Prenatalny okres rozwoju człowieka w ciągu zaledwie kilku lat ewoluował z mało znaczącego rozdziału w podręcznikach medycyny do jednego z najgorętszych tematów publicznych debat, sporów i dyskusji, omawiających zarówno aspekty biologiczne, jak i etyczne zagadnienia. W polemikę tę doskonale wpisuje się głos Emilii Lichtenberg-Kokoszki, cenionego eksperta z zakresu pedagogiki, psychologii i medycyny, autorki i współautorki szeregu publikacji, mających na celu przybliżyć odbiorcy ten najbardziej tajemniczy z etapów życia człowieka. Zanim się urodziłem to jednak głos wyjątkowy, daleki od zwyczajowego w tej sytuacji etycznego zacietrzewienia; w trzech przejrzyście zbudowanych rozdziałach autorka przedstawia, w czystej formie wykładu, naukowe fakty dotyczące życia płodowego podzielonego na etapy zgodnie z klasyfikacją J. Langmana: okres rozwoju listków płodowych, okres zarodkowy i okres płodowy. Całość uzupełnia znakomita bibliografia przedmiotu, pozwalająca zainteresowanym samodzielnie pogłębiać wiedzę.

Pierwotnie książka została przygotowana jako materiał uzupełniający dla studentów kierunków pedagogicznych oraz nauk o rodzinie w ramach przedmiotu biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, ale istota zagadnienia sprawia, że jej odbiorcami mogą być także nauczyciele wychowania do życia w rodzinie, biologii, religii, pedagodzy i psycholodzy, pracownicy służby zdrowia oraz rodzice oczekujący na narodziny dziecka i inne osoby zainteresowane problematyką związaną z prenatalnym okresem życia człowieka. Pierwsze wydanie skupiało się ponadto „jedynie” na poczętym dziecku. Wydanie drugie zostało wzbogacone o tematykę najwcześniejszego rodzicielstwa, stając się tym samym swego rodzaju kompendium wiedzy o tym pierwszym, jakże istotnym etapie w życiu rodziny.

Rozwój układu nerwowego. Mózg

Jego rozwój w okresie embrionalnym wydaje się bardzo szybki. W ciągu niespełna dwóch tygodni płytka nerwowa przechodzi w rynienkę i cewę nerwową, dającą początek rdzeniowi kręgowemu i mózgowi. W 5. tygodniu mózg zaczyna dzielić się wzdłuż linii środkowej, tworząc lewą i prawą pół kulę. W 6. tworzą się zawiązki wszystkich głównych struktur mózgu – rdzenia przedłużonego, móżdżku, wzgórza, zwojów podstawy, układu limbicznego i kory. Powstaje 12 nerwów czaszkowych, które będą przekazywać informacje sensoryczne i motoryczne między mózgiem a oczami, uszami, ustami, nosem, twarzą i innymi strukturami ciała. Pojawia się elektryczna aktywność mózgu, co oznacza, że mózg nie tylko rozwija się jako organ, ale również podejmuje właściwe sobie funkcje. W 7. tygodniu mamy tego kolejny przejaw w postaci synaps świadczących o tym, że mózg gotowy jest już do rozpoczęcia procesu zapamiętywania. Należy podkreślić, że pierwsze połączenia są przypadkowe i bezładne, a ich ilość dwukrotnie większa w stosunku do tego, czego potrzebuje człowiek w całym swym postnatalnym życiu10.

W konsekwencji mamy wprawdzie nieprecyzyjne i nieefektywne przesyłanie impulsów nerwowych, ale i gotowość do reakcji oraz zapamiętywania wielu różnorodnych bodźców. Wygląda to tak, jakby mózg na wszelki wypadek chciał zapamiętać jak najwięcej danych, gdyż nie wie, które z nich w dalszym życiu będą mu potrzebne. Niezwykle istotne jest również to, że zapewnienie dziecku (również poczętemu) właściwej stymulacji poszczególnych zmysłów pozwala na ich dalszy rozwój, a także na rozwój samego mózgu. Brak bodźców powoduje bowiem wygaszanie (stopniowe zamieranie) fragmentów nieaktywnych, a w konsekwencji słabszy rozwój centralnego układu nerwowego.

Z tego też powodu kontakt poczętego oraz małego dziecka z określonymi bodźcami (muzyka, język, ruch, miłość) wpływa na kształtowanie się predyspozycji, a nawet talentu w danym zakresie, natomiast ich brak decyduje o zanikaniu tych predyspozycji do tego stopnia, że po kilku czy kilkudziesięciu latach swojego życia znacznie trudniej nauczyć nam się czegoś, z czym nie mieliśmy wcześniej kontaktu (np. języka obcego, gry na nieznanym, specyficznym instrumencie, obdarzania miłością ludzi w sytuacji, kiedy sami nie byliśmy kochani).