym zwróceniem uwagi na edukację w demokracji i ku demokracji, prawa dziecka i jego wychowawców oraz miejsce edukacji alternatywnej w społeczeństwach obywatelskich. […]

W czasie trzydniowych obrad dokonano pogłębionej i, co istotne, interdyscyplinarnej refleksji nad szkolnictwem alternatywnym w Polsce i za granicą, przedstawiono różne modele szkół alternatywnych oraz zróżnicowanych kulturowo podejść do wychowania. Przedmiotem wspólnej analizy były niekonwencjonalne teorie, doświadczenia i metody prowadzenia badań w zakresie alternatywnej edukacji. […] Tajemnica niezmienności dążeń reformatorskich […] tkwi nie tylko w ideologii pedagogicznego indywidualizmu, neoromantyzmu lub pedagogiki oporu, lecz także w coraz silniej odczuwanej przez szeroko pojmowanych wychowawców potrzebie zrezygnowania z odczłowieczających struktur i praktyk edukacyjnych na korzyść rzeczywistej, a nie jedynie deklarowanej humanizacji procesu kształcenia i wychowania. Stąd też najprawdopodobniej tak szerokie zainteresowanie licznych pedagogów problematyką wielości dróg wiodących do edukacyjnego i wychowawczego powodzenia.

prof. dr hab. Bogusław Śliwerski i dr hab. Renata Nowakowska-Siuta


__________________

RENATA NOWAKOWSKA-SIUTA (red.), Edukacja alternatywna na rzecz demokracji w edukacji, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2014, ss. 425

Książka Edukacja alternatywna na rzecz demokracji w edukacji jest pok łosiem wymiany poglądów uczestników VII Międzynarodowej Konferencji „Edukacja alternatywna – dylematy teorii i praktyki”, która od wielu lat wpisuje si ę w cykliczne sesje naukowo-oświatowe zainicjowane przez profesora Bogusława Śliwerskiego. Już sam tytuł wskazuje, że mamy do czynienia z szerokim ujęciem problemu poszukiwania nowych dróg i odnajdywania tych częściowo „zapomnianych” w pedagogice, które mają prowadzić do zmiany współczesnej edukacji. Jest w nim (w tytule) zapowiedź pewnego rodzaju wskazań dla swoistych procesów edukacyjnych, które mają miejsce w palcówkach o światowych, a których punktem docelowym ma być szeroko rozumiana demokracja, a nawet demokracja partycypacyjna. Sami opiekunowie naukowi „projektu” wskazują we wstępie, że „znajdziemy tu zatem cały wachlarz problemów: od zagadnień teorii pedagogicznej do operacjonalizacji teoretycznych zagadnień w szkolnej codzienności, od edukacji formalnej do nieformalnych projektów edukacyjnych, od opisu zależności, w jakie uwikłana jest szkoła, do autonomicznego tworzenia i urzeczywistniania celów kształcenia i wychowania, od ideologicznych postulatów pedeutologicznych do propozycji zmian w przygotowaniu nauczyciela do pracy dydaktycznej i wychowawczej”1.

Na całość składa się dwadzieścia dziewięć tekstów, podzielonych tematycznie na trzy części: „Teoretyczne i metodologiczne dylematy alternatywności pedagogiki i pedagogii”; „Pedagogika Janusza Korczaka – współczesna recepcja idei a procesy demokratyzacji szkoły”; „Pedagogika alternatywna w praktyce”. Wszystkie zamieszczone artykuły zostały starannie dobrane pod względem spójności tematycznej oraz powiązania wewnątrz rozdziałowego. Poniżej scharakteryzuję poszczególne części, odnosząc się do pojedynczych tekstów.

Zofia Agnieszka Kłakówna: Czy polska szkoła ma szansę na zmianę? W swoim tekście autorka poszukuje odpowiedzi na postawione w tytule pytanie. Odnosi się do charakterystyki współczesnej szkoły, wskazując na jej potoczny odbiór i kształtowany w mediach wizerunek. W sposób subiektywny (i słusznie) wybiera pewne obszary szeroko rozumianej edukacji i tworzy kategorie Jej zdaniem koniecznych zmian. Jedną z takich kategorii uczyniła „około reformatorską mitologię”, do której odniosła si ę również w konkluzji, wskazując, iż przyjęty kierunek działań najprawdopodobniej, a właściwie z pewnością, nie przysłuży się postulowanemu (również przez nią) wyobrażeniu współczesnej, demokratycznej i zarazem „globalnej” szkoły. Tekst jest napisany bardzo dobrym językiem, czytelnym i prowokującym do podejmowania polemiki przez czytającego.

Olga Czerniawska: Oświata dorosłych jako druga szansa w świetle badań biograficznych

Tekst podejmuje problematykę całożyciowego uczenia się w kontekście stwarzania szans osobom dorosłym na podnoszenie oraz zmianę swoich kwalifikacji zawodowych, jak również kompetencji szeroko rozumianych. Autorka prezentuje w nim historyczne odniesienie do instytucji o światowych dla dorosłych. Dla uzasadnienia tez dotyczących potrzeby rozwijania edukacji dorosłych, prezentuje krótkie sylwetki osób, które podjęły naukę w późniejszym momencie swojego życia. Szczególny nacisk w swoich analizach kładzie na aspekt motywacji badanych osób do podjęcia nauki i ukończenia szkoły średniej lub wyższej. Tekst interesujący z punktu widzenia budowania oferty edukacyjnej dla dorosłych, jak również jako materiał inspirujący doradców zawodowych pracujących z osobami zagrożonymi wykluczeniem zawodowym, czy nawet społecznym (mam tu na uwadze przytoczone biografie).

Inetta Nowosad: Źródła koncepcji autonomii szkoły w Europie. Autonomia szkoły w dorobku przedstawicieli pedagogiki reformy

Tekst stanowi dobrze ustrukturalizowaną prezentację założeń nurtu pedagogiki reform oraz jej dorobku i znaczenia dla współczesnej szkoły. Odnosząc się do niemieckich przedstawicieli tego nurtu, Autorka skupiła się przede wszystkim na tych założeniach teoretyczno-praktycznych, których celem była zmiana tradycyjnej szkoły w stronę jej charakteru „wspólnotowego”. Dzięki treściom zawartym w artykule, czytelnik odnajdzie uwarunkowania niezbędne dla budowania autonomii placówki oświatowej. Część przytaczanych rozwiązań odnajdujemy w praktyce edukacyjnej, inne zaś powinny podlegać namysłowi osób zarządzających i współtworzących szkolną wspólnotę.

Stanisław Dylak, Anna Wiśniewska, Mateusz Leszkowicz: Strategia kształcenia wyprzedzającego – nauczyciel architektem wiedzy ucznia

Tekst wielowątkowy, jednak dobrze uporządkowany. Analiza rozpoczyna się od uzasadnienia tezy o „sile napędowej” młodych ludzi, którzy stają się prowodyrami zmian społecznych, a tak że edukacyjnych. Zmiana jest dla Autorów punktem wyjścia do dalszych rozważań o współczesnej roli nauczyciela, który przestaje być „przenoszącym wiedzę” i któremu trudno funkcjonować w coraz częściej postulowanej koncepcji konstruktywistycznej. Dla uwiarygodnienia stawianych tez Autorzy prezentują wyniki badań dotyczących zaangażowania w proces dydaktyczny uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Ich konstatacje są niepokojące – w dalszym ciągu nauczyciele nie dostrzegają potrzeby, a wręcz możliwości czynnego włączania uczniów w projektowanie procesu dydaktycznego i negocjowanie celów dydaktycznych oraz ścieżki dochodzenia do nich. W dalszej części artykułu zaprezentowane zostały założenia i wyniki badań dotyczących efektywności kształcenia wyprzedzającego.

Małgorzata Muszyńska: Gdy metoda edukacyjna staje się metodologią badań jakościowych – w stronę własnego projektu

Tekst interesujący poznawczo. Autorka dokonuje analizy teoretycznej relacji pomiędzy sztuką a procesem badań jakościowych. Prezentując metodę a/r/tografii jako metodologię badawczą stwierdza, że stwarza ona możliwości: badania interaktywnego, stawiania pytań, głębokiego badania przez wnikanie, ujawniania, weryfikowania, teoretyzowania. Stawia pytania o jej wykorzystanie w szerszym kontekście włączającym alegorię i ironię jako elementy wspomagające źródła danych do badań jakościowych w edukacji. Konkludując, zachęca czytelnika do dalszego poszukiwania jej autorskiej koncepcji metodologii, nazwanej przez nią paraart/alegoro/grafią i po średnio zaprasza do własnej publikacji. Tekst zmusza do pogłębionej analizy zawartych w nim treści i do dyskusji z ustaleniami Autora.

Jarosław Bąbka: Uczenie się we współpracy jako edukacja ku demokracji

Artykuł zawiera prezentację koncepcji odnoszących się do problemu budowania relacji pomiędzy jednostką a grupą. W dalszych rozważaniach Autor prezentuje podejście do podjętego przez siebie problemu poprzez odniesienie między innymi do poglądów Johna Deweya, a tak że do teorii J. S. Brunera. W konkluzji ujęcia zagadnienia współpracy podejmowanej w grupie rówieśniczej z punktu widzenia psychologiczno-pedagogicznego odnosi się do holistycznego myślenia o właściwościach rozwojowych młodego człowieka, aby dojść do rozważań na temat ciągłości i zmiany w procesie uczenia się we współpracy.

Andrzej Murzyn: Transformacja zamiast reformacji. Kena Robinsona krytyka systemu edukacji

Bardzo ciekawa analiza poglądów Kena Robinsona. Czytelnik śledząc wywód autorski, sam motywowany jest do stawiania pytań o sens i cel współczesnej edukacji. Bazując na założeniach krytyki systemu przez Robinsona, możliwa jest refleksja nad kierunkiem zmian możliwych do wprowadzenia oddolnie w palcówkach oświatowych. Walorem tekstu jest przejrzysty wywód i naukowy, a zarazem przystępny język opisu.

Alicja Żywczok: Pedagogika pomyślnej egzystencji jako reaktywowanie postawy afirmacji życia w kulturze europejskiej

Bardzo ważny tekst, szczególnie jeśli uświadomimy sobie, jak zwiększa się liczba diagnoz dotyczących rozpoznania u dzieci i młodzieży zaburzeń depresyjnych. Słusznie zauważa Autorka, iż współczesny świat prowokuje do ponownego zdefiniowania, czym jest afirmowanie życia. Sama pisze, że „nie jest zwyczajną przyjemnością, ale doznaniem ‘wyższym’ (świadomym przeżyciem), dostępnym przede wszystkim osobom o prawidłowej strukturze aksjologicznej, żyjącym godnie i w powszechnie rozumianej przyzwoitości”. I właśnie to poszukiwanie widoczne jest w zaproponowanych przez nią rewizjach stereotypów dotyczących afirmacji, szczęścia, radości. Szczerze polecam ten tekst wszystkim, a szczególnie tym, którzy wychowują, tym, którzy są wychowywani oraz tym, którym bliskie jest pojęcie samowychowania.

Barbara Surma: „Edukacja i pokój” w koncepcji pedagogicznej Marii Montessori w kontekście wychowania do demokracji

Autorka podejmuje teoretyczne rozważania na temat relacji za łożeń wychowania dla pokoju Marii Montessori z aktualnymi przesłankami wychowania do demokracji. Skupiając się na podstawowych założeniach demokracji, takich jak otwartość, wolność, godność, szuka możliwości zastosowania idei wychowania dla pokoju Marii Montessori we współczesnej edukacji. Tekst koresponduje z poprzednim i wzbogaca możliwości implementowania wybranych za łożeń koncepcji Montessori w pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela.

Dawid Misiak: Idea planu daltońskiego a prawo do indywidualizmu edukacyjnego dziecka

W artykule podejmowana jest problematyka indywidualizacji procesu edukacyjnego dziecka. Autor rozpoczyna wywód od przedstawiania za łożeń planu daltońskiego, a następnie poprzez opis praw dziecka przechodzi do pedagogii korczakowskiej. Jest to poprawna analiza literatury podejmowanych zagadnień, jednak zabrakło tu odniesienia do relacji pomiędzy pojęciami zaakcentowanymi w tytule. Czytelnik do końca czeka na wyjaśnienia dotyczące punktów wspólnych, jednak w konkluzji natrafia tylko na stwierdzenie uogólniające, że „Wiek XX to wiek rozwoju indywidualistycznego podejścia pedagogicznego do dziecka. Wymienić chociażby można takie dzieła i osoby, jak: plan daltoński, nowa edukacja, Maria Grzegorzewska, Maria Montessori, Janusz Korczak i in.” Niezrozumiałe jest tu pojęcie dzieła, chyba zastosowane w kontekście planu daltońskiego. Jednak pomimo powyższych uwag tekst warto przeczytać.

Kinga Chmiel, Angelika Maj: Podmiotowość dziecka w procesie nauczania, czyli porównanie myśli pedagogicznej Janusza Korczaka z filozofią International Baccalaureate Organization (IBO)

Autorki podjęły w swoim artykule bardzo interesujące zagadnienia dotyczące zestawienia cech wspólnych i swoistych koncepcji Korczaka oraz koncepcji IBO. Szkoda, że nie wyjaśniły dokładniej założeń IBO oraz nie przybliżyły ich wyszczególnionej formy IB, której poświęciły najwięcej miejsca. Oczywiście, zaangażowany czytelnik znajdzie uzupełnienie brakujących treści w literaturze tematu, jednak dla przejrzystości wywodu można było wyjaśnić i scharakteryzować stosowane pojęcia. Pozostaje tak że otwarte pytanie odnośnie wykorzystania koncepcji IBO w polskim systemie oświaty, ponieważ większość odniesień do tego projektu sprowadza się do etapu kształcenia pondgimnazjalnego. Interesujące byłoby wskazanie, gdzie i w jakim zakresie założenia IBO realizowane są w Polsce w odniesieniu do dzieci i młodszej młodzieży. Jednak samo zauważenie problemu oceniam jako wartościowe.

Anna Bystrzycka: Janusz Korczak – rzeźbiarz duszy dziecięcej

Poprawna analiza koncepcji korczakowskiej z odniesieniem do literatury. Może służyć jako materiał do pracy warsztatowej, której celem będzie poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: kim jestem, a kim mógłbym być w procesie wychowania młodego człowieka.

Alina Wróbel: Działanie wychowawcze w dyskursie pedagogiki alternatywnej (na przykładzie nieautorytarnych koncepcji wychowania)

Bardzo dobrze napisany tekst teoretyczny. Autorka w sposób przejrzysty podejmuje analizę nieautorytarnych koncepcji wychowania w odniesieniu do zaproponowanego przez siebie porządku: podmiot działający, kto działa; kto lub co jest przedmiotem działania; jakie cele stawiane są przed tym działaniem; jak działa jakie metody i środki stosowane s ą w tym działaniu; jakie są uwarunkowania/warunki tego działania; jakie są rezultaty tego działania?

Lidia Wollman: Społeczne i emocjonalne aspekty uczenia się – zaniedbane obszary polskiej szkoły

Autorka stawia pytania o rolę i zadania współczesnej szkoły. Już w tytule akcentuje zaniedbania w obszarze społecznym i rozumienia oraz analizowania emocji towarzyszących każdemu podmiotowi proces u dydaktycznego. Dzieląc tekst na logicznie wyodrębnione podrozdziały, stara się udowodnić tezę dotyczącą tego, że „być może... współczesna szkoła, powinna być miejscem dyskutowania i konfrontowania poglądów, wiedzy, umiejętności i postaw, które wciąż się zmieniają i nigdy nie są do końca pewne”. Tekst refleksyjny i skłaniający czytelnika do poszukiwania nowych alternatywnych dla kultu „tylko wiedzy” obszarów działania pedagogicznego.

Marzenna Magda-Adamowicz: Nauczyciel twórczy pedagogicznie w edukacji alternatywnej

Wartością tekstu jest prezentacja wyników badań prowadzonych przez autorkę. Przybliża ona czytelnikowi charakterystykę nauczyciela twórczego, jednocześnie wskazując, iż przede wszystkim on będzie gwarantem alternatywnych poszukiwań w praktyce pedagogicznej. Tekst ten jest szczególnie ważny, biorąc pod uwagę coraz większe ujednolicanie procesu dydaktyczno-wychowawczego w polskich szkołach poprzez obligatoryjne przepisy, a ostatnio obligatoryjny podręcznik do nauki. Stąd, ważne jest uświadomienie nauczycielom ich roli w poszukiwaniu nowych koncepcji lub możliwości twórczego adaptowania znanych i uznanych koncepcji praktyczno- teoretycznych.

Bożena Tołwińska: Kierowanie szkołą w ujęciu alternatywnym

Artykuł podejmuje bardzo ważny problem kadr kierowniczych w polskim systemie oświatowym. Od wielu lat zadawane są pytania: kim jest i kim powinien być dyrektor placówki o światowej. Oni sami również często znajdują się pomiędzy ja – nauczyciel a ja – „kierownik”, niezależnie od przyjętej przez siebie koncepcji kierowania palcówką. Takie zawieszenie nie sprzyja budowaniu szkoły jako organizacji uczącej się i co za tym idzie – rozwijającej. Autorka słusznie wskazuje na bariery zewnętrzne ograniczające dyrektora szkoły, ale również optymistycznie wskazuje, że istnieją możliwości dla obrania drogi alternatywnej, pozwalającej pozostać pedagogiem i „budowniczym” nowej jakości w „przedsiębiorstwie” jakim jest placówka oświatowa, z jej specyfiką funkcjonowania. I to przesłanie warte jest upowszechnienia w dyskusji środowiska oświatowego.

Jolanta Sajdera: Edukacja przedszkolna jako sprawdzian dla zaangażowanego społeczeństwa

Bardzo dobra analiza problemów edukacji przedszkolnej w odniesieniu do jej wybranych obszarów. Autorka skupiła się w nim na alternatywnych rozwiązaniach dotyczących edukacji i opieki nad małym dzieckiem. Wskazała również na obywatelskie zaangażowanie rodziców w spór z przedstawicielami rządu dotyczący wcześniejszego opuszczania edukacji przedszkolnej przez ich dzieci. Jednak, pomimo opisanych przez nią problemów tego etapu wczesnej edukacji, należy podkreślić to, co związane jest z jego upowszechnianiem. Coraz śmielej środowisko pedagogów przedszkolnych upomina się o uznanie dla swych działań, czego doskonałym przykładem może być zakończona sukcesem inicjatywa łódzkich nauczycieli przedszkoli, dotycząca uznania przez Sejm 20 września dniem przedszkolaka, czego autorka nie odnotowała.

Dorota Danielik-Kowalska: Progresywne inspiracje dla planów reform edukacyjnych w Polsce

Poprawna analiza założeń koncepcji reform J. Deweya. Tekst teoretyczny jest próbą odniesienia teorii progresywnej do zmian w polskiej oświacie. Ważną tezą przedstawioną w artykule jest to, iż polskie reformy nie mają znamion przemyślanych koncepcji i stanowi to ich największy mankament. Zaproponowane rozważania mogą i powinny stać się punktem wyjścia dla osób zaangażowanych w konsultowanie kolejnych zmian polityki oświatowej.

Krzysztof Zajdel: Podcast w nauczaniu wczesnoszkolnym

Tekst w sposób wyraźny, ale nie do końca wyjaśniony przez autora, dzieli się na dwie właściwie odrębne części. W pierwszej dokonana została charakterystyka dziecka w młodszym wieku szkolnym, zaś w drugiej zaprezentowano materiał dydaktyczny, jakim może być podcast – czyli plik dźwiękowy lub obrazowo- dźwiękowy. I właściwie ta druga część wnosi nowe możliwości do projektowania działań dydaktycznych oraz wychowawczych w szkole, jednak prezentacja tych możliwości została przez autora potraktowana dość ogólnikowo.

Dorota Zawadzka: Nauczyciel – interwent. Konieczność przygotowywania pedagogów szkolnych do reagowania w sytuacjach kryzysu

Tekst o charakterze metodycznym. W pierwszej części autorka przedstawiła ujęcie teoretyczne problemu przemocy. W drugiej zaś umieściła studium przypadku dziewczynki, z którą (jak wynika z tekstu) prowadziła terapię jej zaburzeń funkcjonowania społecznego i rodzinnego. Tekst może być przydatny dla pedagogów praktyków jako wskazówka dla prowadzenia wstępnego rozpoznania zaburzeń funkcjonowania dziecka w szkole i w domu oraz projektowania działań wspierających. Recenzowana przeze mnie publikacja jest bardzo dobrze przemyślanym zbiorem tekstów, które wzajemnie się uzupełniają lub rozszerzają omawianą problematykę. Zatem, już w tytule wskazana jest najważniejsza kwestia podjętych zagadnień, to jest próba dochodzenia do demokracji w edukacji poprzez poszukiwania alternatywnych metod, koncepcji oraz ponownego odnajdywania ich we wcześniej ujawnionych.

Mając na uwadze rosnące zainteresowanie w ostatnich latach pedagogów (szczególnie jako wyraz niezgody na „unifikację oświatową”) alternatywą rozwiązań teoretycznych i metodycznych, można przypuszczać, że niniejsza publikacja trafi na podatny grunt ich gotowości do podejmowania konkretnych działań zmierzających do postulowanej przez autorów zmiany polskiej szkoły. Stąd książka, która w sposób spójny wskazuje na możliwe i po żądane konsekwencje wyboru rozwiązań alternatywnych może być przydatna dla podjęcia odpowiedzialnych i adekwatnych, do własnych możliwości i potrzeb, decyzji zawodowych.

Walorem publikacji jest niewątpliwie zwrócenie uwagi środowiska o światowego na problem kształcenia i wychowywanie we współczesnej szkole. Redaktor naukowy publikacji oraz zaproszeni do niej autorzy podkreślają przy tym potrzebę autentycznego, a nie tylko pozornego, zaangażowania się w poszukiwanie ścieżek dochodzenia do demokracji. Większość z nich podnosi konieczność zadbania o wysokie kwalifikacje merytoryczne i wysokie morale osób odpowiedzialnych za edukację. Wskazują oni, że jest to możliwe dzięki odpowiedzialnemu programowaniu indywidualnego rozwoju i ścieżek rozwoju swoich podopiecznych.

Polecana przeze mnie książka pozwala lepiej rozumieć istotę i potrzebę zmian w obszarze pedagogiki w kontekście jej związków z życiem społecznym. Aktualność podejmowanych w niej zagadnień oraz znaczenie dla poszukiwań pozytywnej zmiany oświatowej sprawią, w moim odczuciu, że praca ta spotka się z dużym zainteresowaniem wśród teoretyków, jak i praktyków.

Sumując ocenę poszczególnych części publikacji, muszę przyznać, że mamy do czynienia nie tylko z pozycją wartościową, ale również taką, która w kompleksowy, ustrukturyzowany sposób próbuje wskazać na odpowiedzialne poszukiwanie alternatyw dla „szarej” i często ułomnej rzeczywistości edukacyjnej. Wartością książki jest uwypuklenie pozytywnego myślenia o jakości polskiej szkoły jako możliwego kierunku jej zmiany. Jestem przekonana, iż publikacja pod redakcją naukową Renaty Nowakowskiej-Siuty może stanowić istotny element dalszych rozważań odnośnie jakości polskiego systemu o światy oraz przygotowania nowych kadr pedagogicznych gotowych do poszukiwania i rozumienia potrzeby „wyboru” w jak że zróżnicowanym i dalej różnicującym się społeczeństwie.

Beata Jachimczak

____________________________________

1 B. Śliwerski, R. Nowakowska-Siuta, w: Segregacja, integracja, inkluzja, red. B. Grochmal- Bach, A. Czyż, A. Skoczek, Wydawnictwo WAM, Kraków 2014, s. 8.

RENATA NOWAKOWSKA-SIUTA (red.), Edukacja alternatywna na rzecz demokracji w edukacji, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2014, ss. 425

Książka Edukacja alternatywna na rzecz demokracji w edukacji jest pok łosiem wymiany poglądów uczestników VII Międzynarodowej Konferencji „Edukacja alternatywna – dylematy teorii i praktyki”, która od wielu lat wpisuje si ę w cykliczne sesje naukowo-oświatowe zainicjowane przez profesora Bogusława Śliwerskiego. Już sam tytuł wskazuje, że mamy do czynienia z szerokim ujęciem problemu poszukiwania nowych dróg i odnajdywania tych częściowo „zapomnianych” w pedagogice, które mają prowadzić do zmiany współczesnej edukacji. Jest w nim (w tytule) zapowiedź pewnego rodzaju wskazań dla swoistych procesów edukacyjnych, które mają miejsce w palcówkach o światowych, a których punktem docelowym ma być szeroko rozumiana demokracja, a nawet demokracja partycypacyjna. Sami opiekunowie naukowi „projektu” wskazują we wstępie, że „znajdziemy tu zatem cały wachlarz problemów: od zagadnień teorii pedagogicznej do operacjonalizacji teoretycznych zagadnień w szkolnej codzienności, od edukacji formalnej do nieformalnych projektów edukacyjnych, od opisu zależności, w jakie uwikłana jest szkoła, do autonomicznego tworzenia i urzeczywistniania celów kształcenia i wychowania, od ideologicznych postulatów pedeutologicznych do propozycji zmian w przygotowaniu nauczyciela do pracy dydaktycznej i wychowawczej”1.

Na całość składa się dwadzieścia dziewięć tekstów, podzielonych tematycznie na trzy części: „Teoretyczne i metodologiczne dylematy alternatywności pedagogiki i pedagogii”; „Pedagogika Janusza Korczaka – współczesna recepcja idei a procesy demokratyzacji szkoły”; „Pedagogika alternatywna w praktyce”. Wszystkie zamieszczone artykuły zostały starannie dobrane pod względem spójności tematycznej oraz powiązania wewnątrz rozdziałowego. Poniżej scharakteryzuję poszczególne części, odnosząc się do pojedynczych tekstów.

Zofia Agnieszka Kłakówna: Czy polska szkoła ma szansę na zmianę? W swoim tekście autorka poszukuje odpowiedzi na postawione w tytule pytanie. Odnosi się do charakterystyki współczesnej szkoły, wskazując na jej potoczny odbiór i kształtowany w mediach wizerunek. W sposób subiektywny (i słusznie) wybiera pewne obszary szeroko rozumianej edukacji i tworzy kategorie Jej zdaniem koniecznych zmian. Jedną z takich kategorii uczyniła „około reformatorską mitologię”, do której odniosła si ę również w konkluzji, wskazując, iż przyjęty kierunek działań najprawdopodobniej, a właściwie z pewnością, nie przysłuży się postulowanemu (również przez nią) wyobrażeniu współczesnej, demokratycznej i zarazem „globalnej” szkoły. Tekst jest napisany bardzo dobrym językiem, czytelnym i prowokującym do podejmowania polemiki przez czytającego.

Olga Czerniawska: Oświata dorosłych jako druga szansa w świetle badań biograficznych

Tekst podejmuje problematykę całożyciowego uczenia się w kontekście stwarzania szans osobom dorosłym na podnoszenie oraz zmianę swoich kwalifikacji zawodowych, jak również kompetencji szeroko rozumianych. Autorka prezentuje w nim historyczne odniesienie do instytucji o światowych dla dorosłych. Dla uzasadnienia tez dotyczących potrzeby rozwijania edukacji dorosłych, prezentuje krótkie sylwetki osób, które podjęły naukę w późniejszym momencie swojego życia. Szczególny nacisk w swoich analizach kładzie na aspekt motywacji badanych osób do podjęcia nauki i ukończenia szkoły średniej lub wyższej. Tekst interesujący z punktu widzenia budowania oferty edukacyjnej dla dorosłych, jak również jako materiał inspirujący doradców zawodowych pracujących z osobami zagrożonymi wykluczeniem zawodowym, czy nawet społecznym (mam tu na uwadze przytoczone biografie).

Inetta Nowosad: Źródła koncepcji autonomii szkoły w Europie. Autonomia szkoły w dorobku przedstawicieli pedagogiki reformy

Tekst stanowi dobrze ustrukturalizowaną prezentację założeń nurtu pedagogiki reform oraz jej dorobku i znaczenia dla współczesnej szkoły. Odnosząc się do niemieckich przedstawicieli tego nurtu, Autorka skupiła się przede wszystkim na tych założeniach teoretyczno-praktycznych, których celem była zmiana tradycyjnej szkoły w stronę jej charakteru „wspólnotowego”. Dzięki treściom zawartym w artykule, czytelnik odnajdzie uwarunkowania niezbędne dla budowania autonomii placówki oświatowej. Część przytaczanych rozwiązań odnajdujemy w praktyce edukacyjnej, inne zaś powinny podlegać namysłowi osób zarządzających i współtworzących szkolną wspólnotę.

Stanisław Dylak, Anna Wiśniewska, Mateusz Leszkowicz: Strategia kształcenia wyprzedzającego – nauczyciel architektem wiedzy ucznia

Tekst wielowątkowy, jednak dobrze uporządkowany. Analiza rozpoczyna się od uzasadnienia tezy o „sile napędowej” młodych ludzi, którzy stają się prowodyrami zmian społecznych, a tak że edukacyjnych. Zmiana jest dla Autorów punktem wyjścia do dalszych rozważań o współczesnej roli nauczyciela, który przestaje być „przenoszącym wiedzę” i któremu trudno funkcjonować w coraz częściej postulowanej koncepcji konstruktywistycznej. Dla uwiarygodnienia stawianych tez Autorzy prezentują wyniki badań dotyczących zaangażowania w proces dydaktyczny uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Ich konstatacje są niepokojące – w dalszym ciągu nauczyciele nie dostrzegają potrzeby, a wręcz możliwości czynnego włączania uczniów w projektowanie procesu dydaktycznego i negocjowanie celów dydaktycznych oraz ścieżki dochodzenia do nich. W dalszej części artykułu zaprezentowane zostały założenia i wyniki badań dotyczących efektywności kształcenia wyprzedzającego.

Małgorzata Muszyńska: Gdy metoda edukacyjna staje się metodologią badań jakościowych – w stronę własnego projektu

Tekst interesujący poznawczo. Autorka dokonuje analizy teoretycznej relacji pomiędzy sztuką a procesem badań jakościowych. Prezentując metodę a/r/tografii jako metodologię badawczą stwierdza, że stwarza ona możliwości: badania interaktywnego, stawiania pytań, głębokiego badania przez wnikanie, ujawniania, weryfikowania, teoretyzowania. Stawia pytania o jej wykorzystanie w szerszym kontekście włączającym alegorię i ironię jako elementy wspomagające źródła danych do badań jakościowych w edukacji. Konkludując, zachęca czytelnika do dalszego poszukiwania jej autorskiej koncepcji metodologii, nazwanej przez nią paraart/alegoro/grafią i po średnio zaprasza do własnej publikacji. Tekst zmusza do pogłębionej analizy zawartych w nim treści i do dyskusji z ustaleniami Autora.

Jarosław Bąbka: Uczenie się we współpracy jako edukacja ku demokracji

Artykuł zawiera prezentację koncepcji odnoszących się do problemu budowania relacji pomiędzy jednostką a grupą. W dalszych rozważaniach Autor prezentuje podejście do podjętego przez siebie problemu poprzez odniesienie między innymi do poglądów Johna Deweya, a tak że do teorii J. S. Brunera. W konkluzji ujęcia zagadnienia współpracy podejmowanej w grupie rówieśniczej z punktu widzenia psychologiczno-pedagogicznego odnosi się do holistycznego myślenia o właściwościach rozwojowych młodego człowieka, aby dojść do rozważań na temat ciągłości i zmiany w procesie uczenia się we współpracy.

Andrzej Murzyn: Transformacja zamiast reformacji. Kena Robinsona krytyka systemu edukacji

Bardzo ciekawa analiza poglądów Kena Robinsona. Czytelnik śledząc wywód autorski, sam motywowany jest do stawiania pytań o sens i cel współczesnej edukacji. Bazując na założeniach krytyki systemu przez Robinsona, możliwa jest refleksja nad kierunkiem zmian możliwych do wprowadzenia oddolnie w palcówkach oświatowych. Walorem tekstu jest przejrzysty wywód i naukowy, a zarazem przystępny język opisu.

Alicja Żywczok: Pedagogika pomyślnej egzystencji jako reaktywowanie postawy afirmacji życia w kulturze europejskiej

Bardzo ważny tekst, szczególnie jeśli uświadomimy sobie, jak zwiększa się liczba diagnoz dotyczących rozpoznania u dzieci i młodzieży zaburzeń depresyjnych. Słusznie zauważa Autorka, iż współczesny świat prowokuje do ponownego zdefiniowania, czym jest afirmowanie życia. Sama pisze, że „nie jest zwyczajną przyjemnością, ale doznaniem ‘wyższym’ (świadomym przeżyciem), dostępnym przede wszystkim osobom o prawidłowej strukturze aksjologicznej, żyjącym godnie i w powszechnie rozumianej przyzwoitości”. I właśnie to poszukiwanie widoczne jest w zaproponowanych przez nią rewizjach stereotypów dotyczących afirmacji, szczęścia, radości. Szczerze polecam ten tekst wszystkim, a szczególnie tym, którzy wychowują, tym, którzy są wychowywani oraz tym, którym bliskie jest pojęcie samowychowania.

Barbara Surma: „Edukacja i pokój” w koncepcji pedagogicznej Marii Montessori w kontekście wychowania do demokracji

Autorka podejmuje teoretyczne rozważania na temat relacji za łożeń wychowania dla pokoju Marii Montessori z aktualnymi przesłankami wychowania do demokracji. Skupiając się na podstawowych założeniach demokracji, takich jak otwartość, wolność, godność, szuka możliwości zastosowania idei wychowania dla pokoju Marii Montessori we współczesnej edukacji. Tekst koresponduje z poprzednim i wzbogaca możliwości implementowania wybranych za łożeń koncepcji Montessori w pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela.

Dawid Misiak: Idea planu daltońskiego a prawo do indywidualizmu edukacyjnego dziecka

W artykule podejmowana jest problematyka indywidualizacji procesu edukacyjnego dziecka. Autor rozpoczyna wywód od przedstawiania za łożeń planu daltońskiego, a następnie poprzez opis praw dziecka przechodzi do pedagogii korczakowskiej. Jest to poprawna analiza literatury podejmowanych zagadnień, jednak zabrakło tu odniesienia do relacji pomiędzy pojęciami zaakcentowanymi w tytule. Czytelnik do końca czeka na wyjaśnienia dotyczące punktów wspólnych, jednak w konkluzji natrafia tylko na stwierdzenie uogólniające, że „Wiek XX to wiek rozwoju indywidualistycznego podejścia pedagogicznego do dziecka. Wymienić chociażby można takie dzieła i osoby, jak: plan daltoński, nowa edukacja, Maria Grzegorzewska, Maria Montessori, Janusz Korczak i in.” Niezrozumiałe jest tu pojęcie dzieła, chyba zastosowane w kontekście planu daltońskiego. Jednak pomimo powyższych uwag tekst warto przeczytać.

Kinga Chmiel, Angelika Maj: Podmiotowość dziecka w procesie nauczania, czyli porównanie myśli pedagogicznej Janusza Korczaka z filozofią International Baccalaureate Organization (IBO)

Autorki podjęły w swoim artykule bardzo interesujące zagadnienia dotyczące zestawienia cech wspólnych i swoistych koncepcji Korczaka oraz koncepcji IBO. Szkoda, że nie wyjaśniły dokładniej założeń IBO oraz nie przybliżyły ich wyszczególnionej formy IB, której poświęciły najwięcej miejsca. Oczywiście, zaangażowany czytelnik znajdzie uzupełnienie brakujących treści w literaturze tematu, jednak dla przejrzystości wywodu można było wyjaśnić i scharakteryzować stosowane pojęcia. Pozostaje tak że otwarte pytanie odnośnie wykorzystania koncepcji IBO w polskim systemie oświaty, ponieważ większość odniesień do tego projektu sprowadza się do etapu kształcenia pondgimnazjalnego. Interesujące byłoby wskazanie, gdzie i w jakim zakresie założenia IBO realizowane są w Polsce w odniesieniu do dzieci i młodszej młodzieży. Jednak samo zauważenie problemu oceniam jako wartościowe.

Anna Bystrzycka: Janusz Korczak – rzeźbiarz duszy dziecięcej

Poprawna analiza koncepcji korczakowskiej z odniesieniem do literatury. Może służyć jako materiał do pracy warsztatowej, której celem będzie poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: kim jestem, a kim mógłbym być w procesie wychowania młodego człowieka.

Alina Wróbel: Działanie wychowawcze w dyskursie pedagogiki alternatywnej (na przykładzie nieautorytarnych koncepcji wychowania)

Bardzo dobrze napisany tekst teoretyczny. Autorka w sposób przejrzysty podejmuje analizę nieautorytarnych koncepcji wychowania w odniesieniu do zaproponowanego przez siebie porządku: podmiot działający, kto działa; kto lub co jest przedmiotem działania; jakie cele stawiane są przed tym działaniem; jak działa jakie metody i środki stosowane s ą w tym działaniu; jakie są uwarunkowania/warunki tego działania; jakie są rezultaty tego działania?

Lidia Wollman: Społeczne i emocjonalne aspekty uczenia się – zaniedbane obszary polskiej szkoły

Autorka stawia pytania o rolę i zadania współczesnej szkoły. Już w tytule akcentuje zaniedbania w obszarze społecznym i rozumienia oraz analizowania emocji towarzyszących każdemu podmiotowi proces u dydaktycznego. Dzieląc tekst na logicznie wyodrębnione podrozdziały, stara się udowodnić tezę dotyczącą tego, że „być może... współczesna szkoła, powinna być miejscem dyskutowania i konfrontowania poglądów, wiedzy, umiejętności i postaw, które wciąż się zmieniają i nigdy nie są do końca pewne”. Tekst refleksyjny i skłaniający czytelnika do poszukiwania nowych alternatywnych dla kultu „tylko wiedzy” obszarów działania pedagogicznego.

Marzenna Magda-Adamowicz: Nauczyciel twórczy pedagogicznie w edukacji alternatywnej

Wartością tekstu jest prezentacja wyników badań prowadzonych przez autorkę. Przybliża ona czytelnikowi charakterystykę nauczyciela twórczego, jednocześnie wskazując, iż przede wszystkim on będzie gwarantem alternatywnych poszukiwań w praktyce pedagogicznej. Tekst ten jest szczególnie ważny, biorąc pod uwagę coraz większe ujednolicanie procesu dydaktyczno-wychowawczego w polskich szkołach poprzez obligatoryjne przepisy, a ostatnio obligatoryjny podręcznik do nauki. Stąd, ważne jest uświadomienie nauczycielom ich roli w poszukiwaniu nowych koncepcji lub możliwości twórczego adaptowania znanych i uznanych koncepcji praktyczno- teoretycznych.

Bożena Tołwińska: Kierowanie szkołą w ujęciu alternatywnym

Artykuł podejmuje bardzo ważny problem kadr kierowniczych w polskim systemie oświatowym. Od wielu lat zadawane są pytania: kim jest i kim powinien być dyrektor placówki o światowej. Oni sami również często znajdują się pomiędzy ja – nauczyciel a ja – „kierownik”, niezależnie od przyjętej przez siebie koncepcji kierowania palcówką. Takie zawieszenie nie sprzyja budowaniu szkoły jako organizacji uczącej się i co za tym idzie – rozwijającej. Autorka słusznie wskazuje na bariery zewnętrzne ograniczające dyrektora szkoły, ale również optymistycznie wskazuje, że istnieją możliwości dla obrania drogi alternatywnej, pozwalającej pozostać pedagogiem i „budowniczym” nowej jakości w „przedsiębiorstwie” jakim jest placówka oświatowa, z jej specyfiką funkcjonowania. I to przesłanie warte jest upowszechnienia w dyskusji środowiska oświatowego.

Jolanta Sajdera: Edukacja przedszkolna jako sprawdzian dla zaangażowanego społeczeństwa

Bardzo dobra analiza problemów edukacji przedszkolnej w odniesieniu do jej wybranych obszarów. Autorka skupiła się w nim na alternatywnych rozwiązaniach dotyczących edukacji i opieki nad małym dzieckiem. Wskazała również na obywatelskie zaangażowanie rodziców w spór z przedstawicielami rządu dotyczący wcześniejszego opuszczania edukacji przedszkolnej przez ich dzieci. Jednak, pomimo opisanych przez nią problemów tego etapu wczesnej edukacji, należy podkreślić to, co związane jest z jego upowszechnianiem. Coraz śmielej środowisko pedagogów przedszkolnych upomina się o uznanie dla swych działań, czego doskonałym przykładem może być zakończona sukcesem inicjatywa łódzkich nauczycieli przedszkoli, dotycząca uznania przez Sejm 20 września dniem przedszkolaka, czego autorka nie odnotowała.

Dorota Danielik-Kowalska: Progresywne inspiracje dla planów reform edukacyjnych w Polsce

Poprawna analiza założeń koncepcji reform J. Deweya. Tekst teoretyczny jest próbą odniesienia teorii progresywnej do zmian w polskiej oświacie. Ważną tezą przedstawioną w artykule jest to, iż polskie reformy nie mają znamion przemyślanych koncepcji i stanowi to ich największy mankament. Zaproponowane rozważania mogą i powinny stać się punktem wyjścia dla osób zaangażowanych w konsultowanie kolejnych zmian polityki oświatowej.

Krzysztof Zajdel: Podcast w nauczaniu wczesnoszkolnym

Tekst w sposób wyraźny, ale nie do końca wyjaśniony przez autora, dzieli się na dwie właściwie odrębne części. W pierwszej dokonana została charakterystyka dziecka w młodszym wieku szkolnym, zaś w drugiej zaprezentowano materiał dydaktyczny, jakim może być podcast – czyli plik dźwiękowy lub obrazowo- dźwiękowy. I właściwie ta druga część wnosi nowe możliwości do projektowania działań dydaktycznych oraz wychowawczych w szkole, jednak prezentacja tych możliwości została przez autora potraktowana dość ogólnikowo.

Dorota Zawadzka: Nauczyciel – interwent. Konieczność przygotowywania pedagogów szkolnych do reagowania w sytuacjach kryzysu

Tekst o charakterze metodycznym. W pierwszej części autorka przedstawiła ujęcie teoretyczne problemu przemocy. W drugiej zaś umieściła studium przypadku dziewczynki, z którą (jak wynika z tekstu) prowadziła terapię jej zaburzeń funkcjonowania społecznego i rodzinnego. Tekst może być przydatny dla pedagogów praktyków jako wskazówka dla prowadzenia wstępnego rozpoznania zaburzeń funkcjonowania dziecka w szkole i w domu oraz projektowania działań wspierających. Recenzowana przeze mnie publikacja jest bardzo dobrze przemyślanym zbiorem tekstów, które wzajemnie się uzupełniają lub rozszerzają omawianą problematykę. Zatem, już w tytule wskazana jest najważniejsza kwestia podjętych zagadnień, to jest próba dochodzenia do demokracji w edukacji poprzez poszukiwania alternatywnych metod, koncepcji oraz ponownego odnajdywania ich we wcześniej ujawnionych.

Mając na uwadze rosnące zainteresowanie w ostatnich latach pedagogów (szczególnie jako wyraz niezgody na „unifikację oświatową”) alternatywą rozwiązań teoretycznych i metodycznych, można przypuszczać, że niniejsza publikacja trafi na podatny grunt ich gotowości do podejmowania konkretnych działań zmierzających do postulowanej przez autorów zmiany polskiej szkoły. Stąd książka, która w sposób spójny wskazuje na możliwe i po żądane konsekwencje wyboru rozwiązań alternatywnych może być przydatna dla podjęcia odpowiedzialnych i adekwatnych, do własnych możliwości i potrzeb, decyzji zawodowych.

Walorem publikacji jest niewątpliwie zwrócenie uwagi środowiska o światowego na problem kształcenia i wychowywanie we współczesnej szkole. Redaktor naukowy publikacji oraz zaproszeni do niej autorzy podkreślają przy tym potrzebę autentycznego, a nie tylko pozornego, zaangażowania się w poszukiwanie ścieżek dochodzenia do demokracji. Większość z nich podnosi konieczność zadbania o wysokie kwalifikacje merytoryczne i wysokie morale osób odpowiedzialnych za edukację. Wskazują oni, że jest to możliwe dzięki odpowiedzialnemu programowaniu indywidualnego rozwoju i ścieżek rozwoju swoich podopiecznych.

Polecana przeze mnie książka pozwala lepiej rozumieć istotę i potrzebę zmian w obszarze pedagogiki w kontekście jej związków z życiem społecznym. Aktualność podejmowanych w niej zagadnień oraz znaczenie dla poszukiwań pozytywnej zmiany oświatowej sprawią, w moim odczuciu, że praca ta spotka się z dużym zainteresowaniem wśród teoretyków, jak i praktyków.

Sumując ocenę poszczególnych części publikacji, muszę przyznać, że mamy do czynienia nie tylko z pozycją wartościową, ale również taką, która w kompleksowy, ustrukturyzowany sposób próbuje wskazać na odpowiedzialne poszukiwanie alternatyw dla „szarej” i często ułomnej rzeczywistości edukacyjnej. Wartością książki jest uwypuklenie pozytywnego myślenia o jakości polskiej szkoły jako możliwego kierunku jej zmiany. Jestem przekonana, iż publikacja pod redakcją naukową Renaty Nowakowskiej-Siuty może stanowić istotny element dalszych rozważań odnośnie jakości polskiego systemu o światy oraz przygotowania nowych kadr pedagogicznych gotowych do poszukiwania i rozumienia potrzeby „wyboru” w jak że zróżnicowanym i dalej różnicującym się społeczeństwie.

Beata Jachimczak

____________________________________

1 B. Śliwerski, R. Nowakowska-Siuta, w: Segregacja, integracja, inkluzja, red. B. Grochmal- Bach, A. Czyż, A. Skoczek, Wydawnictwo WAM, Kraków 2014, s. 8.

Zobacz także

Polecane tytuły ( 8 inne tytuły w tej samej kategorii )

Nowa rejestracja konta

Posiadasz już konto?
Zaloguj się zamiast tego Lub Zresetuj hasło