DZIEDZICTWO PEDAGOGICZNE DLA PRZYSZŁOŚCI

redakcja naukowa: Anna Babicka-Wirkus, Monika Jaworska-Witkowska i Dariusz Kubinowski

Autorzy poszczególnych rozdziałów:

Tadeusz Lewowicki, Krzysztof Maliszewski, Krzysztof Jakubiak, Zbigniew Kwieciński, Agnieszka Cybal-Michalska, Małgorzata Przanowska, Małgorzata Kaliszewska, Maria Marta Urlińska, Ryszarda Cierzniewska, Wojciech Kojs, Klaudia Węc, Marek Rembierz, Łukasz M. Michalski, Janusz Gajda, Małgorzata Przanowska, Irena Wojnar, Bogusław Śliwerski, Lech Witkowski oraz Anna Babicka-Wirkus, Monika Jaworska-Witkowska i Dariusz Kubinowski

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Anna Babicka-Wirkus, Monika Jaworska-Witkowska, Dariusz Kubinowski
O genezie, funkcji i szansach debat wokół nowego czytania tradycji pedagogicznej. Wprowadzenie       

Część I
OTWARCIE PERSPEKTYWY

Tadeusz Lewowicki
Profesor Bogdan Nawroczyński
Esej o zapominanym Pedagogu i inspiracjach płynących z Jego działalności i prac       

Krzysztof Jakubiak
O stanie i różnorodności polskiej myśli pedagogicznej oraz jej twórcach z przełomu XIX i XX wieku    

Krzysztof Maliszewski
Rekolekcje polskiej myśli pedagogicznej
Wprowadzenie do lektury archiwaliów głównych Bogdana Nawroczyńskiego    
(Nowa) książka     
Intencje interpretacyjne       
Intentio auctoris    
Intentio lectoris     
Intentio operis     
Archiwum, czyli rekolekcje       

Część II
DEBATA

Zbigniew Kwieciński
Bezcenny dar. Zdziwienia i pytania po lekturze Bogdana Nawroczyńskiego Oddechu myśli. Archiwaliów głównych           

Bogusław Śliwerski
Długo oczekiwany zbiór tekstów i dokumentów Bogdana Nawroczyńskiego              

Agnieszka Cybal-Michalska
Oddech myśli jako uobecnianie przeszłości             

Małgorzata Przanowska
Nawroczyński: myślenie oddechem
Światłoczuła dialektyczność wobec tendencji redukcjonistycznych          

Dariusz Kubinowski
Podejście badawcze w realizacji projektu naukowego „Bogdan Nawroczyński, Oddech myśli. Archiwalia główne”
Uwagi metodologiczne         
Wprowadzenie         
Binarność         
Synkretyzm         
Kontinuum         
Emergencja         
Zakończenie         

Część III
INSPIRACJE

Małgorzata Kaliszewska
Cztery „oddechy myśli” Bogdana Nawroczyńskiego
Impulsy z przeszłości dla przyszłości         
Wprowadzenie         
Oddech pierwszy. Nauczyciele i mistrzowie w życiu człowieka
Czy są dzisiaj potrzebni?        
Oddech drugi. Jaka krytyka naukowa i na jakich warunkach dzisiaj?         
Oddech trzeci. Czy Wspomnienia starego pedagoga można nazwać autoetnografią?    
Oddech czwarty. Czy można przygotować się do starości?         
Podsumowanie         

Maria Marta Urlińska
Tradycja i współczesność polskiej szkoły na obczyźnie        
Impuls: myśl Bogdana Nawroczyńskiego z historią w tle       
Polska mniejszość na wielokulturowej Łotwie       
Szkoła polska na Łotwie wobec dylematów tożsamościowych        
Splot tożsamościowy: status tradycji w warunkach zmiany        

Anna Babicka-Wirkus
(Nie)oczywiste oczywistości, czyli o współwystępowaniu przymusu i swobody w wychowaniu. Refleksje inspirowane pedagogiką Bogdana Nawroczyńskiego    
Wprowadzenie       
Przymus i swoboda jako równoważnie w wychowaniu        
Niejednorodność przymusu i swobody     
Dwoista natura roli wychowawcy        
Zakończenie       

Ryszarda Cierzniewska
Autorytet zniewalany. Refleksje na marginesie
Wspomnień starego pedagoga     
Uwagi metodologiczne        
Do kogo były skierowane Wspomnienia starego pedagoga?       
Autorytet Bogdana Nawroczyńskiego w trzech odsłonach       
Autorytet charyzmatyczny     
Autorytet kontrolowany        
Autorytet poznawczy        
Czy można zastosować kategorię trajektorii?    
Zamiast zakończenia       

Wojciech Kojs
Czas potrzebny na głęboki „oddech myśli”        
Wprowadzenie        
Podstawowe kategorie analizy organizacji edukacji i zarządzania nią    
Struktury i funkcje uczenia się i działania jako źródło istotnych problemów badań nad organizacją edukacji i zarządzaniem nią    
Zarządzanie i kierowanie     
Kompetencje uniwersalne jako warunki kreowania działań i czynów   
Podsumowanie       

Klaudia Węc
Pomiędzy czasem logicznym a czasem symbolicznym podmiotowego poczucia wolności
Topologiczny wymiar historii myśli pedagogicznej       
Oddech myśli – zamiast wprowadzenia     
Przełomy dwoistości i triangulacja jako logika przyczynowości międzypokoleniowych dyskursów pedagogicznych    
Pomiędzy hermeneutyką a topologią dyskursu o wychowaniu     
Pomiędzy oddechem wolności a myślą zniewolonego podmiotu – język pedagogiki i jego znaczące    
Prześniona rewolucja mitu wychowania – indywidualny mit „starego pedagoga”  
Podmiot, który mówi, czyli dyskurs sensu i (non)sensu    

Część IV
KONFRONTACJE

Marek Rembierz
Lodołamacz… O przełamywaniu krainy lodu i zmaganiu o „oddech myśli”    

Łukasz M. Michalski
Anatomia napadu. Powojenne odniesienia do twórczości Bogdana Nawroczyńskiego     
Wprowadzenie     
Przedpole       
Anatomia napadu        
Napad 1950   
Napad 1953        
Paroksyzm (zakończenie)        

Janusz Gajda
Inspirujący potencjał „oddechu myśli” Bogdana Nawroczyńskiego a wybór tekstów i komentarze redaktora tomu       
Uwagi wstępne        
Wspomnienia starego pedagoga       
Archiwalia w części trzeciej publikacji jako świadectwo wielkiego zaufania i uznania dla Bogdana Nawroczyńskiego       
Refleksje odnośnie do komentarzy Lecha Witkowskiego
Uwagi końcowe        

Irena Wojnar
List otwarty z uprzejmą prośbą o opublikowanie w tomie zbiorowym dokumentującym debatę online nad książką Bogdana Nawroczyńskiego
Oddech myśli. Archiwalia główne       

Część V
ODPOWIEDŹ

Lech Witkowski
W trosce o status tradycji pedagogicznej. Próba nowego otwarcia    
Wprowadzenie       
Część I. O genezie i znaczeniu idei „oddechu myśli”      
Część II. Komentarze do wypowiedzi w debacie      
Tadeusz Lewowicki (s. 288)  *  Krzysztof Jakubiak (s. 288) 
Krzysztof Maliszewski (s. 289)  *   Zbigniew Kwieciński (s. 290)
Bogusław Śliwerski (s. 292)    Agnieszka Cybal-Michalska (s. 294)
Małgorzata Przanowska (s. 294)  *  Dariusz Kubinowski (s. 296)
Małgorzata Kaliszewska (s. 297)  *   Maria Marta Urlińska (s. 299)
Anna Babicka-Wirkus (s. 300)  *   Ryszarda Cierzniewska (s. 301)
Wojciech Kojs (s. 302)  *   Klaudia Węc (s. 303)
Marek Rembierz (s. 305)  *   Łukasz M. Michalski (s. 306)
Część III. Odpowiedź na zasadnicze uwagi krytyczne      308
Irena Wojnar (s. 308)  *   Janusz Gajda (s. 309)
Zakończenie   

ANEKS

Jerzy Nikitorowicz
Posłowie (z recenzji wydawniczej)       

Indeks osób

Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Jerzego Nikitorowicza:

[...] teksty zawarte w publikacji książki Dziedzictwo pedagogiczne dla przyszłości. Debata wokół Oddechu myśli Bogdana Nawroczyńskiego pod redakcją Anny Babickiej-Wirkus, Moniki Jaworskiej-Witkowskiej i Dariusza Kubinowskiegouczą, uczą jak stwarzać sytuacje służące wydobywaniu znaczenia ludzkiej wiedzy, pamięci, doświadczeń, przeżyć, jak przedstawiać i interpretować doznane krzywdy i upokorzenia, jak na bazie doświadczeń jednostkowych postrzegać przeszłość i się z nią rozliczać, jak zmieniać nastawienia z pamięci zbiorowej na indywidualną pamięć i wielość interpretacji. Publikacja z pewnością zainteresuje szerokie grono humanistów i będzie wykorzystywana w dydaktyce na wielu kierunkach studiów.

Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Jerzego Nikitorowicza:

Bogdan Nawroczyński należy […] do Wielkiego Pokolenia pedagogiki polskiej. Żył i tworzył w kilku epokach, uczestniczył w kształtowaniu naszej dyscypliny po odzyskaniu niepodległości, po II wojnie światowej, ale „skazywano go także na niebyt, odsuwano od pracy akademickiej”, na co zwracają uwagę już we wprowadzeniu Redaktorzy i co jest niejednokrotnie podkreślane w całym dziele. […]

Niniejszy zbiór tekstów i odpowiedzi na nie ukazuje, jak ważna i potrzebna była debata wokół wydanego w 2020 roku Oddechu myśli Bogdana Nawroczyńskiego. Jestem przekonany, że książka Dziedzictwo pedagogiczne dla przyszłości może służyć za przykład sposobu prezentowania faktów, ich interpretacji, przedstawiania obiektywnych i subiektywnych sądów oraz wniosków. Taki dialog powinniśmy ustawicznie prowadzić w środowisku akademickim, w gronie pedagogów: dialog nad pełnym odczytywaniem tradycji i losów indywidualnych, uwzględniający zmieniające się warunki społeczno-polityczne; dialog odczytywania tradycji na nowo przez kolejne pokolenia w celu uświadamiania sobie jej wartości i roli osób znaczących w tej kulturze, aby możliwa była refleksja nad złożonym rozwojem naszej dyscypliny, nauk humanistycznych i społecznych. Praca wykonana przez Profesora Witkowskiego stała się inspiracją do dialogowania, dzielenia się doświadczeniami, sądami, do analiz, realizowania projektów badawczych itp.

Wszystkie wypowiedzi zebrane w książce mogą dla pedagogów stanowić przykład prowadzenia dialogu w kontekście dbałości o historię naszej dyscypliny, wyrażania szacunku do autorytetów kształtujących ją w przeszłości i współcześnie. Lektura tej pracy zachęca do refleksji, dopytywania, konfrontacji, poszukiwania nowych argumentacji, indywidualnego odczytywania, uzupełniania, modyfikacji. […] Autorzy uzupełniają, pogłębiają analizy dokonane przez Witkowskiego, prezentują treści w świetle własnego odczytywania tradycji, jej doświadczania, wydobytych z pamięci faktów. Dialog prowadzony w tej pracy uczy także ostrożności w osądzaniu, które może być krzywdzące wobec złożoności uwarunkowań i niepełnych danych. Dobrze więc się stało, że Lech Witkowski „rozpracowuje” każdy z tekstów, dziękuje każdemu Autorowi, zauważa wartość jego spostrzeżeń, komentuje, interpretuje, a przede wszystkim tłumaczy i wyjaśnia swoje odczytywanie, nadawanie znaczenia, argumentację. To szczególnie cenne w tej książce.