Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp

I. Praca dyplomowa i jej charakter

1. Funkcje i zadania pracy dyplomowej

2. Kryteria oceny pracy dyplomowej

3. Seminarium dyplomowe

II. Studiowanie i notowanie literatury przedmiotu

1. Poszukiwanie i wybór literatury

2. Sposób notowania

III. Wstęp do metod i technik badań społecznych

1. Pojęcie metod i technik badawczych

2. Problem klasyfikacji metod badań naukowych

3. Przegląd wybranych metod badań społecznych

3.1. Eksperyment w naukach społecznych

3.2. Sondaż diagnostyczny

3.3. Badania terenowe

3.4. Metoda biograficzna

3.5. Inne metody badań społecznych

4. Podejście ilościowe i jakościowe w badaniach

IV. Realizacja i redakcja pracy dyplomowej

1. Struktura pracy dyplomowej i jej redagowanie

1.1. Układ pracy dyplomowej

1.2. Temat i tytuł pracy dyplomowej (strona tytułowa)

1.3. Spis treści

1.4. Wstęp

1.5. Przegląd krytyczny literatury

1.6. Metodologiczne podstawy badań własnych

1.6.1. Uzasadnienie wyboru tematu pracy i cele badań

1.6.2. Formułowanie problemów badawczych

1.6.3. Formułowanie hipotez badawczych

1.6.4. Wyłonienie i zdefiniowanie zmiennych

1.6.5. Dobór wskaźników do zmiennych

1.6.6. Wybór metod i technik do badań własnych

1.6.7. Wybór terenu badań i dobór próby

2. Przeprowadzenie badań własnych

3. Prezentacja i analiza wyników badań własnych

3.1. Uporządkowanie materiałów badawczych, ich analiza ilościowa i jakościowa

3.2. Opracowanie teoretyczne, redakcja całości

4. Zakończenie i wnioski

5. Bibliografia i aneks

6. Opracowanie przypisów według ustalonych zasad

7. Przygotowanie wydruku pracy

8. Uwagi końcowe

Podstawowa literatura

1. Cel i zakres pracy

Stan badań nad procesem doskonalenia metodologii i metodyki dydaktyki szkoły wyższej jest ciągle słabo zaawansowany i zawiera wiele luk. Przyczyną tego stanu rzeczy jest chyba fakt, iż bardziej przyjazne badaczom są tradycyjne metody edukacji aniżeli współczesność. Książka Profesora Franciszka Bereźnickiego dotyczy metodologii badań naukowych i pisania prac dyplomowych z nauk społecznych. Pytanie o to, czy nauki społeczne są podobne, jakie cechy łączą te nauki w jedną kategorię, różnicując je zarazem, ale jednocześnie istnieje wiele cech łączących je. Powstaje dalsze pytanie, co uczynić, by studenci pedagogiki, socjologii, politologii i innych kierunków umieli prowadzić badania naukowe, aby chcieli je dobrze wykonywać i czy mają w naszych uczelniach warunki zapewniające wykorzystanie posiadanych przez nich umiejętności i chęci? Zadaniem książki Prof. F. Bereźnickiego nie jest udzielenie odpowiedzi na wyżej wymienione pytania. Autor koncentruje swoją uwagę na zjawisku przecinania się zakresów nauk społecznych na studiach pierwszego i drugiego stopnia oraz stosowanych w nich metod badań i pisania prac licencjackich i magisterskich. Recenzowana praca składa się ze wstępu, czterech części ułożonych według zasad struktury procesu badawczego oraz podstawowej literatury przedmiotu. Celem wydania przewodnika metodologicznego jest - pisze Autor - zebranie podstawowych informacji i przykładów związanych z pisaniem prac dyplomowych, aby tym samym ułatwić to zadanie studentom..., a także wyjaśnienie istoty charakteru, funkcji i zadań pracy dyplomowej, określenie roli seminarium i promotora, jak i strony formalnej i merytorycznej pracy.

2. Płaszczyzny prowadzonych rozważań

Prezentowane płaszczyzny przewodnika metodologicznego nie traktują problematyki w wąskim zakresie. Autor wszedł głębiej w rozmaite aspekty prezentowanych zagadnień. Nie jest moim zamiarem streszczenie publikacji, lecz jedynie zwrócenie uwagi na jej zalety oraz wysunięcie pewnych wątpliwości. Treść pierwszej płaszczyzny przewodnika Autor rozpoczyna od omówienia pracy dyplomowej i jej charakteru. Przedstawia funkcje i zadania pracy dyplomowej i kryteria jej oceny, w których trafnie uwypukla jej elementy (s. 8). Druga płaszczyzna dotyczy studiowania i notowania literatury przedmiotu. Zwraca uwagę na poszukiwanie i wybór literatury oraz sposób notowania. Podejście to należy uznać jako istotne, bowiem inspiruje studenta do poszukiwania literatury i przedstawia warsztat badawczy. W trzeciej płaszczyźnie wstęp do metod i technik badawczych napisanej w sposób bardzo przejrzysty i prosty, Autor pomija - dla uproszczenia - wiele aspektów metodologicznych zawartych w spisie literatury. Autor określa pojęcie metod i technik badawczych, ich klasyfikację i przegląd. Wśród nich wymienia eksperyment naukowy, sondaż diagnostyczny, badania terenowe, metody biograficzne i inne. W części końcowej przedstawia podejście ilościowe i jakościowe w badaniach bez wyraźnej ich operacjonalizacji i technik pomiaru, przetwarzania danych ilościowych i jakościowych.

Ostatnia, czwarta część nosi tytuł „Realizacja i redakcja pracy dyplomowej". Skupia się ona na ośmiu podrozdziałach, czy też punktach poczynając od struktury pracy, a kończąc na jej opracowaniu i przygotowaniu do wydruku.

Kolejnym krokiem analizy są metodologiczne problemy podstaw własnych badań uwzględniające:

- uzasadnienie wyboru tematu pracy i cele badań,
- formułowanie problemów i hipotez badawczych,
- wyłonienie i zdefiniowanie zmiennych,
- dobór wskaźników do zmiennych,
- wybór metod i technik do badań własnych i wybór terenu badań oraz dobór próby.

W łańcuchu tym, twierdzi Autor, nie można pominąć teoretycznych aspektów własnych badań i wskaźników analizy danych ilościowych i jakościowych oraz ich prezentacji. W końcowej części prof. F. Bereźnicki podkreśla, iż praca dyplomowa powinna być napisana językiem naukowym, wykazywać się prócz poprawnej strony merytorycznej dbałością o zasady logiki i stylistyki.

3. Konkluzja końcowa

Prezentowany poradnik metodologii nauk społecznych jasno określa cel, zakres rzeczowy i sposób ujęcia problematyki. Ukazuje podstawowe płaszczyzny rozważań, omawia przykłady i sposoby realizacji badań i pisania pracy. Poradnik Prof. Franciszka Bereźnickiego przekroczył ramy formalno-instytucjonalne poradnika tylko dla pedagogów czy socjologów. Prezentowany jest z perspektywy szeroko pojętej pedagogiki, dając początki nowego modelu wiedzy społecznej. Życzyć by sobie jedynie można, aby w naszej literaturze znalazło się więcej podobnych opracowań. Wartość poradnika przynoszącego syntetyczne opracowanie, jak prowadzić badania społeczne, a Earl Babbie dodaje , jak o nich czytać, jak o nich pisać", jest niezaprzeczalna. Walorami pracy są też metodologiczna i poznawcza dojrzałość podjętej tematyki, poprawność sformułowanych pojęć dostosowana do charakteru odbiorcy i oryginalność przyjętej prezentacji. Inną pozytywną wartością jest podkreślenie związków funkcji teoretycznej z funkcją praktyczną.

Prof. zw. dr hab. Robert Woźniak Uniwersytet Szczeciński