Możdżyńska Marzena

notka w przygotowaniu

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wprowadzenie    

Rozdział I

Zmiany społeczne po 1989 roku 

1. Teorie i koncepcje procesów zmian społecznych   

2. Aspekt kulturowo-cywilizacyjny przełomu 

3. Socjologiczny wymiar zróżnicowań społecznych    

4. Diagnoza społecznego kryzysu i strategie pomocy     

4.1. Problematyka ubóstwa 

4.2. Kulturowe uwarunkowania pomocy w Polsce dawniej i współcześnie  

4.3. Modele polityki socjalnej 

4.4. Programy pomocowo-profilaktyczne  

Rozdział II

Młodzież polska w obliczu nowego ładu społecznego 

1. Młodzież jako kategoria społeczna pokolenia    

2. Miejsce młodzieży polskiej w procesie kształtowania się nowego ładu społecznego    

3. Pokolenie 

4. Edukacja jako wartość w systemie społecznym i osobistym 

Rozdział III

Teoretyczne i metodologiczne podstawy badań 

1. Teorie interpretacji badanej rzeczywistości   

2. Odtwarzanie kultury 

3. Emancypacja społeczna 

Rozdział IV

Założenia metodologiczne badań własnych   

1. Przedmiot i cele badań 

2. Problematyka badawcza    

3. Metoda, techniki i narzędzia badawcze  

3.1. Schemat wywiadu swobodnego z absolwentem gimnazjum  

3.2. Schemat wywiadu swobodnego z rodzicami ucznia 

3.3. Schemat wywiadu swobodnego z wychowawcą lub pedagogiem szkolnym

3.4. Schemat wywiadu swobodnego z pracownikiem zespołu terenowej pracy socjalnej (ZTPS)

3.5. Analiza dokumentów   

4. Procedura badawcza 

Rozdział V

Środowisko społeczno-kulturalne badanej młodzieży 

1. Prezentacja badanej grupy 

2. Sytuacja rodzinna 

2.1. Status społeczno-ekonomiczny rodziców

2.2. System pomocy społecznej wobec badanych rodzin 

Rozdział VI

Decyzje edukacyjne i ich indywidualne uwarunkowania 

1. Środowisko rodzinne a wybory edukacyjne  

1.1. Młodzież aspirująca do kontynuowania nauki w liceach ogólnokształcących  

1.2. Młodzież aspirująca do kontynuowania nauki w technikach lub liceach zawodowych

1.3. Młodzież aspirująca do kontynuowania nauki w liceach profilowanych

1.4. Młodzież, która zamierzała kontynuować naukę w zasadniczych szkołach zawodowych 

2. Podmiotowe czynniki decyzji edukacyjnych  

2.1. Samoocena a wybór szkoły ponadgimnazjalnej  

2.2. Podmiotowość a motywy wyboru szkoły ponadgimnazjalnej 

2.3. Perspektywiczne plany edukacyjne 

Rozdział VII

Ciężar adaptacji i siła emancypacji 

1. Współczesne znaczenie edukacji 

2. Odtwarzanie aspiracji środowiska 

3. Dążenia emancypacyjne 

4. Stymulacja do osiągnięć edukacyjnych   

Podsumowanie 

Bibliografia 

Aneks 

[...] Aspiracje jako jeden z ważniejszych czynników aktywności człowieka odpowiedzialnych za wytyczanie celów, zarówno tych dalszych, jak i bieżących, są istotnym impulsem rozwoju osobowości. Od aspiracji edukacyjnych zależy nie tylko podejmowanie odpowiednich decyzji o kierunku kształcenia, wyborze szkoły i uczelni, lecz także konsekwentne działanie na rzecz urzeczywistniania swoich zamierzeń.

Badania wykazały, że o drogach edukacyjnych, ale też życiowych, dzisiejszej młodzieży w przeważającej mierze decydują wszelkie następstwa spowodowane dziedziczeniem wyposażenia kulturowego i statusu społeczno-ekonomicznego. To one determinują przyszłą pozycję dzieci w hierarchii społecznej. Jest jednak pewna zapowiedź przełamania tej odwiecznej reguły, zerwania habitusu „zakleszczonego” na człowieku – w pracy zaprezentowano przykłady młodych ludzi, u których wyraźnie rysuje się szansa awansu na drabinie społecznej dzięki solidnej pracy, również nad sobą, co można było zauważyć już na etapie podejmowania nauki w szkole ponadgimnazjalnej, a nieraz w okresie jeszcze wcześ­niejszym (zwłaszcza u badanych T-17, O-3, A-63).

Warto na zakończenie wspomnieć o istnieniu wielu inicjatyw i programów edukacyjnych, zgłaszanych i realizowanych przez zespoły specjalistów, których celem jest rozwijanie zdolności rozpoznawania własnych kompetencji i umiejętności przez młode pokolenie, a także budowanie pozytywnego obrazu siebie. Agata Popławska pisze o pomyślnych rezultatach realizowania takich programów w świecie i przybliża przykład z Polski: „Trening inteligencji emocjonalnej u dzieci i młodzieży” (TIEDM), opracowany i wdrożony w placówkach oświatowych Montessori. Składa się z pięciu części, z których każda przeznaczona jest dla odpowiedniej grupy wiekowej (Popławska, 2013, s. 285).

Program jest tak skonstruowany, że edukacja emocjonalna zaczyna się już w wieku przedszkolnym, a kończy w szkole średniej. Tematyka obejmuje takie zagadnienia jak: integracja i współdziałanie, świadomość ciała, komunikacja niewerbalna, ekspresja emocjonalna, samoświadomość emocjonalna, więzi z innymi ludźmi oraz towarzyszące im emocje, stosunek do samego siebie, sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami, samoregulacja i kontrola emocjonalna (Knopp, za: Popławska, 2013, s. 285–286).

To cenna propozycja, dająca możliwość stworzenia szans urzeczywistniania edukacji emocjonalnej z perspektywą rozwijania kompetencji osobistych i społecznych.

Uważam, że ważne jest poszukiwanie wszelkich sposobów wzbogacania funkcjonowania dzieci i młodzieży, zwłaszcza zaniedbanych wychowawczo przez swoich rodziców czy opiekunów, a także umożliwianie im dotarcia do miejsc czy placówek, w których otrzymają rzeczywistą pomoc oraz profesjonalne wsparcie w kształtowaniu realistycznego przekonania co do własnych możliwości i zdolności, radzenia sobie w codziennych obowiązkach i asertywności. Najważniejsze jest jednak uświadomienie im, że istnieje dla nich możliwość zmiany swojej sytuacji społecznej poprzez edukację...

Młodość to czas intensywnej edukacji. Młode pokolenie, zwłaszcza w okresie późnej adolescencji, znajduje się na etapie kształcenia, który uznać można za jeden z najistotniejszych życiowo. Wybór typu placówki edukacyjnej należy do ważnych decyzji, wywierających wpływ na dalsze losy młodych. […] W tym kontekście podjętą przez autorkę problematykę należy uznać za aktualną i ważną. […]

Autorka to bardzo refleksyjny badacz mający gotowość i dojrzałość do penetrowania zakreślonych przez siebie obszarów. Rozprawa wypełnia ważną lukę badawczą, co uznaję za element nowatorski. Praca stanowi niewątpliwe osiągnięcie naukowe, poszerzające aktualny stan wiedzy w zakresie aspiracji edukacyjnych młodych ludzi z dużego miasta dotkniętych ubóstwem.

Z recenzji dr. hab. Andrzeja Ładyżyńskiego, prof. UWr

Ubóstwo jest bardzo poważnym problemem społecznym, który ogranicza w szczególności szanse edukacyjne młodzieży, stanowiąc jednocześnie zagrożenie dla realizacji ich planów życiowych i spychając ich często na margines życia społecznego. Młodzi ludzie wychowujący się w biedzie mają poczucie niesprawiedliwości społecznej oraz utrudniony dostęp do edukacji i do korzystania z szerokiego wachlarza usług zdrowotnych tudzież kulturalnych, co jednocześnie zagraża ich poczuciu społecznego bezpieczeństwa. Ci młodzi ludzie mają swoje pragnienia i potrzeby, które chcieliby spełniać w równym stopniu z bogatymi rówieśnikami […].

[…] analiza zebranego materiału informacyjnego na temat czynników rodzinnych warunkujących aspiracje badanej młodzieży, ze szczególnym zwróceniem uwagi na trudną sytuację rodziny, jaką jest ubóstwo, ma ogromny walor poznawczy i zachęca do uwzględnienia zaprezentowanych przez autorkę wyników badań przy projektowaniu kierunków i celów działań pomocowych w naszym kraju oraz wyrównywania szans edukacyjnych dzieciom pochodzącym z różnych środowisk. […] Zebrane i przeanalizowane przez autorkę informacje stanowią nieocenione źródło wiedzy na temat aspiracji edukacyjnych młodzieży ponadgimnazjalnej pochodzącej z rodzin ubogich, ze szczególnym uwzględnieniem czynników aktywności człowieka odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji o wyborze ścieżki edukacyjnej i osiąganiu celów życiowych.

Z recenzji dr hab. Anny Weissbrot-Koziarskiej, prof. UO