Celem monografii są analiza i interpretacja problemu otwartych form uczenia się i nauczania języków obcych ze szczególnym uwzględnieniem autonomii ucznia. Jest to zagadnienie wyjątkowo ważne, gdyż stanowi jeden z głównych postulatów kolejnych reform edukacji w Polsce. W niniejszej książce poszukuje się odpowiedzi na pytania o to, jak otwarte formy pracy wpływają na uczniów, jeśli są stosowane systematycznie i celowo, a także w jaki sposób przyczyniają się do rozwoju autonomicznej postawy uczniów, charakteryzującej się samodzielnością planowania, organizowania i oceny własnej pracy oraz odpowiedzialnością za jej wyniki i proces uczenia się.

Osiągnięciu tego celu służą analiza zagadnień teoretycznych i własne badania. Dotychczas nie prowadzono pogłębionych badań empirycznych dotyczących otwartych form uczenia się i nauczania w odniesieniu do lekcji języka obcego. Koncentrowano się na sprawozdaniach pedagogów stosu­jących te formy uczenia się i nauczania na lekcjach innych przedmiotów, przy czym w większości były to zajęcia z udziałem dzieci w wieku wczesnoszkolnym.

Publikacja składa się z części teoretycznej (rozdziały 1–3) oraz empirycznej (rozdział 4). Rozdział 1 wprowadza w problematykę otwartych form uczenia się i nauczania. Do wyjaśnienia podstawowych pojęć stosowanych w monografii wykorzystano wiele istniejących obecnie definicji roboczych określających otwarte formy pracy, pracę swobodną, pracę w formie przystanków uczenia się, pracę według planu tygodniowego oraz pracę projektową...

Rozdział 2 poświęcony jest charakterystyce poszczególnych otwartych form pracy, takich jak: praca niesterowana (swobodna), jej odmiana – praca w formie przystanków uczenia się (zwana popularnie „stacjami”), praca według planów tygodniowych i praca projektowa. Na podstawie przedstawionego rysu historycznego omówione zostaną główne założenia realizacji danej otwartej formy pracy. Następnie zaprezentowane będą jej cechy charakterystyczne oraz zadania nauczyciela i uczniów, a w związku z tym struktura lekcji uwzględniających daną otwartą formę, jej dynamika oraz cechy wykorzystywanych materiałów. Podsumowanie rozważań nad każdą otwartą formą pracy stanowi wynikający z literatury fachowej opis jej zalet, trudności z nią związanych oraz sposobów przeciwdziałania tym problemom.

Analizę porównawczą otwartych form pracy stosowanych na lekcjach języków obcych zawiera rozdział 3. Naukowej dedukcji poddane zostaną cztery aspekty otwartych form pracy: osobowy (a więc funkcje nauczyciela i zadania uczniów), strukturalny (czyli fazy dydaktyczne), dynamiczny (zasady ogólno- i glottodydaktyczne) oraz materialny (środowisko dydaktyczne, materiały, typy zadań, plany pracy samodzielnej). Rozważania rozpoczną informacje na temat danego aspektu w poszczególnych otwartych formach pracy (niesterowanej, w formie przystanków uczenia się, według planów tygodniowych i projektowej)...

Część empiryczną niniejszej monografii stanowi rozdział 4, poświęcony badaniom własnym dotyczącym czterech otwartych form uczenia się i nauczania na lekcjach języków obcych. Przeprowadzone badania należą do praktycznych badań edukacyjnych i mają charakter ilościowo-jakościowy. Zastosowano w nich przede wszystkim metodę biograficzną, obejmującą metodę obserwacji (nieskategoryzowanej i skategoryzowanej) oraz metodę sondażu (z zastosowaniem pisemnej ankiety i wywiadu ustnego). Badania przeprowadzone zostały w jednej klasie ponadpodstawowej uczącej się języka niemieckiego w ciągu trzech lat. Obraz całości badań własnych współtworzą wyniki badań grupowych (dotyczących całej klasy), uporządkowanych według otwartych form pracy, oraz wyniki badań indywidualnych, uwzględniających studium indywidualnych przypadków czterech uczniów badanej klasy.

Książkę zamyka rozdział podsumowujący, który zawiera wnioski płynące z rozważań teoretycznych dokonanych na podstawie literatury przedmiotu oraz praktyczne wnioski z badań grupowych i indywidualnych. Formułując wnioski z badań własnych, nawiązano też do innych praktycznych badań edukacyjnych, zrealizowanych w ramach kształcenia akademickiego, i ukazano możliwości zarówno naukowej, jak i praktycznej implikacji ich wyników. Monografię kończy przedstawienie aktualnych i potencjalnych perspektyw badawczych i edukacyjnych.