Poczucie sprawstwa społecznego pedagogów. Studium teoretyczno-empiryczne

Kowalczuk-Walędziak Marta

doktor nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, pracownik naukowo-dydaktyczny w Zakładzie Pedagogiki Ogólnej i Metodologii Badań Pedagogicznych Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku. Jej zainteresowania naukowo-badawcze koncentrują się przede wszystkim wokół problematyki sprawstwa pedagogicznego, zaburzeń odżywiania u dzieci i młodzieży oraz metodologii badań pedagogicznych (głównie pedagogicznych badań wyjaśniających i weryfikacyjnych). Jest autorką kilkudziesięciu publikacji na ten temat, w tym książki Pedagogiczna diagnoza i profilaktyka zaburzeń odżywiania się u młodzieży szkolnej (Impuls, Kraków 2008). Ponadto jest autorką programu profilaktycznego „Powstrzymać anoreksję i bulimię”, rekomendowanego przez liczne instytucje oświatowe i (z)realizowanego w kilkunastu szkołach różnych szczebli na terenie całej Polski.

Wstęp     

Rozdział I. Sprawca, sprawstwo i poczucie sprawstwa – różnorodność znaczeń, ujęć i kontekstów    

1. „Sprawca”, „sprawstwo” i „sprawne działanie” jako kategorie pojęciowe prakseologii i nauk o organizacji i zarządzaniu    

2. Sprawstwo i poczucie sprawstwa w perspektywie psychologicznej    

3. Sprawstwo i postaci sprawstwa w naukach prawnych    

4. Sprawcze działania człowieka w ujęciu socjologicznym i filozoficznym    

5. Sposoby ujmowania sprawstwa i poczucia sprawstwa w naukach pedagogicznych    

5.1. Sprawstwo i poczucie sprawstwa w dziedzinie wychowywania, kształcenia i samokształtowania człowieka    

5.2. W stronę własnej definicji sprawstwa społecznego pedagogów i poczucia sprawstwa społecznego pedagogów   

Rozdział II. Absolwenci i studenci kierunku pedagogika o zawodzie pedagoga i studiach pedagogicznych   

Rozdział III. Metodologiczne podstawy badań własnych   

1. Problematyka badań   

2. Zmienne i wskaźniki   

3. Metoda, techniki i narzędzia badawcze   

4. Teren i czas badań   1295. Charakterystyka osób badanych   

6. Organizacja i przebieg badań   

Rozdział IV. Poczucie sprawstwa społecznego pedagogów w świetle analizy wyników badań własnych   

1. Dziedziny i przejawy sprawstwa społecznego pedagogów   

2. Poczucie sprawstwa społecznego pedagogów czynnych zawodowo i jego uwarunkowania   

2.1. Poczucie podmiotowości badanych pedagogów czynnych zawodowo w realizacji działań społeczno-zawodowych i jego uwarunkowania   

2.2. Poczucie skuteczności badanych pedagogów czynnych zawodowo w realizacji działań społeczno-zawodowych i jego uwarunkowania   

2.3. Poczucie kompetencji badanych pedagogów czynnych zawodowo w realizacji działań społeczno-zawodowych i jego uwarunkowania   

2.4. Poczucie samorealizacji badanych pedagogów czynnych zawodowo w wykonywaniu działań społeczno-zawodowych i jego uwarunkowania   

3. Postawy studentów pedagogiki wobec społecznie efektywnego wykonywania zawodu pedagoga oraz ich uwarunkowania   

3.1. Wiedza badanych studentów pedagogiki o społecznie użytecznych zadaniach i obowiązkach zawodowych pedagogów i jej uwarunkowania   

3.2. Stosunek uczuciowo-motywacyjny badanych studentów pedagogiki do społecznie efektywnego wykonywania zawodu pedagoga i jego uwarunkowania   

3.3. Zamiary realizacyjne badanych studentów pedagogiki w zakresie społecznie efektywnego spełniania obowiązków zawodowych i ich uwarunkowania   

4. Stan przygotowywania i przygotowania pedagogów na uczelniach wyższych do sprawczych społecznie działań   

4.1. Znaczenie przydawane przygotowywaniu pedagogów do sprawczych społecznie działań w „Standardach kształcenia dla kierunku »pedagogika«”   

4.2. Stan przygotowywania i przygotowania pedagogów na uczelniach wyższych do sprawczych społecznie działań w opinii badanych nauczycieli akademickich 

5. Możliwości efektywniejszego przygotowywania pedagogów na uczelniach wyższych do sprawczych społecznie działań – opinie badanych praktyków, studentów i nauczycieli akademickich   

Rozdział V. Ponad wszelką przeciętność… – propozycje zmian w kształceniu i doskonaleniu zawodowym pedagogów do realizowania sprawczych społecznie działań   

Zakończenie   

Bibliografia   

Summary   

Marta Kowalczuk-Walędziak poddaje dyskusji kluczowe dla pracy terminy, takie jak: „pedagog”, „sprawne działanie”, „poczucie skuteczności”. Stwierdza, że pedagog jest profesją społeczną, co staje się początkiem głównego wątku pracy dotyczącego sprawstwa społecznego pedagogów. [...] Przyjmuje logiczne kryterium podziału pedagogów według trzech specjalności studiów pedagogicznych (opiekuńczo-wychowawczej, resocjalizacyjnej i kulturoznawczej). Wiele miejsca [...] poświęca poczuciu skuteczności (najwięcej w ujęciu prakseologicznym i psychologicznym). Po stwierdzeniu, że w literaturze pedagogicznej brakuje definicji sprawstwa społecznego pedagogów, Autorka sama ją formułuje [...].

Najobszerniejsza jest część empiryczna pracy, która stanowi prezentację uzyskanych wyników badań. Mamy tu do czynienia z wyliczeniami, „statystykami” wzmacniającymi argumentację Autorki. Ta ilościowa analiza przeplatana jest interesującymi cytatami z wypowiedzi badanych osób.

Ważny [...] jest rozdział ostatni. Są tu propozycje Autorki warte szerszego rozpowszechnienia i dyskusji – dotyczące zmian w kształceniu i doskonaleniu zawodowym pedagogów, i to nie tylko w zakresie realizowania przez nich sprawczych społecznie działań [...].

Trud włożony w przygotowanie tej publikacji należy przede wszystkim postrzegać przez pryzmat nowatorstwa i oryginalności podjętej problematyki [...]. Książka zainteresuje z pewnością pedagogów i być może przedstawicieli innych zawodów, którym nieobojętny jest skutek własnej pracy.

Z recenzji prof. zw. dr. hab. Rafała Piwowarskiego

Od kilku lat obcujemy ze wzmożoną dyskusją publicystyczną i naukową, dotyczącą pewnego fenomenu polskiej edukacji. Co leży u jej źródeł? Otóż utrzymuje się konsekwentnie wysoki poziom ilości osób studiujących na kierunkach pedagogicznych. Niestety, co potwierdza praktyka zawodowa, ilość kończących studia nie przekłada się na jakość wiedzy i umiejętności absolwentów. Piszę o tym nie bez powodu. Otóż na rynku pojawiła się kilka miesięcy temu publikacja próbująca odpowiedzieć na kilka ważnych pytań związanych z tzw. sprawstwem społecznym pedagogów.

Budulcem poszukiwań autorki - dr Marty Kowalczuk-Walędziak - pracownika naukowo-dydaktycznego Uniwersytetu w Białymstoku stała się myśl prof. B. Śliwerskiego: „Dzisiaj pedagog jest[…]kimś więcej – szeroko pojmowaną profesją społeczną wymagającą przygotowania do podejmowania działania społecznego w tkance społecznej wobec trzech kategorii osób: zagrożonych wyłączeniem, wyłączanych i już wyłączonych (wykluczonych) z życia społecznego. Jako przedstawiciel tej profesji musi orientować swe działania na opiekę i pomoc, na wychowanie, inkulturację, edukację i animacje procesów wspomagających rozwój innego człowieka czy grup społecznych.”

Omawiane studium teoretyczno-empiryczne składa się z pięciu rozdziałów. Kolejno zostały one poświęcone następującym problemom: wyjaśnieniu kluczowych pojęć dla rozważań, drugi rozdział prezentuje badania - poglądy studentów na zawód pedagoga i studia pedagogiczne. Trzeci i czwarty rozdział oddane zostały na rzecz badań autorskich, mających zmierzyć stopień poczucia sprawstwa społecznego pedagogów i studentów pedagogiki. I w końcu rozdział piąty stanowi pewien rodzaj refleksji na temat tego jak kształcić aby dążyć do efektywniejszego przygotowania studentów do bycia prawdziwymi pedagogami a nie bezideowymi urzędnikami swojej profesji. Niezwykle to ciekawa część dla każdego kto pracuje ze studentami pedagogiki i decyduje o formule np. zajęć dydaktycznych.

Omawiana pozycja i prezentowane w niej badania to istotny głos w dyskusji na temat tego, w jaki sposób pedagodzy, ci czynni oraz absolwenci studiów, widzą swoje sprawstwo społeczne. Autorka bardzo obszernie prezentuje wyniki swoich poszukiwań naukowych. Sposób uporządkowania materiału, jego przejrzystość i logiczne konsekwencje wywodu czynią tę pozycję czytelną dla wielu zainteresowanych powyższą tematyką. Może ona ponadto stanowić istotny tekst do rozmów w ramach konwersatoriów, albowiem stanowi przyczynek do wielu refleksji.

Katarzyna Bocheńska-Włostowska

źródło: http://www.pitwin.edu.pl/centrum-edukacyjne/recenzje-ksiek/1961-marta-kowalczuk-waldziak-qpoczucie-sprawstwa-spoecznego-pedagogow-studium-teoretyczno-empiryczneq