Bogdan Nawroczyński należy […] do Wielkiego Pokolenia pedagogiki polskiej. Żył i tworzył w kilku epokach, uczestniczył w kształtowaniu naszej dyscypliny po odzyskaniu niepodległości, po II wojnie światowej, ale „skazywano go także na niebyt, odsuwano od pracy akademickiej”, na co zwracają uwagę już we wprowadzeniu Redaktorzy i co jest niejednokrotnie podkreślane w całym dziele. […]
Niniejszy zbiór tekstów i odpowiedzi na nie ukazuje, jak ważna i potrzebna była debata wokół wydanego w 2020 roku Oddechu myśli Bogdana Nawroczyńskiego. Jestem przekonany, że książka Dziedzictwo pedagogiczne dla przyszłości może służyć za przykład sposobu prezentowania faktów, ich interpretacji, przedstawiania obiektywnych i subiektywnych sądów oraz wniosków. Taki dialog powinniśmy ustawicznie prowadzić w środowisku akademickim, w gronie pedagogów: dialog nad pełnym odczytywaniem tradycji i losów indywidualnych, uwzględniający zmieniające się warunki społeczno-polityczne; dialog odczytywania tradycji na nowo przez kolejne pokolenia w celu uświadamiania sobie jej wartości i roli osób znaczących w tej kulturze, aby możliwa była refleksja nad złożonym rozwojem naszej dyscypliny, nauk humanistycznych i społecznych. Praca wykonana przez Profesora Witkowskiego stała się inspiracją do dialogowania, dzielenia się doświadczeniami, sądami, do analiz, realizowania projektów badawczych itp.
Wszystkie wypowiedzi zebrane w książce mogą dla pedagogów stanowić przykład prowadzenia dialogu w kontekście dbałości o historię naszej dyscypliny, wyrażania szacunku do autorytetów kształtujących ją w przeszłości i współcześnie. Lektura tej pracy zachęca do refleksji, dopytywania, konfrontacji, poszukiwania nowych argumentacji, indywidualnego odczytywania, uzupełniania, modyfikacji. […] Autorzy uzupełniają, pogłębiają analizy dokonane przez Witkowskiego, prezentują treści w świetle własnego odczytywania tradycji, jej doświadczania, wydobytych z pamięci faktów. Dialog prowadzony w tej pracy uczy także ostrożności w osądzaniu, które może być krzywdzące wobec złożoności uwarunkowań i niepełnych danych. Dobrze więc się stało, że Lech Witkowski „rozpracowuje” każdy z tekstów, dziękuje każdemu Autorowi, zauważa wartość jego spostrzeżeń, komentuje, interpretuje, a przede wszystkim tłumaczy i wyjaśnia swoje odczytywanie, nadawanie znaczenia, argumentację. To szczególnie cenne w tej książce.
Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Jerzego Nikitorowicza
redakcja naukowa: Anna Babicka-Wirkus, Monika Jaworska-Witkowska i Dariusz Kubinowski
Anna Babicka-Wirkus
Profesor AP dr hab., pedagożka i socjolożka. Dyrektorka Instytutu Pedagogiki Akademii Pomorskiej w Słupsku. Zastępczyni redaktor naczelnej w międzynarodowym czasopiśmie Social Studies: Theory and Practice. Laureatka nagrody Rzecznika Praw Dziecka za najlepsza dysertację doktorską (2014) oraz Nagrody Ministra Edukacji i Nauki za znaczące osiągnięcia w zakresie działalności naukowej (2021). Autorka i współautorka licznych publikacji naukowych z zakresu problematyki szkoły, oporu w edukacji, poszanowania praw dziecka i człowieka oraz krytycznego dyskursu o uniwersytecie. Członkini następujących towarzystw naukowych: International Association for the Educational Role of Language (ERL Association), Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego (Zastępczyni Przewodniczącego Oddziału Szczecińskiego PTP) oraz Polskiego Towarzystwa Socjologicznego.
Dr hab. prof. AP Monika Jaworska-Witkowska. Profesor w Akademii Pomorskiej w Słupsku. Pedagog kultury, filozof edukacji i kultury, pedagog specjalna i psychotraumatolog, socjoterapeutka i trenerka warsztatu umiejętności psychospołecznych, arteterapeutka, hipnoterapeutka, malarka, rysowniczka i animatorka kultury. Badawczo zajmuje się głównie filozofią kultury, psychoanalizą, antropologią kultury oraz filozofią i teorią sztuki. Miłośniczka włoskiego renesansu.
Autorka 16 książek (3 współautorka), redaktorka 14 publikacji, prowadzi pracownię arteterapeutyczną LaboratoriumEgzystencji (pracowni arteterapeutycznej I psychotraumatologicznej) w Słupskim Ośrodku Kultury, Kierownik Pracowni Artystycznej w Akademii Pomorskiej w Słupsku, autorka ponad 80 artykułów naukowych; Ekspert przy The International Bateson Institute President of the International BatesonInstitute w zakresie ekologii umysłu. Członkini Rady Międzynarodowego Instytutu Hermeneutyki. Stypendystka grantów artystycznych Prezydenta Miasta Bydgoszczy (2019, 2920). Autorka ponad 20 wystaw w kraju i za granicą, m.in. (Z)namiętne (z)myślenia. Kobietnik i psychoanaliza złota, Usytuowania i umiejscowienia Znaczącego, Cienie Ciała, Pozy Pozycje Miny, Heterotopie i histerie, Anamorfozy tożsamości, Mistyfikacje egzystencji, Moja Tamara, kiedy kolor przychodzi do kobiecości, Gry z Kajrosem, Znamiętnik. Miłośniczka sztuki (i) życia. Integruje różne rodzaje witalności egzystencjalnej. Uważa, że „żyć delikatnie ponad ziemią” jest dobre na początek, potem trzeba uruchomić formy zaklinania. Mama 21-letniej Olgi (Blu), (do) której miłość suplementuje jej duszę.
Dariusz Kubinowski
Doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, profesor nauk społecznych, profesor w Katedrze Pedagogiki Ogólnej, Dydaktyki i Studiów Kulturowych Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Szczecińskiego; pedagog kultury, choreolog, metodolog badań jakościowych, badacz i teoretyk animacji kultury, etnograf dokumentujący tradycje taneczne wieloetnicznego pogranicza wschodniej Polski; członek Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN i przewodniczący Sekcji Pedagogiki Sztuki PAN, przewodniczący Oddziału Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego w Szczecinie, aktywny członek Grupy Studyjnej ds. Etnochoreologii przy Międzynarodowej Radzie Muzyki Tradycyjnej (UNESCO), inicjator i koordynator Ogólnopolskiej Federacji Akademickich Ośrodków Edukacyjnych Animatorów i Menedżerów Kultury, współtwórca i obecny koordynator Seminariów Metodyki Pedagogicznej Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, inicjator i obecny koordynator Transdyscyplinarnej Sieci Badaczy Jakościowych; autor, współautor, redaktor i współredaktor ponad 160 publikacji naukowych z zakresu teorii tańca, reanimacji, rekonstrukcji i rewitalizacji tradycji tanecznych, teorii działalności kulturalnej, pedagogiki kultury, metodologii badań pedagogicznych i jakościowych, animacji kultury, sztuki zaangażowanej w społeczność, szkolnictwa wyższego ; w tym następujące monografie naukowe: Proces edukacji tanecznej w środowisku wiejskim (1997); Taniec we współczesnej kulturze i edukacji (1998); Taniec – choreologia – humanistyka (2000); Pedagogika tańca w okresie transformacji. Proces rekonstrukcji rodzimych tradycji tanecznych i współczesne przemiany instytucjonalnej działalności kulturalnej w Polsce (2002); Kultura – wartości – kształcenie (2003), Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie (2006); Edukacja – moralność – sfera publiczna (2007); Jakościowe badania edukacyjne: filozofia, metodyka, ewaluacja (2010, 2011); Animacja kultury – współczesne dyskursy teorii i praktyki (2013); Idiomatyczność – synergia – emergencja. Rozwój badań jakościowych w polskiej pedagogice na przełomie XX i XXI wieku (2013); Moda w kulturze, sztuce i edukacji (2014); Pedagogika jako stosowana nauka humanistyczno-społeczna – konsekwencje metodologiczne (2017); Animacja kultury w perspektywie pedagogicznej: studia i szkice (2018); Kompetencje kluczowe animatorów kultury i ich kształcenie (2020).
Autorzy poszczególnych rozdziałów:
Tadeusz Lewowicki, Krzysztof Maliszewski, Krzysztof Jakubiak, Zbigniew Kwieciński, Agnieszka Cybal-Michalska, Małgorzata Przanowska, Małgorzata Kaliszewska, Maria Marta Urlińska, Ryszarda Cierzniewska, Wojciech Kojs, Klaudia Węc, Marek Rembierz, Łukasz M. Michalski, Janusz Gajda, Małgorzata Przanowska, Irena Wojnar, Bogusław Śliwerski, Lech Witkowski oraz Anna Babicka-Wirkus, Monika Jaworska-Witkowska i Dariusz Kubinowski
Oficyna Wydawnicza "Impuls"
Autor
Anna Babicka-Wirkus, Monika Jaworska-Witkowska i Dariusz Kubinowski (red. nauk.)
ISBN druk
978-83-8095-996-5
ISBN e-book
Objętość
334 stron
Wydanie
I, 2021
Format
B5 (160x235)
Oprawa
publikacja dostępna w dwóch wersjach: 1. miękka, klejona, folia matowa, 2. oprawa twarda, szyta
Anna Babicka-Wirkus, Monika Jaworska-Witkowska, Dariusz Kubinowski O genezie, funkcji i szansach debat wokół nowego czytania tradycji pedagogicznej. Wprowadzenie
Część I OTWARCIE PERSPEKTYWY
Tadeusz Lewowicki Profesor Bogdan Nawroczyński Esej o zapominanym Pedagogu i inspiracjach płynących z Jego działalności i prac
Krzysztof Jakubiak O stanie i różnorodności polskiej myśli pedagogicznej oraz jej twórcach z przełomu XIX i XX wieku
Krzysztof Maliszewski Rekolekcje polskiej myśli pedagogicznej Wprowadzenie do lektury archiwaliów głównych Bogdana Nawroczyńskiego (Nowa) książka Intencje interpretacyjne Intentio auctoris Intentio lectoris Intentio operis Archiwum, czyli rekolekcje
Część II DEBATA
Zbigniew Kwieciński Bezcenny dar. Zdziwienia i pytania po lekturze Bogdana Nawroczyńskiego Oddechu myśli. Archiwaliów głównych
Bogusław Śliwerski Długo oczekiwany zbiór tekstów i dokumentów Bogdana Nawroczyńskiego
Agnieszka Cybal-Michalska Oddech myśli jako uobecnianie przeszłości
Małgorzata Przanowska Nawroczyński: myślenie oddechem Światłoczuła dialektyczność wobec tendencji redukcjonistycznych
Dariusz Kubinowski Podejście badawcze w realizacji projektu naukowego „Bogdan Nawroczyński, Oddech myśli. Archiwalia główne” Uwagi metodologiczne Wprowadzenie Binarność Synkretyzm Kontinuum Emergencja Zakończenie
Część III INSPIRACJE
Małgorzata Kaliszewska Cztery „oddechy myśli” Bogdana Nawroczyńskiego Impulsy z przeszłości dla przyszłości Wprowadzenie Oddech pierwszy. Nauczyciele i mistrzowie w życiu człowieka Czy są dzisiaj potrzebni? Oddech drugi. Jaka krytyka naukowa i na jakich warunkach dzisiaj? Oddech trzeci. Czy Wspomnienia starego pedagoga można nazwać autoetnografią? Oddech czwarty. Czy można przygotować się do starości? Podsumowanie
Maria Marta Urlińska Tradycja i współczesność polskiej szkoły na obczyźnie Impuls: myśl Bogdana Nawroczyńskiego z historią w tle Polska mniejszość na wielokulturowej Łotwie Szkoła polska na Łotwie wobec dylematów tożsamościowych Splot tożsamościowy: status tradycji w warunkach zmiany
Anna Babicka-Wirkus (Nie)oczywiste oczywistości, czyli o współwystępowaniu przymusu i swobody w wychowaniu. Refleksje inspirowane pedagogiką Bogdana Nawroczyńskiego Wprowadzenie Przymus i swoboda jako równoważnie w wychowaniu Niejednorodność przymusu i swobody Dwoista natura roli wychowawcy Zakończenie
Ryszarda Cierzniewska Autorytet zniewalany. Refleksje na marginesie Wspomnień starego pedagoga Uwagi metodologiczne Do kogo były skierowane Wspomnienia starego pedagoga? Autorytet Bogdana Nawroczyńskiego w trzech odsłonach Autorytet charyzmatyczny Autorytet kontrolowany Autorytet poznawczy Czy można zastosować kategorię trajektorii? Zamiast zakończenia
Wojciech Kojs Czas potrzebny na głęboki „oddech myśli” Wprowadzenie Podstawowe kategorie analizy organizacji edukacji i zarządzania nią Struktury i funkcje uczenia się i działania jako źródło istotnych problemów badań nad organizacją edukacji i zarządzaniem nią Zarządzanie i kierowanie Kompetencje uniwersalne jako warunki kreowania działań i czynów Podsumowanie
Klaudia Węc Pomiędzy czasem logicznym a czasem symbolicznym podmiotowego poczucia wolności Topologiczny wymiar historii myśli pedagogicznej Oddech myśli – zamiast wprowadzenia Przełomy dwoistości i triangulacja jako logika przyczynowości międzypokoleniowych dyskursów pedagogicznych Pomiędzy hermeneutyką a topologią dyskursu o wychowaniu Pomiędzy oddechem wolności a myślą zniewolonego podmiotu – język pedagogiki i jego znaczące Prześniona rewolucja mitu wychowania – indywidualny mit „starego pedagoga” Podmiot, który mówi, czyli dyskurs sensu i (non)sensu
Część IV KONFRONTACJE
Marek Rembierz Lodołamacz… O przełamywaniu krainy lodu i zmaganiu o „oddech myśli”
Łukasz M. Michalski Anatomia napadu. Powojenne odniesienia do twórczości Bogdana Nawroczyńskiego Wprowadzenie Przedpole Anatomia napadu Napad 1950 Napad 1953 Paroksyzm (zakończenie)
Janusz Gajda Inspirujący potencjał „oddechu myśli” Bogdana Nawroczyńskiego a wybór tekstów i komentarze redaktora tomu Uwagi wstępne Wspomnienia starego pedagoga Archiwalia w części trzeciej publikacji jako świadectwo wielkiego zaufania i uznania dla Bogdana Nawroczyńskiego Refleksje odnośnie do komentarzy Lecha Witkowskiego Uwagi końcowe
Irena Wojnar List otwarty z uprzejmą prośbą o opublikowanie w tomie zbiorowym dokumentującym debatę online nad książką Bogdana Nawroczyńskiego Oddech myśli. Archiwalia główne
Część V ODPOWIEDŹ
Lech Witkowski W trosce o status tradycji pedagogicznej. Próba nowego otwarcia Wprowadzenie Część I. O genezie i znaczeniu idei „oddechu myśli” Część II. Komentarze do wypowiedzi w debacie Tadeusz Lewowicki (s. 288) * Krzysztof Jakubiak (s. 288) Krzysztof Maliszewski (s. 289) * Zbigniew Kwieciński (s. 290) Bogusław Śliwerski (s. 292) Agnieszka Cybal-Michalska (s. 294) Małgorzata Przanowska (s. 294) * Dariusz Kubinowski (s. 296) Małgorzata Kaliszewska (s. 297) * Maria Marta Urlińska (s. 299) Anna Babicka-Wirkus (s. 300) * Ryszarda Cierzniewska (s. 301) Wojciech Kojs (s. 302) * Klaudia Węc (s. 303) Marek Rembierz (s. 305) * Łukasz M. Michalski (s. 306) Część III. Odpowiedź na zasadnicze uwagi krytyczne 308 Irena Wojnar (s. 308) * Janusz Gajda (s. 309) Zakończenie
ANEKS
Jerzy Nikitorowicz Posłowie (z recenzji wydawniczej)
Indeks osób
Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Jerzego Nikitorowicza:
[...] teksty zawarte w publikacji książki Dziedzictwo pedagogiczne dla przyszłości. Debata wokół Oddechu myśli Bogdana Nawroczyńskiego pod redakcją Anny Babickiej-Wirkus, Moniki Jaworskiej-Witkowskiej i Dariusza Kubinowskiegouczą, uczą jak stwarzać sytuacje służące wydobywaniu znaczenia ludzkiej wiedzy, pamięci, doświadczeń, przeżyć, jak przedstawiać i interpretować doznane krzywdy i upokorzenia, jak na bazie doświadczeń jednostkowych postrzegać przeszłość i się z nią rozliczać, jak zmieniać nastawienia z pamięci zbiorowej na indywidualną pamięć i wielość interpretacji. Publikacja z pewnością zainteresuje szerokie grono humanistów i będzie wykorzystywana w dydaktyce na wielu kierunkach studiów.
Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Jerzego Nikitorowicza:
Bogdan Nawroczyński należy […] do Wielkiego Pokolenia pedagogiki polskiej. Żył i tworzył w kilku epokach, uczestniczył w kształtowaniu naszej dyscypliny po odzyskaniu niepodległości, po II wojnie światowej, ale „skazywano go także na niebyt, odsuwano od pracy akademickiej”, na co zwracają uwagę już we wprowadzeniu Redaktorzy i co jest niejednokrotnie podkreślane w całym dziele. […]
Niniejszy zbiór tekstów i odpowiedzi na nie ukazuje, jak ważna i potrzebna była debata wokół wydanego w 2020 roku Oddechu myśli Bogdana Nawroczyńskiego. Jestem przekonany, że książka Dziedzictwo pedagogiczne dla przyszłości może służyć za przykład sposobu prezentowania faktów, ich interpretacji, przedstawiania obiektywnych i subiektywnych sądów oraz wniosków. Taki dialog powinniśmy ustawicznie prowadzić w środowisku akademickim, w gronie pedagogów: dialog nad pełnym odczytywaniem tradycji i losów indywidualnych, uwzględniający zmieniające się warunki społeczno-polityczne; dialog odczytywania tradycji na nowo przez kolejne pokolenia w celu uświadamiania sobie jej wartości i roli osób znaczących w tej kulturze, aby możliwa była refleksja nad złożonym rozwojem naszej dyscypliny, nauk humanistycznych i społecznych. Praca wykonana przez Profesora Witkowskiego stała się inspiracją do dialogowania, dzielenia się doświadczeniami, sądami, do analiz, realizowania projektów badawczych itp.
Wszystkie wypowiedzi zebrane w książce mogą dla pedagogów stanowić przykład prowadzenia dialogu w kontekście dbałości o historię naszej dyscypliny, wyrażania szacunku do autorytetów kształtujących ją w przeszłości i współcześnie. Lektura tej pracy zachęca do refleksji, dopytywania, konfrontacji, poszukiwania nowych argumentacji, indywidualnego odczytywania, uzupełniania, modyfikacji. […] Autorzy uzupełniają, pogłębiają analizy dokonane przez Witkowskiego, prezentują treści w świetle własnego odczytywania tradycji, jej doświadczania, wydobytych z pamięci faktów. Dialog prowadzony w tej pracy uczy także ostrożności w osądzaniu, które może być krzywdzące wobec złożoności uwarunkowań i niepełnych danych. Dobrze więc się stało, że Lech Witkowski „rozpracowuje” każdy z tekstów, dziękuje każdemu Autorowi, zauważa wartość jego spostrzeżeń, komentuje, interpretuje, a przede wszystkim tłumaczy i wyjaśnia swoje odczytywanie, nadawanie znaczenia, argumentację. To szczególnie cenne w tej książce.
Dr hab. prof. AP Monika Jaworska-Witkowska. Profesor w Akademii Pomorskiej w Słupsku. Pedagog kultury, filozof edukacji i kultury, pedagog specjalna i psychotraumatolog, socjoterapeutka i trenerka warsztatu umiejętności psychospołecznych, arteterapeutka, hipnoterapeutka, malarka, rysowniczka i animatorka kultury. Badawczo zajmuje się głównie filozofią kultury, psychoanalizą, antropologią kultury oraz filozofią i teorią sztuki. Miłośniczka włoskiego renesansu.
