Korzeniowska Wiesława

historyk, pedagog, profesor, pracownik naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie, Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji.

Jest członkiem wielu stowarzyszeń naukowych, między innymi: Komisji Historycznej PAN; „Wspólnoty Polskiej”; Komisji Historycznej PAN Oddział w Katowicach; Komisji PAN ds. Stosunków Polsko-Czeskich i Polsko-Słowackich Oddział w Cieszynie; Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Katowicach; “Societas Scientiis Favendis Silesiae Superiores" w Katowicach.

Współredaktor serii polsko-czeskiej „Dialog bez Granic”; członek Rady Redakcyjnej czasopisma „Materiały i Studia z Dziejów Śląska”.

Autorka ponad 260 publikacji naukowych i popularnonaukowych, w tym 39 prac zwartych (autorskich: 15 oraz 24 – redakcyjnych i współredakcyjnych). W przygotowaniu: Dzieje rodziny i wychowania w rodzinie; Dzieje myśli pedagogicznej- chronologiczny słownik biograficzny oraz Ziemiaństwo górnośląskie i jego wkład w przemiany kulturowe regionu (wiek XIX i pierwsza połowa XX).

Murzyn Andrzej

dr hab., kierownik Zakładu Historii i Teorii Wychowania Wydziału Etnologii i Nauki o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Od ponad 30 lat związany z Uniwersytetem Śląskim, od kilku lat także prof. nadzw. Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, na Wydziale Zamiejscowym w Chorzowie. Jest autorem 11 monografii i ponad 40 artykułów naukowych, redaktorem i współredaktorem dwóch serii naukowych (Filozofia i Pedagogika, Dialog bez Granic), a także wspólnie z Dariuszem Stępkowskim redaktorem książki Religion long forgotten. The importance of religion in education towards civil society (Kraków 2014). Ostatnio wydał m.in.: Wokół Kena Robinsona kreatywnego myślenia o edukacji (Kraków 2013), Opowiadanie jako metoda kształcenia w świetle filozofii edukacji Kierana Egana (Kraków 2016). Przetłumaczył kilka książek z pogranicza filozofii i pedagogiki. W latach 2007–2010 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji ds. Stosunków Polsko-Czeskich i Polsko-Słowackich Oddziału PAN w Katowicach.

Szuścik Urszula

adiunkt na Uniwersytecie Śląskim w Cieszynie, Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji, Instytut Nauk o Edukacji, kierownik Zakładu Dydaktyki i Pedagogiki Wczesnoszkolnej i Przedszkolnej. Magister wychowania plastycznego, specjalność nauczycielska, doktor nauk humanistycznych z psychologii, specjalność psychologia twórczości, doktor habilitowany nauk humanistycznych z pedagogiki i pedagogiki artystycznej.

Ekspert Ministerstwa Edukacji Narodowej komisji kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych dla nauczycieli ubiegających się o awans zawodowy; wicedyrektor do spraw kształcenia w Instytucie Nauk o Edukacji UŚ w Cieszynie; ekspert MEN w skład komisji kwalifikacyjnych lub egzaminacyjnych dla nauczycieli ubiegających się o awans zawodowy w zakresie sztuki.

Członek Komitetu Redakcyjnego „Życia Szkoły” oraz członek Rady Redakcyjnej „Zarania Śląskiego”. Wzięła udział w opracowaniu standardów edukacji wizualnej (przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła średnia) w ramach grantu nr 12835/08 Standardy Edukacji Kulturalnej, który był realizowany pod patronatem Ministra Kultury i Dziedzictw Narodowego (sierpień–grudzień 2008 r.). Członek Seminarium Naukowego Komisji Nauk Psychologicznych PAN, Seminarium Naukowego Sekcji Problemowej Pedagogiki Szkolnej PAN, Seminarium Naukowego Zespołu Edukacji Elementarnej PAN, INSEA (Międzynarodowe Stowarzyszenie Wychowania przez Sztukę), ECHA (Europen Council for High Ability). Uczestniczka licznych konferencji naukowych krajowych i międzynarodowych.

Zainteresowania naukowe, badawcze i artystyczne: zagadnienia edukacji plastycznej i jej stymulacji, analiza procesu twórczości plastycznej, programy kształcenia plastycznego, analiza treści plastycznych w wychowaniu przedszkolnym, w obrębie programów z nauczania zintegrowanego, klas IV-VI szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły średniej, percepcja jakości wizualnych, kształcenie nauczycieli edukacji plastycznej, psychologia twórczości i psychologia sztuki, terapia przez sztukę, grafika artystyczna; Prowadzi ożywioną działalność naukową, dydaktyczną i artystyczną (wystawy 1985, 1989, 1995, 1996, 2001, 2005, 2009).

Ważniejsze publikacje: Znak werbalny a znak plastyczny w twórczości rysunkowej dziecka. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2006 (rozprawa habilitacyjna), monografia, Kształtowanie percepcji wzrokowej jako stymulator działań plastycznych dziecka. Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie Cieszyn 1999, monografia, liczne artykuły w „Plastyka w Szkole”, w publikacjach zbiorowych (w:) Red. B. Dymara, Dziecko w świecie sztuki, Impuls Kraków 1996, Dziecko w świecie rodziny, Impuls Kraków 1998, Dziecko w świecie muzyki, Impuls Kraków 2000, Dziecko w świecie współdziałania cz. 2, Impuls Kraków 2001, (w:) Red. W. Korzeniowska, Przemiany edukacyjne w Polsce i na świecie a modele wychowania, Impuls Kraków 2001, Przemiany w naukach o wychowaniu – idee, koncepcje, rzeczywistość edukacyjna, Impuls Kraków 2002, Red. W. Korzeniowska, U. Szuścik, Rodzina, historia i współczesność. Studium monograficzne,Impuls Kraków 2006, Red. W. Korzeniowska, A. Murzyn, U. Szuścik, Sztuka bycia uczniem i nauczycielem. Z zgadnień pedagogiki współbycia. Studia, rosprawy i szkice – z okazji jubileuszu dziesięciolecia serii „Nauczyciele – Nauczycielom”, Impuls Kraków 2009, Red. W. Korzeniowska, A. Mitas, U. Szuścik, Tradycje kształcenia nauczycieli na Śląsku Cieszyńskim. Studia, rozprawy, przyczynki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2009, liczne prace pod redakcją naukową i popularnonaukowe; Program autorski z zakresu kształcenia plastycznego dziecka w młodszym wieku szkolnym (klasy I-III) przeznaczony dla I etapu edukacyjnego szkoły podstawowej. Program nauczania. Numer dopuszczenia do użytku szkolnego MEN/DKW-4014-29/99. Wydanie I Wydawnictwo Maria Lorek Katowice 1999. Wydanie II Muza Szkolna Warszawa 2000; około 60 publikacji.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp

Pedagogika współbycia – pojęcie nie wyszczególnione w żadnych słownikach pedagogicznych, encyklopediach, leksykonach poświęconych tej problematyce – choć nie zdefi niowane, istniało, istnieje i będzie istnieć. Jego najważniejszymi bowiem elementami wzajemna życzliwość, przyjaźń, które, jak pisze Bronisława Dymara, „wyrażane są w obdarowywaniu się zasobami umysłu, serca i ducha”. W tejże pedagogice mieści się zarówno sztuka bycia nauczycielem, jak i uczniem oraz sztuka bycia człowiekiem w tych nie tak łatwych czasach. Podstawą pedagogiki współbycia jest „integracja niepozorna” odbywająca się, jak pisze wzmiankowana Autorka,

na trzech poziomach: na poziomie jednoczenia się w pracy; na poziomie projektowania w realizacji integralnych zajęć budujących osobowość wychowanków oraz na poziomie tworzenia spójnej teorii, a więc pedagogii współbycia. 

I jak podkreśla Autorka, pedagogika współbycia, to tworzenie przestrzeni interpersonalnej użytecznej

dla rozwoju procesów poznawczych i pociągającą dzięki poczuciu bezpieczeństwa i wciąż odnawianej nadziei, że trudności są po to, by je pokonywać wspólnym wysiłkiem.

W każdy tom serii wpisane są takie wartości jak miłość – dobro, źródło nadziei i optymizmu, które stanowią podstawę pedagogiki współbycia opartej na przesłaniu: poznać, pokochać, chronić. Pedagogika ta akcentuje znaczenie współpracy i życzliwej przestrzeni interpersonalnej, a odwołując się do zasad: osoba przed rzeczą, etyka przed techniką, być przed mieć, miłosierdzie przed sprawiedliwością – nawiązuje do upowszechnianej przez Jana Pawła II cywilizacji miłości. 

Założenia te i takie postrzeganie sensu bycia nauczycielem, wychowawcą, opiekunem, stanowią przesłanki prezentowanej pracy zbiorowej. Teksty poszczególnych części są, jak mówi jedna z Autorek (Małgorzata Znaj) opowieścią o wychowaniu; opowieścią o wychowaniu do człowieczeństwa, opowieścią niosącą pierwiastek dobra, nadziei i wiary w człowieka. Tak zresztą można scharakteryzować całą serię „Nauczyciele – Nauczycielom” ukazującą się już dziesięć lat. Jej autorzy, współautorzy i czytelnicy jednogłośnie stwierdzają, że

seria pomaga przywrócić prawo takim wartościom jak odczuwanie, przeżywanie, tworzenie, uspołecznienie, miłość i życie. (s. 44)

A dziecko, będąc źródłem nadziei, znajduje się w jej centralnym punkcie. Mott o prezentowanej pracy, będące słowami Hubertusa Schoenebecka: Dziecko,

które masz w sobie i dziecko, które stoi przed tobą, niechaj dzięki tobie podadzą sobie ręce

odzwierciedla ideę serii. Eksponuje bowiem różnorodne wymiary świata dziecięcego, dziecięcego bytowania, a także postrzegania dziecka takim jakim jest, a nie takim jakim chciałby go zaprogramować wszystkowiedzący dorosły.

Część pierwsza: Seria „Nauczyciele – Nauczycielom” w opinii współautorów i czytelników, w przygotowanej pracy prezentuje teksty jedenastu autorów – uczestniczących od lat w powstawaniu serii. Poszczególne wypowiedzi, nawiązując do różnego typu zagadnień i problemów, ukazują bogactwo oraz zakres tematyczny każdego z tomów. Pokazują też ścisły związek pomiędzy teorią i czynem, podkreślając znaczenie wspólnoty przeżyć, wspólnoty celów oraz potrzeby współpracy, by zbliżyć świat do dziecka i świat dorosłych do siebie na drodze poszukiwań rodziny człowieczej. 

Na część drugą: Wokół pedagogiki współbycia składają się dwadzieścia cztery teksty nawiązujące do różnych form działania na rzecz drugiego człowieka: dzieci, nauczycieli. Opisują świat wokół, a także tworzenie własnego świata i relacji do siebie samego. W części tej znajdują się rozważania na temat roli rodziny w kształtowaniu osobowości dziecka, sztuki bycia nauczycielem, poruszane są też problemy odpowiedzialności za wychowanie i budowanie świata wartości. Podkreślane jest znaczenie sztuki, muzyki, literatury w życiu codziennym, a także ich wymowa w kontaktach dziecko – dorosły. Przedstawiane wartości mają istotny związek z wychowaniem przez sztukę i jej wpływem na kształtowanie osobowości człowieka. W tej części pracy zwraca się uwagę na aktualne zagrożenia związane z przemianami cywilizacyjnymi, w których, jak podkreśla Wacław Korzeniowski,

zespolony ze sobą wieloma nićmi system cywilizacji technicznej wywiera coraz większy wpływ na życie jednostek,

wypierając niejednokrotonie świat dawnych wartości. Przywracanie ich, przypominanie o ich nieprzemijającym znaczeniu, uczenie tego „jak być ludźmi” jest moralnym obowiązkiem rodziców i nauczycieli. Podobne poglądy pojawiają się w tekstach m. in. Danuty Waloszek, Urszuli Dębskiej, Marii Łopatkowej. Twórczość jako proces, zjawisko i wartość są immanentnie wpisane we współczesną filozofię edukacyjną. Rozwój dziecka jest wartością podstawową w edukacji i stanowi główne zadanie dla wychowawców, których postępowanie powinno być skoncentrowane na działaniach przyczyniających się do pozytywnych zmian w osobowości dziecka. Stąd tak ważny jest wizerunek wychowawców odpowiedzialnych za jakość młodego pokolenia – podkreśla w swoim artykule Alicja Skibecka. Czy działania na rzecz młodego człowieka są twórcze, czy też odtwórcze? Czy potrafi w chaosie współczesnego świata zmobilizować i zachęcić wychowanka do działań na rzecz rozwoju własnej osobowości, ucząc go kreatywnego podejścia do otaczającej go rzeczywistości? Fakty wskazują, że wielu pedagogów nie zdaje sobie wręcz sprawy z tego, że wspieranie młodych jednostek w twórczym działaniu jest konieczne. W pewnym zakresie do tych rozważań nawiązuje tekst wzmiankowanej już Małgorzaty Znaj, zwracającej uwagę na fakt utraty przez współczesnego człowieka zdolności do utożsamiania się z samym sobą i z tym co robi. Podkreślane jest też ukierunkowanie wychowujących na takie wartości, jak: odczuwanie, przeżywanie, tworzenie, uspołecznienie, miłość życia.

Podobnie, Lidia Wollman zwraca uwagę na kreatywność jako działanie edukacyjne. Określając cechy tych działań, prezentuje możliwości twórczego rozwoju nauczycieli poprzez inspirujące przykłady działań projektujących, badawczych i waloryzacyjnych prezentowanych w serii „Nauczyciele – Nauczycielom”. Na odwagę bycia kreatywnym (w zawodzie nauczycielskim) zwraca uwagę Lucyna Skorecka, a także Justyna Sikora – choć w nieco innym przedstawieniu. 

Pedagogika współbycia w swym wychowawczym ujęciu to przede wszystkim, jak już wspominano, pedagogika cywilizacji miłości, w realizacji której udział może też mieć wymiar ponadempiryczny (jak podkreśla to Adriana Adamska), stanowiący kapitał w postaci poczucia wewnętrznego bezpieczeństwa, a owocujący przez całe życie. Pedagogika współbycia to także pielęgnowanie w sobie poczucia wolności jako daru umożliwiającego realizację dobra oraz stale aktualne przesłanie: poznać, pokochać, chronić. Zatem, reasumując, przygotowany tom, będący w pewnym sensie podsumowaniem dziesięciolecia serii „Nauczyciele – Nauczycielom”, stanowi równolegle prezentację koncepcji pedagogiki współbycia, której zasadniczym założeniem jest sztuka bycia człowiekiem. 

Redaktorzy