Krystyna Basińska – dr n. med., Zakład Etyki, Gdański Uniwersytet Medyczny

Jacek Halasz – dr n. med., Zakład Historii i Filozofii Nauk Medycznych, Gdański Uniwersytet Medyczny

Małgorzata Drozd-Garbacewicz – mgr socjologii, doktorantka na Wydziale Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny

Małgorzata Durbas – dr n. hum., Zakład Historii Nowożytnej, Akademia Jana Długosza w Częstochowie

Tadeusz Dyk – dr n. hum., Zakład Nauk Humanistycznych w Medycynie, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Bohdan Dziemidok – prof. dr hab. n. hum., Instytut Kulturoznawstwa, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie

Janusz Erenc – dr hab., prof. UG, Instytut Filozofii i Socjologii, Uniwersytet Gdański Włodzimierz Galewicz – prof. dr hab. n. hum., Instytut Filozofii, Uniwersytet Jagielloński

Marcin Kolwitz – dr n. med., Zakład Nauk Humanistycznych w Medycynie, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Seweryna Konieczna – dr n. med., Zakład Historii i Filozofii Nauk Medycznych, Gdański Uniwersytet Medyczny

Jerzy Kopania – prof. dr hab. n. hum., Wydział Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku, Akademia Teatralna w Warszawie

Romuald Krajewski – dr hab. n. med., prof. Centrum Onkologii w Warszawie, wiceprezes Naczelnej Rady Lekarskiej

Waldemar Kwiatkowski – dr n. hum., Zakład Bioetyki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Marcin Leźnicki – dr n. hum., Zakład Filozofii Moralnej i Bioetyki, Instytut Filozofii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Paweł Łuków – dr hab. n. hum., prof. nadzw., Zakład Etyki, Instytut Filozofii, Uniwersytet Warszawski; Zakład Bioetyki i Humanistycznych Podstaw Medycyny, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Agnieszka Niemirycz-Makurat – lekarz medycyny, Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

Maria Nowacka – prof. dr hab. n. hum., Katedra Bioetyki i Antropologii Filozoficznej, Uniwersytet w Białymstoku

Marek Olejniczak – dr n. hum., Zakład Etyki, Gdański Uniwersytet Medyczny

Piotr Paluchowski – dr n. hum., Zakład Historii i Filozofii Nauk Medycznych, Gdański Uniwersytet Medyczny

Anna Paprocka-Lipińska – dr n. med., Zakład Etyki, Gdański Uniwersytet Medyczny

Stefan Raszeja – prof. dr. hab. med., dr h.c. UMK w Toruniu, Katedra Medycyny Sądowej, Gdański Uniwersytet Medyczny

Joanna Różyńska – dr n. hum., Zakład Bioetyki i Problemów Społecznych Medycyny, Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie

Janina Suchorzewska – dr hab. med., prof. nadzw., Zakład Etyki, Gdański Uniwersytet Medyczny

Adam Szarszewski – dr hab. n. med., Zakład Historii i Filozofii Nauk Medycznych, Gdański Uniwersytet Medyczny

Kazimierz Szewczyk – dr hab. n. hum., prof. nadzw., Zakład Bioetyki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Karol Toeplitz – em. prof. zw. dr hab. n. hum. Tadeusz Tołłoczko – prof. dr hab. med., Warszawski Uniwersytet Medyczny

Joanna Turek – dr n. hum., Zakład Bioetyki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Jerzy Zajadło – prof. dr hab. n. prawnych, Zakład Praw Człowieka, Uniwersytet Gdański

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Janina Suchorzewska

Słowo wstępne    

Część I

Etyka medyczna w ujęciu historycznym

Adam Szarszewski

Christus Medicus   

Piotr Paluchowski

Kwestie filozoficzne podejmowane przez Christiana Sendela – gdańskiego lekarza okresu oświecenia   

Małgorzata Durbas

Karzeł Bébé z Lunéville przedmiotem badań medycznych w Paryżu w XVIII wieku 

Seweryna Konieczna

Realizacja idei humanizmu w Akademii Medycznej w Gdańsku – wybrane zagadnienia   

Jacek Halasz

W poszukiwaniu etycznych fundamentów działań lekarskich. Tadeusz Kielanowski – lekarz i humanista 

Stefan Raszeja

Humanizm w medycynie w świetle interdyscyplinarnych konferencji organizowanych przez profesora Tadeusza Kielanowskiego w latach 1976–1983    

Część II

Idea humanizmu w medycynie i jej praktyczny wymiar

Jerzy Zajadło

Co łączy medyków, prawników i Gdańsk   

Janina Suchorzewska

Współczesna medycyna wobec idei humanizmu 

Waldemar Kwiatkowski

Cóż po Hippokratesie w czasie marnym? O tym, czy możliwa jest jeszcze poezja medycyny   

Krystyna Basińska

Zagrożenia dla humanizmu w medycynie w opiniach studentów medycyny 

Maria Nowacka

Promocja zdrowia jako czynnik medykalizacji społecznej uwagi w odniesieniu do Karty Ottawskiej 

Karol Toeplitz

O niedoskonałości kodeksów (wybrane zagadnienia)   

Marek Olejniczak

Znaczenie etyki cnót we współczesnej etyce medycznej 

Joanna Różyńska

Spór o fundamenty etyki randomizowanych badań klinicznych 

Anna Paprocka-Lipińska

Praktyczny wymiar humanizmu na przykładzie resuscytacji – geneza wprowadzenia procedury DNR (do not resuscitate) 

Tadeusz Dyk

Filozoficzno-etyczne zagadnienia odżywiania w świetle osiągnięć nutrigenomiki 

Agnieszka Niemirycz-Makurat

Etyczno-psychologiczne aspekty przeszczepów twarzy w obliczu przeprowadzenia pierwszego przeszczepu twarzy w Polsce 

Małgorzata Drozd-Garbacewicz, Janusz Erenc

Badanie potrzeb i oczekiwań pacjentów jako praktyczny wymiar idei humanizmu w medycynie 

Część III

Trwałość czy zmienność reguł moralnych w bioetyce?

Kazimierz Szewczyk

Status metodologiczny bioetyki (w demokratycznym państwie prawnym) i uniwersalność norm moralnych   

Paweł Łuków

Standardy bioetyczne – między nowością a reinterpretacją 

Bohdan Dziemidok

Czy potrzebna i możliwa jest „etyka geriatryczna”?   

Marcin Leźnicki

Etyka wobec zjawiska globalizacji i komercjalizacji biomedycyny   

Jerzy Kopania

Osoba ludzka w kontekście medycznym 

Część IV

Etyczne problemy wobec uwarunkowań ekonomicznych współczesnej medycyny

Włodzimierz Galewicz

Medyczne i ekonomiczne kryteria gwarantowanej opieki zdrowotnej   

Tadeusz Tołłoczko

„Leczenie chorych i liczenie pieniędzy”. Równość szans czy większa skuteczność? 

Marcin Kolwitz

Solidaryzm społeczny jako etyczna wartość w ochronie zdrowia 

Joanna Turek

Dostęp do opieki medycznej jako warunek sprawiedliwości i realizacja zasady równości szans w koncepcji sprawiedliwości dystrybutywnej Amartyi Kumara Sena   

Anna Paprocka-Lipińska (opracowanie)

Etyczne problemy wobec uwarunkowań ekonomicznych współczesnej medycyny i ochrony zdrowia – dyskusja lekarzy i bioetyków 

Nota o autorach

Książka jest zbiorem artykułów traktujących, mówiąc najogólniej, o etycznym wymiarze medycyny, przy czym artykuły te osadzone są w wielu kontekstach. Inspiracją dla powstania tomu była przede wszystkim dwudziesta rocznica śmierci profesora Tadeusza Kielanowskiego, lekarza i filozofa medycyny. Drugi dobry powód do ukazania się wydawnictwa to dziesiąta rocznica powołania Zakładu Etyki na ówczesnej Akademii Medycznej w Gdańsku (dzisiaj Uniwersytet Medyczny).

Wydaje mi się, że powstawanie zakładów etycznych na uczelniach medycznych jest okolicznością ważną; w ogóle istotne jest osadzanie kwestii medycznych w etycznych kontekstach. Pisze o tym Paweł Łuków, który podkreśla, że dawna i dzisiejsza medycyna różnią się bardzo i to na wielu płaszczyznach. Rozwój wiedzy i technologii medycznych wymusza nowe podejście do medycyny, także w sferze etycznej, co z kolei niesie za sobą nieuniknione zmiany w prawie. Łuków zastanawia się przede wszystkim nad kwestią tego, czy w medycynie istnieją jakieś fundamentalne, niezmienne normy moralne i stawia taką oto tezę:

Zmianie poznawczej, technologicznej i organizacyjnej tożsamości medycyny towarzyszy zmiana jej tożsamości moralnej, tj. norm moralnych, którymi powinni kierować się lekarze. Standardy bioetyczne – w odróżnieniu od norm tzw. etyki i deontologii lekarskiej – to nie po prostu uszczegółowienia bądź uzupełnienia dawnych norm moralnych medycyny, ale nowość będąca odpowiedzią na zmianę wielu aspektów natury medycznej. [s. 263]

Wydaje się, że autor stwierdza rzeczy oczywiste, bo przecież tożsamość moralna medycyny nie może pozostawać w miejscu w sytuacji, kiedy powstają zjawiska takie, jak przeszczepy organów, możliwość utrzymywania człowieka przy życiu dzięki odpowiedniej technologii medycznej nawet przez lata, zapłodnienia in vitro itd. Łuków nie pisze jednak banałów, tylko bierze na warsztat kwestie fundamentalne, przede wszystkim rozważając, czy niezmiennym pozostaje również nakaz wydawałoby się niezmienny, a wyrażony w maksymie „po pierwsze nie szkodzić”. Nie zdradzam efektów tych rozważań, tylko zapraszam do lektury artykułu.

Jerzy Zajadło napisał świetny tekst zatytułowany „Co łączy medyków, prawników i Gdańsk”. Wiecie, co jest tym łącznikiem? Ano klasyczna łacina. Autor jest profesorem nauk prawnych i nic dziwnego, że większość tekstu poświęcona jest prawu, a najlepszy jest wykład o tym, czym są ius i lex. Zajadło przypomina, że ius oznacza nie tylko prawo czy zbiór praw, ale także polewkę, zupę czy sos, po czym cytuje Włodzimierza Wołodkiewicza, który o relacji ius i lex w ujęciu rzymskich jurystów pisze tak:

O jakości zupy-sosu (ius) decydują zarówno użyte składniki, jak i umiejętności kucharza, który ją przygotowuje. O wysokiej jakości prawa (ius) decydują źródła, na których opiera się porządek prawny (leges et mores) oraz odpowiednie ich przetworzenie i przygotowanie przez jurystę. [ss. 94-95] Smaczne? Mnie bardzo smakuje. Tekst pełen jest podobnych perełek, autor prawnicze i medyczne sentencje łacińskie (lub jak chce Zajadło – paremie) oprawia w kapitalne konteksty przydające owym sentencjom (premiom) blasku.

Tom zawiera 29 tekstów, w tym „Słowo wstępne” i zapis dyskusji, która odbyła się podczas Konferencji Naukowej „Etyka w medycynie – wczoraj i dziś” zorganizowanej w Gdańsku we wrześniu 2013 roku. Spis treści jest do podejrzenia tutaj, a do tego „Słowo wstępne” i pierwszy artykuł. Zapewniam, że jest w czym wybierać.

źródło: http://prowincjonalnenauczycielstwo.blogspot.com/2014/06/etyka-w-medycynie-wczoraj-i-dzis.html

Włączyli do swych analiz ciekawe perspektywy badawcze na przykład sprawiedliwości dystrybutywnej Amartyi Kumura Sena, „etyki geriatrycznej”, Karty Ottawskiej, genezy wprowadzenia procedury DNR (no not resuscitate) czy przeszczepów twarzy. Zyskali dzięki temu nowe, dotychczas nieanalizowane w literaturze przedmiotu argumenty w zakresie sporów bioetycznych.

Monografia naukowa pod redakcją Krystyny Basińskiej i Jacka Halasza pod tytułem „Etyka w medycynie. Wczoraj i dziś. Wybrane zagadnienia” stanowi kontynuację gdańskiej tradycji refleksji etycznej. Zawiera w sobie głęboko przemyślany i świetnie skomponowany konglomerat wybranych wątków historycznych etyki w medycynie oraz zagadnień z obszaru współczesnej problematyki bioetyki. Jest owocem namysłu nad dokonującą się w sferze moralności, medycyny, edukacji dla bezpieczeństwa oraz szerzej – nauk społecznych zmianą postrzegania człowieka w świetle jego fizyczności. To niewątpliwie cenny, bo w dużej mierze interdyscyplinarny wkład w rozwój wiedzy naukowej na temat moralności w obliczu problemów medycznych dzisiejszego świata.

Warto nadmienić, iż książka odznacza się różnorodnością obranych do analiz paradygmatów, co oddala zarzut właściwy wielu publikacjom w tym zakresie, to znaczy stronniczości i zamknięcia w ramach jednej szkoły badawczej. Co więcej, autorzy wykazali się dojrzałością oraz konsekwencją w obszarze łączenia historycznych aspektów etyki w medycynie z jej dotychczas nierozwiązanymi lub w jakiś sposób eksplorowanymi praktycznymi problemami. Włączyli do swych analiz ciekawe perspektywy badawcze na przykład sprawiedliwości dystrybutywnej Amartyi Kumura Sena, „etyki geriatrycznej”, Karty Ottawskiej, genezy wprowadzenia procedury DNR (no not resuscitate) czy przeszczepów twarzy. Zyskali dzięki temu nowe, dotychczas nieanalizowane w literaturze przedmiotu argumenty w zakresie sporów bioetycznych.

Autorzy – za sprawą swych tekstów – dokonali kompleksowego przeglądu koncepcji teoretycznych oraz ujęć praktycznych z obszaru etyki medycyny począwszy od starożytności. Odnieśli się między innymi do Hipokratesa, wczesnochrześcijańskich źródeł etyki lekarskiej. Następnie przyjrzeli się refleksji etycznej teoretyków i praktyków – dowiedli ich korzeni, pokazali treść i istotę, by następnie określić wpływ na kolejne pokolenia naukowców. Rozważania te stanowią niejako wprowadzenie do badań nad etyką medycyny i bez wątpienia będą lekturą obowiązkową dla wszystkich, którzy dopiero zaczynają zapoznawanie się z jej specyfiką. To, że dotyczą nieraz zamierzchłych czasów, nie oznacza, iż utraciły na znaczeniu czy aktualności i to właśnie sprawia, że czytelnik uzna je za tak fascynujące.

W drugiej części książki, badacze skoncentrowali się na analizie współczesnych problemów etycznych w praktyce medycznej. Przyjrzeli się procesom oraz przejawom odchodzenia medycyny od idei humanistycznych, zagubieniu człowieka na horyzoncie refleksji naukowej, rezygnacji z antropocentrycznego spojrzenia na naukę. Sformułowali postulaty naprawcze, które wydają się kluczowe w kontekście kształtowania dzisiejszego bezpieczeństwa obywatelskiego, ściślej także zdrowotnego w Polsce.

Niezwykle ciekawe są fragmenty poświęcone bioetyce. Autorzy, sięgnąwszy do światowej literatury przedmiotu (w dużej mierze anglosaskiej, francuskiej) omówili podejścia zarówno teoretyczne, jak i metodologiczne kluczowe w sferze badań nad nią. Warto bardzo wyraźnie podkreślić, że wiele z nich po raz pierwszy na gruncie prac polskojęzycznych zostało omówione właśnie na kartach niniejszej publikacji. Poszerzyli także tradycyjny obszar zainteresowania o nowe aspekty z dziedziny marketingu czy ekonomii, zwracając uwagę między innymi na znaczenie badania potrzeb pacjentów, analizując medyczne i ekonomiczne kryteria gwarantowanej opieki zdrowotnej. Efekt jest naprawdę godny uznania.

Wartościowa publikacja pod redakcją Krystyny Basińskiej oraz Jacka Halasza pod tytułem „Etyka w medycynie. Wczoraj i dziś. Wybrane zagadnienia” odsłania przed polskim czytelnikiem dotychczas nierozpoznane lub wymagające doprecyzowania, uzupełnienia czy zmodyfikowania koncepcje wynikające ze stykania się dwóch dyscyplin naukowych i sfery praktycznej, mianowicie bioetyki i medycyny. Pokazuje zmiany, jakie dokonały się na przestrzeni lat w postrzeganiu człowieka w ich kontekście, a także rysuje wyzwania, jakie wciąż czekają zarówno przed teoretykami, jak i praktykami. Uzmysławia rangę solidaryzmu społecznego w XXI wieku. Niewątpliwie jest to zatem lektura obowiązkowa nie tylko dla tych, którzy zajmują się prowadzeniem badań nad etyką w medycynie lub zaczynają dopiero eksplorować tę dziedzinę wiedzy. To także niezwykle ważna książka dla praktyków, którzy nie godzą się na rezygnację z antropocentrycznego spojrzenia na rzeczywistość społeczną oraz celują w zachowaniu podmiotowości człowieka. Gorąco się ja zatem poleca wszystkim, którzy czują, że jest jeszcze szansa dla moralności społeczeństw w globalnej wiosce.

Krzysztof Wróblewski
źródło: http://www.konserwatyzm.pl/artykul/11744/krystyna-basinska-jacek-halasz-red-etyka-w-medycynie-wczoraj

Książka Etyka w medycynie – wczoraj i dziś jest kontynuacją gdańskiej tradycji refleksji etycznej i łączy wybrane wątki historyczne etyki w medycynie z jej aktualną problematyką. Jest to zbiór publikacji przedstawianych na organizowanej w dniach 26-28.09.2013 r. przez Zakład Etyki i Historii Medycyny Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego konferencji ,,Etyka w Medycynie – wczoraj i dziś. W XX rocznicę śmierci Profesora Tadeusza Kielanowskiego”.

Inspiracją tej konferencji i recenzowanej publikacji będącej jej pokłosiem była dwudziesta rocznica śmierci profesora Tadeusza Kielanowskiego związanego w latach 1956- 1975 z Akademią Medyczną w Gdańsku, znakomitego lekarza-humanisty, intelektualisty i społecznika (…). Drugą okolicznością inspirującą środowisko gdańskie do dokonania tego przeglądu etyki w medycynie była dziesiąta rocznica powołania w ówczesnej Akademii Medycznej w Gdańsku jednego z pierwszych w polskich uczelniach medycznych samodzielnego Zakładu Etyki.

Dla wygody Czytelnika zawartość książki usystematyzowana jest w czterech częściach:

• Etyka medyczna W ujęciu historycznym

• Idea humanizmu w medycynie i jej praktyczny wymiar

• Trwałość czy zmienność reguł moralnych w bioetyce

• Etyczne problemy wobec uwarunkowań ekonomicznych współczesnej medycyny i ochrony zdrowia.

Na plan pierwszy wybija się, z oczywistych powodów, wątek poświęcony Profesorowi Tadeuszowi Kielanowskiemu. (…)Drugim motywem wyraźnie obecnym w tej publikacji jest nawiązanie do humanistycznych tradycji miasta Gdańska. (…)

Trzecia część książki obejmuje rozważania prof. K. Szewczyka nad statusem bioetyki w państwie demokratycznym w którym wolność, równość i sprawiedliwość stanowić mają podstawowe zasady. Nawiązując do pluralizmu poglądowego Autor rozważa status bioetyki, krytykuje jej model monodyscyplinarny proponując model interdyscyplinarny z zachowaniem w nim równowagi refleksyjnej i konsensusu w różnych możliwych do zastosowania formach. Te wielce interesujące i przedstawione w szerokim ujęciu koncepcje kończą rozważania nad uniwersalnością norm moralnych. (…)

Na specjalne omówienie zasługuje część IV recenzowanej książki na którą składają się bardzo interesujące i aktualne teksty czterech znanych autorów zebrane pod wspólnym tytułem Etyczne problemy wobec uwarunkowań ekonomicznych współczesnej medycyny i ochrony zdrowia. (…)

Właściwym zamknięciem części IV książki jest jednakże zapis bardzo ciekawej debaty, jaka miała miejsce na zakończenie konferencji pod przewodnictwem dr hab. Romualda Krajewskiego, wiceprezesa Naczelnej Rady Lekarskiej (…). Przedmiotem debaty byty takie palące kwestie naszego systemu ochrony zdrowia jak: bulwersujące kolejki do lekarzy; czy rozdzielać świadczenia wedle zasady ,,każdemu coś” czy lepiej, aby była ograniczona liczba świadczeń, ale dobrej jakości; co możemy zrobić aby wpłynąć na właściwą alokację środków; jakie mamy kryteria dla oceny technologii medycznych; wprawdzie ekonomia to podstawa, ale czy możemy od tej podstawy czynić racjonalne wyjątki; jakie zasady etyczne powinny obowiązywać płatników, administratorów i polityków; czego od polityków i ekonomistów oczekują lekarze i społeczeństwo.

Omówiono w tej recenzji jedynie główne wątki i wybrane pozycje tej wielce interesującej publikacji. (…)Całość prezentowanego materiału stanowi interesujący przegląd zarówno prądów historycznych jak i aktualnej sytuacji w jakiej znajduje się, tu i teraz, etyka medyczna w odniesieniu do ważnych pytań współczesnej medycyny. Książka ta utrwala także ogromny dorobek Profesora Tadeusza Kielanowskiego i dość wyczerpująco prezentuje aktywność na polu nauki o etyce środowisko Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, organizatora konferencji, która stała się inspiracją do przygotowania tej publikacji. Wydanie tego materiału w formie książkowej uważam za bardzo wskazane i potrzebne.[...]

z recenzji prof. Wiesława Markiewicza