Jacek Jaśkiewicz 

nauczyciel dyplomowany z 40-letnim stażem, specjalizujący się w nauczaniu matematyki oraz przedmiotów zawodowych z zakresu informatyki i elektrotechniki. Jako doświadczony instruktor ZHP oraz mentor programu eTwinning wnosi nieoceniony wkład w rozwój młodych umysłów. Jego pasja do edukacji znajduje wyraz w tworzeniu autorskich programów dydaktycznych oraz innowacji pedagogicznych, które wzbogacają tradycyjne metody nauczania. Absolwent Uniwersytetu Opolskiego oraz Politechniki Łódzkiej – łączy solidne akademickie wykształcenie z praktycznym doświadczeniem, czym inspiruje uczniów do poszukiwania wiedzy i rozwijania swoich kompetencji.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wprowadzenie           

1.    Wpływ osobowości na nasze zachowanie wśród ludzi     

2.    Koncepcja budowy narzędzia     

3.    Praktyczne zastosowanie narzędzia    

3.1.  Analiza klasy jako grupy   
3.2.  Analiza poszczególnych uczniów oraz grup nieformalnych     

Bibliografia  

Wprowadzenie

Ludzie posiadają pewne zdolności rozumiane zazwyczaj jako predyspozycje danej osoby (ucznia) do wykonania określonych czynności mające istotny wpływ na poziom i jakość realizacji zamierzeń. Zapoznanie się z nimi umożliwia ich prawidłowy rozwój i ukierunkowanie. W dzieciństwie czy w dorosłości (będąc rodzicami wychowującymi swoje lub „przybrane” dzieci) nie mamy odpowiedniej wiedzy pozwalającej poznać i rozwijać zdolności, które są naturalnym darem otrzymanym od rodziców.

Każde dziecko ma inną budowę ciała, odmienny sposób zachowania się, osobowość oraz niepowtarzalny umysł. Ten ostatni tworzy różnorodne elementy życia codziennego, które wpływają na rozwój społeczeństwa. Współpraca umysłów lub jej brak mogą mieć różnorakie skutki przejawiające się w postawie, jaką przyjmujemy w sytuacji, gdy nasze potrzeby są zaspokojone lub gdy nie ma takiej możliwości. Postawę tę należy pojmować jako określony sposób reagowania jednostki. Współpraca umysłów może się więc zaczynać od tworzenia, a kończyć na niszczeniu. Droga od kreacji do destrukcji bywa bardzo krótka i w dużej mierze zależy od zrozumienia młodego człowieka przez rodziców. To oni powinni być pierwszymi osobami w życiu dziecka, które będą miały wpływ na prawidłowy rozwój jego osobowości, ale tylko wówczas, gdy poznają psychologiczne mechanizmy jej kształtowania.

Znaczącą rolę w rozwoju ucznia powinien odgrywać nauczyciel-wychowawca. Niekiedy to jedyna osoba, która ma wpływ na rozwój osobowości uczniów i ich ukrytych zdolności. Ciąży na nim wielka odpowiedzialność za wychowanie (w pewnym zakresie) i ukształtowanie młodych ludzi. Już Andrzej Frycz Modrzewski w dziele O poprawie Rzeczypospolitej pisał o znaczącej roli nauczyciela-wychowawcy, który jest w stanie zapewnić uczniom dobre wykształcenie i wychowanie. Rola wychowawcy w XXI wieku wydaje się większa i trudniejsza, bo rośnie zagrożenie związane z rozwojem techniki. Rozwój ten ogranicza naturalne potrzeby przebywania w grupie rówieśniczej, rozmawiania, wspólnej zabawy, zwierzania się, a nawet dzielenia się swoimi problemami i obawami. Konsekwencją tego są samotność, depresja, nerwice, brak zrozumienia itp. W dobie automatyzacji i komputeryzacji człowiek jako jednostka staje się dla jednych numerem PESEL, dla innych kimś obcym, kto z czasem zostaje „robotem” – pozbawionym człowieczeństwa i zaprogramowanym przez system. Wynika to między innymi z braku możliwości poznania siebie, własnych potrzeb, zainteresowań oraz swoich możliwości.

Drugi istotny czynnik mający wpływ na rozwój ucznia i wykorzystanie jego potencjału umysłowego, a co za tym idzie – na jego osobowość, to realizowanie planów, zamierzeń czy niespełnionych ambicji rodziców. Rodzice, często nieświadomie, stawiają dzieciom pewne cele, których niejednokrotnie sami nie mogli osiągnąć. Nieudane próby zrealizowania tych celów przez dzieci mogą doprowadzić do pojawienia się u nich przekonania, że są nieudacznikami, że zawiodły swoich rodziców. To poczucie winy może wpływać na stosunki w rodzinie. Każde dziecko ma ogromne możliwości twórcze. Właściwe traktowanie młodego człowieka sprzyja jego mobilizacji, która jest pozytywnym czynnikiem w procesie prawidłowego i odpowiednio ukierunkowanego rozwoju osobowości.

W dużej mierze rozwój ucznia, jego osobowości i zdolności zależy od niego samego, od jego postawy, która stanowi ważny i podstawowy element niezbędny nie tylko w rozwoju osobowości, lecz także w ukształtowaniu się (podczas działania) sposobów osiągania celów. To właściwa postawa sprawia, że człowiek jest w stałej gotowości do reagowania na różnorodne sytuacje i określone bodźce. Jej przejawem mogą być wrogość, sympatia, udzielanie pomocy itp. W postawie ucznia wyróżniamy elementy, które są ze sobą powiązane. Mowa tu o poznaniu, emocjach i zachowaniu. Dla ucznia w szkole najważniejszy jest element poznawczy. To od nauczycieli zależy, w jakim stopniu i w jaki sposób będzie przebiegał rozwój wychowanka. Nie chodzi o to, by zapoznać ucznia ze szkołą jako budynkiem szkolnym. Warto pokazać mu szkołę jako miejsce, gdzie poznaje się rówieśników, uczy sposobów komunikowania się z innymi osobami, współpracy z nimi, wspólnego działania itp. Osoba kompetentna, czyli wychowawca (przedszkola, nauczania zintegrowanego, klas 4–8 oraz szkoły średniej), musi bardzo dobrze poznać ucznia, aby podjąć odpowiednie działania wychowawcze. Ważne jest przede wszystkim poznanie jego potencjału, predyspozycji, mocnych i słabych stron jego osobowości, pragnień, powołania oraz zdolności twórczych.

Skoro wychowawca jest tak istotną osobą w procesie kształtowania i ukierunkowania osobowości ucznia, to kim właściwie powinien on być. Czy pod słowem „wychowawca” kryje się coś szczególnego, coś, co sprawia, że osoba ta jest wyjątkowa, a może szczególnie obciążona odpowiedzialnością moralną oraz odpowiedzialnością za rozwój i wychowanie ucznia? Czy obowiązkiem wychowawcy jest wychowanie swoich podopiecznych? Jak ma to zrobić, jeżeli w ciągu tygodnia może na to przeznaczyć tylko 45 minut zajęć wychowawczych (tzw. godzinę wychowawczą)?

Wśród rodziców panuje przekonanie, że szkoła nie tylko uczy, lecz także wychowuje. Oczywiście takie są jej zadania. Może jednak to rodzice powinni wychowywać swoje dzieci, a wychowawca będzie ewentualnie wspomagać proces wychowania. Żaden rodzic nie jest w stanie nauczyć swojego dziecka współżycia w grupie bez grupy, nie może też sprawdzić jego zachowania w sytuacjach konfliktowych, jeśli nie będzie ono brało w nich udziału. W procesie przygotowywania ucznia do życia w społeczeństwie niezbędny jest wychowawca, który ukierunkuje rozwój jego osobowości – najlepiej w stronę zachowania asertywnego. Tylko świadomy rodzic, umiejący w procesie wychowania rozgraniczyć obowiązki swoje i szkoły, przyczyni się wraz z wychowawcą do zapewnienia swojemu dziecku warunków do pełnego rozwoju zdolności i pomoże mu bezproblemowo wejść w dorosłość.

W pracy z młodym, jeszcze nieukształtowanym człowiekiem najistotniejszą kwestią jest poznanie jego prawdziwej osobowości. Poznanie to jest ważne zarówno dla wychowawcy, jak i dla ucznia – wychowawca powinien mieć wgląd w siebie oraz poznać wychowanka i odwrotnie. Nie znając siebie, nie wiedząc, co myślą o nas inni, nie jesteśmy w stanie podjąć żadnych działań mających na celu świadome ukierunkowanie „sił”, które aktywizują jednostkę do działania. Poznanie siebie sprawia, że życie nabiera sensu nie tylko w sferze materialnej, lecz także duchowej. Życie staje się ciekawsze, a człowiek nabywa świadomości, że wykorzystał swoje ukryte zdolności do rozwoju społeczeństwa. Aby to nastąpiło, każdy musi być przystosowany społecznie, powinien umieć porozumieć się z ludźmi, czyli być osobą asertywną.
Działania człowieka może cechować skłonność do agresji, uległości bądź asertywności. Każdy chciałby być osobą, która potrafi się porozumieć z innymi ludźmi, rozumie swoje postępowanie w różnych sytuacjach życiowych, otwarcie wyraża swoje myśli, uczucia i przekonania, nie lekceważąc przy tym innych. Takie cechy znamionują zachowanie asertywne. To właśnie rozwój zachowania asertywnego i ograniczenie agresji uznałbym za główne cele pracy nauczyciela-wychowawcy z uczniem w XXI wieku. U ludzi nieasertywnych, agresywnych poczucie wartości jest na niskim poziomie, co niejednokrotnie staje się przyczyną ich osobistych problemów i tragedii. Aby tego uniknąć, wychowawca poznając ucznia, musi zwrócić szczególną uwagę na rozwój w kierunku zachowania asertywnego.

Czy bez wnikliwego poznania młodego człowieka – ucznia, jego funkcjonowania w grupie, wpływu środowiska i rodziny, mamy podstawy do określenia, na jakim poziomie jest on w stanie rozwiązać zadanie, czyli jakie są jego rzeczywista wiedza i umiejętności, a jaki próg wiedzy jest obecnie poza zasięgiem jego możliwości? Oczywiście istnieją testy inteligencji, które częściowo przybliżą portret psychologiczny ucznia. Niestety, nie spotkałem się z narzędziem, które pozwala w sposób jednoznaczny określić, jaki wpływ na ucznia czy grupę uczniów mają podejmowane przez wychowawcę działania wychowawcze w trakcie roku szkolnego. Wraz z osiąganiem coraz wyższego poziomu rozwoju uczeń dostrzega różnice pomiędzy sobą a rówieśnikami. Wśród uczniów, którzy osiągają ów poziom w wolniejszym tempie lub też nie są w stanie pokonać pewnej granicy nawet przy pomocy nauczyciela, z początku pojawia się zniechęcenie, które z czasem może się przerodzić w zazdrość, a w skrajnych przypadkach w skłonność do zachowań agresywnych. Takie zachowanie jest dziś zjawiskiem powszechnym. Brak nowoczesnych narzędzi wspierających pracę nauczyciela – nawigatora ucznia może stać się przyczyną wolniejszego rozwoju dziecka, a warto pamiętać, że prawidłowy i ciągły rozwój, rozłożony w czasie i przebiegający odpowiednim tempie, jest najważniejszy i stanowi gwarant ciągłego, nieprzerwanego rozwoju społeczeństwa. To, czy jesteśmy w stanie zbudować właściwe relacje z uczniem, ma duży wpływ na późniejsze zaufanie z jego strony. To trudny i długotrwały proces, wymagający od nauczyciela zrozumienia ucznia, budowania atmosfery, w której będzie nie tylko efektywnie przekazywać wiedzę, lecz także wychowywać. Dla każdego nauczyciela, a zwłaszcza młodego, zaczynającego proces kształcenia młodego pokolenia uczniów poznanie, właściwe kierowanie oraz podejmowanie szybkich i właściwych (nieszkodzących) decyzji wychowawczych są skomplikowane i bardzo trudne bez wykorzystania odpowiednich narzędzi. Zmobilizowało mnie to do podjęcia prac związanych ze stworzeniem narzędzia, które ułatwi szybkie poznanie zarówno grupy, jak i każdego ucznia pod względem występujących zachowań agresywnych, uległych, czy też asertywnych.

Książka Psychometryczny monitoring działań wychowawczych. Poradnik dla wychowawców jest próbą graficznego przedstawienia pewnych istotnych elementów osobowości powiązanych ze sobą pod względem wpływu na rozwój zachowania   asertywnego.   Pokazuje,   jak   można   wykorzystać   matematykę, a zwłaszcza geometrię wykreślną, do zobrazowania niemierzalnych wielkości, takich jak agresja, asertywność i uległość, które po „obróbce” będą podlegać prawom nauk ścisłych. Niniejsza publikacja może się zatem okazać bardzo przydatna dla nauczycieli-wychowawców, którzy studiowali na kierunkach przyrodniczych i przyzwyczajeni są do określenia problemu za pomocą liczb i wykresów. Poradnik ten ma pomóc wychowawcy nie w doborze metod postępowania z uczniem lub formalną grupą społeczną, jaką jest klasa, lecz w nadzorowaniu swojego postępowania w stosunku do klasy. Autorskie narzędzie badawcze może się okazać użyteczne w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, czy w danej klasie decyzje wychowawcy przynoszą oczekiwane efekty w postaci zwiększonej liczby uczniów asertywnych, czy też są nietrafione. Dla dyrektora szkoły zaś może stanowić wskazówkę, czy dany nauczyciel ma predyspozycje do kierowania klasą jako wychowawca.

Autor