Ostrouch-Kamińska Joanna

dr Joanna Ostrouch-Kamińska – pracuje w Katedrze Pedagogiki Ogólnej na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół problemów różnicowania procesów społecznych oraz edukacyjnych z uwagi na płeć, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska i relacji rodzinno-małżeńskich. Autorka licznych artykułów z pogranicza socjologii edukacji, pedagogiki społecznej i studiów genderowych, a także książek: Nieuchwytne. Relacje matek i córek w codzienności (Olsztyn 2004), Mężczyźni na przełęczy życia. Studium socjopedagogiczne (wspólnie z I. Chmurą-Rutkowską, Kraków 2007); redaktorka książek Researching gender in adult learning (wspólnie z E. Ollagnier, Frankfurt am Main 2008), Przywiązanie i przekraczanie. Płeć w studiach empirycznych (Olsztyn 2006) oraz Multicultural Europe. Challenge for Teaching and Learning (wspólnie z E. Wołodźko, Olsztyn 2005). Od 2007 roku pełni funkcję przewodniczącej ESREA (European Society for Research on the Education of Adults) Network on Gender and Adult Learning.

Podziękowania

Wprowadzenie: pytanie o (nowy?) wymiar relacji małżeńskiej w rodzinie

Część pierwsza

Między rzeczywistością a przedstawieniem – konceptualizacja badań własnych

1. Rodzina i płeć w procesie przemian

1.1. Rodzina w różnych rodzajach dyskursu

1.2. Zmiany w strukturze i relacjach płci w rodzinie

1.3. Edukacyjny kontekst (re)produkcji porządku płci

1.4. Rynek pracy – wymiana nierówności płci

1.5. Ku demokratyzacji życia rodzinnego

2. Dyskusja o partnerstwie w rodzinie

2.1. Konteksty idei małżeństwa partnerskiego

2.2. Model rodziny z równoległymi karierami zawodowymi rodziców (dual-career family) – ku równości w zakresie zaangażowania

2.3. Ludzie pracy a ludzie kariery – ku (samo)świadomości ścieżki

2.4. Dylematy w obrębie rodziny – bilans zysków i strat

2.5. Wspólne dorastanie – rodzice i/a ich dzieci

2.6. Między rodziną a pracą – nieustanny balans

3. Perspektywa metodologiczna i procedura badań

3.1. W stronę „debatujących społeczności”

3.2. Bardziej (z)rozumieć, niż wyjaśniać – biograficzna perspektywa badawcza

3.3. Aktorzy społeczni we wspólnie tworzonej opowieści

3.4. Uwikłania narracji

Część druga

Między możliwością wyboru a świadomością konfliktu – opis i interpretacja

4. Konstruowanie przestrzeni doświadczeń biograficznych

4.1. Rodzina pochodzenia – kapitał wyjściowy

Dom rodzinny – tradycja i wychowanie

Doświadczenia z dzieciństwa – praca jako wartość

Element socjalizacji do roli płciowej – podział pracy domowej

Rodzice i ich wzajemne relacje – środowisko emocjonalne

4.2. Źródła postaw, generatory rozwoju i zmiany – znaczenie edukacji

4.3. (Nie)zmienność statusu społeczno-zawodowego?

Ilustracja 1. Trajektoria „cudu”

Ilustracja 2. Trajektoria typu „zrób-to-sam”

Ilustracja 3. Trajektoria losu „dziedzica”

4.4. Rodzinna i zawodowa perspektywa temporalna

Ilustracja 1. Kierownik regionalny i lekarz z prywatną praktyką

Ilustracja 2. Dyrektor marketingu i dyrektor zarządzający

Ilustracja 3. Nauczyciel akademicki (adiunkt) i radca prawny

Ilustracja 4. Menedżer wyższego szczebla/konsultant w obszarze zarządzania zasobami ludzkimi i dyrektor kreatywny

Podsumowanie

5. Praca – równość jako równowaga

5.1. Znaczenie pracy zawodowej

5.2. Aspiracje i osiągnięcia (Nie)równość płci w zawodowej trajektorii?

5.3. Nastawienie wobec zawodowej kariery partnera(-ki) Wsparcie ofi aro(wy)wane Wsparcie uzysk(iw)ane

5.4. Znaczenie rodziny w rozwoju zawodowym

5.5. Codzienność teraźniejszości

Ilustracja 1. Codzienność „schematyczna”

Ilustracja 2. Codzienność „uporządkowana”

Ilustracja 3. Codzienność „skoordynowana”

Podsumowanie

6. Rodzina – sprawiedliwość jako uczciwość i życzliwość

6.1. Idea małżeństwa partnerskiego

6.2. Podział obowiązków domowych – probierz partnerstwa

Aktorki pierwszego i aktorzy drugiego planu

Specjaliści i pomocnicy Menedżerki i outsourcing

6.3. Rodzicielstwo i relacje z dziećmi

Matka-partnerka i „obecny” ojciec

Znaczenie dziecka – ku rodzinie „dzieciocentrycznej”

Koncepcje wychowania (a płeć)

Dzielenie się opieką (i odpowiedzialnością) nad dzieckiem

Dziecko a praca zawodowa rodziców

6.4. Mąż/partner i żona/partnerka – relacje intymne

(Nie)męskość i (nie)kobiecość w związku

Znaczenie partnera(-ki) – ku małżeńskiej przyjaźni

Czas wspólny, czas intymny – wewnętrzne dylematy

Pieniądze i/a władza w małżeństwie

Dynamika partnerstwa w relacji

Podsumowanie

7. Na styku rodziny i pracy – (po)rozumienie wzajemne

7.1. Praca a dom – obszary napięć i strategie przetrwania

(Nie)przygotowanie do życia w (zapracowanej) rodzinie – strategia kluczowych uzgodnień

Przygotowanie do roli kobiety/mężczyzny – strategia emancypacji płci

Godzenie obowiązków – strategia 2D: delegowanie i dzielenie zadań

Organizacja czasu – strategia negocjacji i dyskusji

Efektywność pracy – strategia uelastycznienia

Wymogi pracy i styl życia rodziny – strategia wzajemnego dopaso(wy)wania

7.2. Poza pracą i domem – pomiędzy brakiem a przeciążeniem

Szersze relacje społeczne

Czas indywidualny – przywracanie równowagi?

7.3. Drugi biegun potrzeb – polityka (pro)rodzinna

7.4. Bilans życiowego projektu Wady i punkty sporne

Zalety i mocne strony

Społeczny wymiar bilansu

Podsumowanie

Refleksje końcowe: bycie w rodzinie jako uczenie się w relacji do partnera(-ki) – ku pedagogii sprawiedliwości (wzajemnej)

Bibliografia

An Egalitarian Family as a Relation of Interdependent Subjects.

A Socio-Pedagogical Study of Narratives of Parents Overloaded with Roles (Summary)

Autorka doskonale panuje analitycznie i autorsko nad rozległą literaturą światową i polską na temat relacji rodzinnych w sytuacji podwójnych karier zawodowych obojga rodziców. Treści wywiadów poddane są wnikliwej analizie, są świetnie wykorzystane jako źródła, dowody i ilustracje przejrzystej problematyzacji, strukturalizacji i typologii. Problemy szczegółowe podjęte przez Autorkę ujęte są w niezmiernie interesującą, wręcz dramatyczną opowieść o codziennym rozstrzyganiu napięć pomiędzy pracą i domem, a szczególnie wewnątrz rodziny. […] Jest to książka odkrywcza, ale zarazem zawierająca w sobie niezwykle silny ładunek edukacyjno-emancypacyjny dla czytających ją kobiet, a – być może – zwłaszcza mężczyzn. Oceniam ją bardzo wysoko jako socjolog wychowania i pedagog społeczny. Uważam, że jest to jedna z najlepszych książek z pogranicza etnosocjologii rodziny i socjopedagogiki rodziny.

prof. zw. dr hab. Zbigniew Kwieciński (fragment recenzji)

Partnerstwo małżeńskiego związku stało się w dyskursie nauk zajmujących się tą problematyką swoistym słowem-kluczem, sformułowaniem, za pomocą którego małżonkowie pragną podkreślić nowoczesność własnego związku, odejście od patriarchalnego modelu rodziny, zgodę na obyczajową zmianę. I właśnie ta często nadużywana cecha, ta charakterystyka współczesnych relacji małżeńskich stała się w recenzowanej książce główną kategorią pojęciową, wokół której koncentrują się teoretyczne i badawcze poszukiwania Autorki. […] Gratuluję Autorce sposobu, w jaki poradziła sobie z tak trudnym, podatnym na uproszczenia i zbanalizowanie zadaniem.

dr hab. Mirosława Nowak-Dziemianowicz (fragment recenzji)