SCHOLIOLOGIA. Zarys koncepcji ogólnej nauki o szkole

SCHOLIOLOGIA. Zarys koncepcji ogólnej nauki o szkole

ISBN: 978-83-8095-571-4
0,00 zł
Czas dostawy kurierem InPost 24 godziny! E-booki w ciągu 15 minut!

Polecamy wersję elektroniczną e-book - BEZPŁATNA

Wersja książki
Ilość

Wersja elektroniczna e-book - BEZPŁATNA

Wstęp

System szkolnictwa od ponad 30 lat jest poddawany przez teoretyków edukacji ustawicznej krytyce. Wśród polskich uczonych dokonujących krytycznej oceny szkoły i systemu edukacji można wymienić Bogdana Suchodolskiego (1959), Jana Szczepańskiego (2000), Tadeusza Lewowickiego (1995), Wincentego Okonia (1999b), Czesława Kupisiewicza (1985a, passim), Czesława Banacha (1997), Zbigniewa Kwiecińskiego (1990, 2000), Alicję Kargulową (1991, passim), Józefa Kozieleckiego (1995, passim), Aleksandra Nalaskowskiego (1995, passim), Bogusława Śliwerskiego (1998), a ostatnio Tadeusza Pilcha (1999, passim), Kazimierza Denka (2000, passim) i Marię Dudzikową (2001, passim). Spośród wymienionych polskich teoretyków edukacji szczególnie Cz. Kupisiewicz, K. Denek, T. Pilch, A. Janowski (2002) i B. Śliwerski (2006) dokonali nie tylko pogłębionej analizy krytycznej funkcjonowania współczesnej szkoły, ale zarazem podjęli oni wysiłek wskazania optymalnych, ich zdaniem, dróg i sposobów przezwyciężenia kryzysowej sytuacji.

Niejako równolegle – zarówno obiektywnie, jak i subiektywnie – współczesną szkołę krytykowali tacy zagraniczni teoretycy edukacji szkolnej, jak J. Illich, Ph. Coombs, H. von Schoenebeck, M. Behr, E. E. Geissler, H. von Hentig, T. Husén, E. Walterová, D. Greger i inni. Jak stwierdził M. Behr (1982, cyt. za: Kupisiewicz, 1985b, s. 27), „gdybyśmy chcieli to niezadowolenie potraktować poważnie, wówczas szkołę należałoby zlikwidować”. Główne nurty krytyki szkoły:

1. Szkoła tradycyjna, odizolowana od rzeczywistości i współczesnego życia, nie nadąża za aktualnymi wymaganiami epoki w dobie postindustrialnej czy ponowoczesnej, a zwłaszcza w czasach globalizacji w zakresie nauki, postępu technologiczno-informacyjnego i społecznego, ekologii, kultury i moralności.

2. Szkoła współczesna jako specjalna instytucja nauczania i wychowania przyjęła zbyt wiele funkcji i zadań w zakresie kształcenia ogólnego i zawodowego, wychowania i socjalizacji, edukacji kulturalnej, a ostatnio również nauczania zintegrowanego oraz diagnozy i terapii dzieci nieprzystosowanych społecznie, a także rozwoju postaw twórczych, mimo że nie posiada do realizacji tych funkcji i zadań dostatecznych warunków ani też odpowiednio wykształconej i motywowanej kadry.

John Dewey już w 1927 roku w książce Szkoła a społeczeństwo pisał: Tragicznym niedomaganiem dzisiejszej szkoły pod względem etycznym jest to, że usiłuje ona przygotować przyszłych członków ustroju społecznego w środowisku, w którym brak zupełnie warunków dla wytworzenia ducha społecznego (Dewey, 2005). W tej samej pracy J. Dewey stwierdza: Faktem oczywistym jest, że nasze życie społeczne uległo głębokiej i radykalnej zmianie. Jeśli nasza szkoła ma mieć jakieś znaczenie dla życia, musi ulec zupełnemu przekształceniu. Przekształcenie to nie może nastąpić od razu, nie dokona się w jeden dzień samą siłą doświadczonego zamysłu (Dewey, 2005, s. 26). Nie generalizując, można dopatrzyć się wielu analogii do czasów nam współczesnych. Wówczas szkoła stanęła przed podobnymi wyzwaniami jak obecnie. Aleksander Nalaskowski (1995, s. 79) w książce Niepokój o szkołę pisze: Oznacza to, że na gwałt trzeba w szkole szukać rozwiązania dylematu – jak kształcić szybko i sensownie, nie ucząc powierzchowności i płycizny myślenia […] oraz dalej

W szkole spotykamy dosłownie wszystko, co można spotkać we współczesnym świecie. To swoista agora historii i współczesności.

Do skutecznej realizacji postawionych przed szkołami różnych szczebli i poziomów zadań nie wystarczy już uzupełnianie i przekształcanie programów, doskonalenie metod nauczania i wychowania, wydłużanie okresu nauki, zakup komputerów coraz to nowszej generacji i wyposażenie pracowni w środki audiowizualne czy też polepszenie budownictwa i urządzanie wnętrz.

Zachodzi coraz większa rozbieżność pomiędzy wykształceniem szkolnym a wykształceniem nieodzownym w życiu dorosłym. Rozbieżność ta dotyczy zarówno wykształcenia ogólnego, jak i zawodowego.

Alternatywą dla obecnej szkoły przetrwania, miernej, bo biednej, może być jedynie jakościowo nowa szkoła, otwarta na zmiany, promująca rozwój dzieci, ale zdecydowanie kosztowniejsza. Będzie to instytucja stwarzająca lepsze warunki, stawiająca większe wymagania, ale zarazem przyjazna dla dzieci.

Spośród polskich współczesnych teoretyków pedagogiki Stanisław Palka konsekwentnie podtrzymuje stanowisko, że poszukiwania poznawcze z pogranicza pedagogiki i innych dziedzin mogą dawać silne impulsy do rozwoju nauk pedagogicznych, mogą być także inspirujące dla nauk pomocniczych.

W związku z powyższym chciałbym we wstępie nadmienić, że gdy praca monograficzna Nauka o szkole była już prawie na ukończeniu, otrzymałem w darze pracę zbiorową pod redakcją naukową S. Palki: Pogranicza pedagogiki i nauk pomocniczych (UJ, Kraków 2004), w której polscy uczeni uprawiający pedagogikę teoretycznie i praktycznie zorientowaną przedstawili wizję wzajemnych relacji między naukami pedagogicznymi a dyscyplinami pomocniczymi lub z pogranicza, takimi jak: filozofia, teologia, antropologia, nauki przyrodnicze, medycyna, ekologia, psychologia, socjologia, nauki o zarządzaniu i ekonomia, prakseologia oraz polityka społeczna, pedagogika społeczna i resocjalizacyjna i inne.

Dla szkoły zaś – jako instytucji społecznej celowo zorganizowanej – ważne funkcje pełnią takie nauki i dziedziny wiedzy, jak filozofia, historia, etyka i estetyka, socjologia, psychologia, pedagogika teoretyczna i praktyczna, dydaktyka, pedagogika społeczna i resocjalizacyjna, media i Internet, zarządzanie i ekonomika oświaty, prawo, architektura i ergonomia szkolna oraz wiele innych dziedzin wiedzy (jak np. inwentyka). Oczywisty jest też wpływ na życie szkoły tradycji i kultury lub nauk o moralności, czyli etyki.

Obecnie coraz większego znaczenia nabiera kultura i jej różne postacie. Kultura szkoły jest zjawiskiem złożonym. Opiera się na trzech różnych wymiarach: masowym, zbiorowym (grupowym) i indywidualnym, oraz na trzech różnych poziomach: transcendentalnym – na wartościach metafizycznych: racjonalnym – są to normy, zwyczaje, standardy społeczne, i subracjonalnym – osobiste preferencje i uczucia nauczyciela. Zagadnienia roli kultury, etyki czy estetyki są już dostatecznie poznane i spopularyzowane w licznych rozprawach naukowych, monografiach i esejach. Stąd też w monografii poświęconej nauce o szkole zagadnieniom tym świadomie nie poświęcono oddzielnego rozdziału, mimo że mają one podstawowe znaczenie w szeroko rozumianej nauce o wychowaniu.

Pomiędzy pracą zbiorową pod redakcją S. Palki (2004) a pracą monograficzną Nauka o szkole dostrzegam zarówno podobieństwa, jak i różnice. Obie rozprawy łączy ta sama intencja czy zamysł autorów poszukiwania nowych możliwości rozwoju nauk pedagogicznych i nauki o szkole czy szkolnictwie na pograniczu ich związków i sprzężeń zwrotnych z innymi dyscyplinami naukowymi i dziedzinami wiedzy.

Ze względu na powiązania scholiologii ze wszystkimi niemal dziedzinami życia oraz ich uwikłanie w liczne konteksty rzetelna analiza funkcjonowania współczesnego szkolnictwa wymaga opowiedzenia się za modelem pedagogiki otwartej, którą Zbyszko Melosik nazywa pedagogiką bez granic (Melosik, 2001, s. 31). Przeciwstawia się ona pedagogice, która dąży do „zamykania się w tożsamości”, a jej zwolennicy wytyczają granice, określając, co należy do pedagogiki, a co już nią nie jest. Pedagogika otwarta, dzięki swojej interdyscyplinarności, zachęca do podejmowania – jeśli takie są nasze zainteresowania i potrzeby badawcze – zagadnień wchodzących w zakres filozofii, psychologii, socjologii, nauki o kulturze. Każdemu badaczowi problematyki współczesnej edukacji przychodzi z tej zachęty wielokrotnie korzystać, gdyż jest to zagadnienie wymagające szerokiego, interdyscyplinarnego ujęcia (Melosik, 2001, passim). Dotyczy to tym bardziej scholiologii.

W nauce o szkole – z uwagi na jej instytucjonalny i systemowy charakter – mamy do czynienia z inną drogą poszukiwania tych związków i nieco inną rolą tych dziedzin wiedzy (zarówno poznawczych, jak i usługowych) względem szkoły i szkolnictwa. Pozwala to kształtować nową wizję szkoły i stwarza szanse na nowe spojrzenie na teraźniejsze i przyszłe funkcje szkoły. Można dostrzec nowe obszary oraz wspólne pola i tematy badawcze. W dalszej perspektywie może prowadzić do nowego myślenia o szkole, zwiększenia efektywności jej pracy, z uwzględnieniem efektu, jaki daje podejście integracyjne, być może efektu synergicznego. Jest to cel dalekosiężny i chyba zbyt ambitny.

W trakcie końcowej redakcji Scholiologii, w czerwcu 2018 roku, Parlament Europejski przyjął rezolucję dotyczącą modernizacji edukacji w krajach Unii Europejskiej. Projekt rezolucji, autorstwa europosłanki Krystyny Łybackiej, cechuje kompleksowość podejścia do problematyki edukacji obejmującej proces kształcenia od przedszkola aż po szkolnictwo wyższe, z uwzględnieniem mechanizmów kształcenia ustawicznego oraz stworzenia optymalnych warunków do indywidualnej pracy z uczniem. Ważnym elementem rezolucji jest część poświęcona nauczycielom. Rezolucja kładzie nacisk na konieczność poprawy statusu nauczyciela oraz warunków pracy i perspektyw zawodowych.

Jak słusznie podkreśla autorka raportu:

Dzisiaj bardziej niż o miejscu mówimy o przestrzeni edukacyjnej. Istotne pozostaje to, by w przestrzeni edukacyjnej właśnie szkoła była najbardziej atrakcyjnym miejscem zdobywania wiedzy […]. Rolą systemu edukacji jest nie tylko przygotowanie pracownika do rynku pracy, ale też wykształcenie pełnowymiarowego człowieka, potrafiącego realizować się w aspekcie zawodowym, kulturowym, obywatelskim i społecznym (Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie modernizacji edukacji z dnia 12.06.2018 – projekt rezolucji K. Łybackiej).

Wydaje się, że rezolucja ta zawiera rekomendacje i zalecenia stanowiące klucz do nowoczesnej edukacji, które znajdują pogłębione rozwinięcie w nauce o szkole, czyli scholiologii, której kreowaniu poświęciłem wiele lat pracy naukowo-badawczej.

Autor

161 Przedmioty

Opis

Książka elektroniczna - E-book
EPUB
PDF

Specyficzne kody

isbn
978-83-8095-571-4

Kuźma Józef

Józef KuźmaProfesor zwyczajny doktor habilitowany, profesor emerytowany Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, profesor zwyczajny Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, gdzie pracuje na Wydziale Humanistycznym w Katedrze Dydaktyki.

Józef Kuźma (b. 30 November 1935 in Łososina Dolna, southern Poland) is a specialist in pedagogy-comparative, school and teachers education. Professor emeritus of the Pedagogical University of Cracow. He is the author and co-author of over 260 papers and 28 books. He was the supervisor of 18 PhD dissertations and 250 MA theses. He co-ordinated sessions at the VIII and X World Congresses of Comparative Education Societies in Prague (1992) and Cape Town (1998) and was a speaker at the XI WCCES in Seoul (2001); he was also a member of the Executive Committee of the WCCES from 2001 to 2004. He was a speaker at an international conference devoted to educational reform at Columbia University (1994) and at the World Forum of Education in Beijing (2002). Selected publications: Optymalizacja systemu pedagogicznego kształcenia, dokształcania i doskonalenia nauczycieli (1993), Nauczyciele przyszłej szkoły (2000, 2001), Nauka o szkole. Studium monograficzne. Zarys koncepcji (originally published in 2005), Ku dobrej szkole skoncentrowanej na uczniach (co-edited with J. Pułka, 2014), The school of tomorrow centred on pupils (co-edited with J. Pułka, 2015).

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Autor

Kuźma Józef

ISBN druk

978-83-8095-571-4

ISBN e-book

Objętość

252 stron

Wydanie

V zmienione i poprawione

Format

e-book: pdf

Oprawa 

Wstęp   

Część pierwsza. Ogólna koncepcja scholiologii na tle historii szkoły i szkolnictwa oraz współczesnych teorii szkoły


Rozdział I. Ogólne założenia nauki o szkole 

Wprowadzenie   

Potrzeba tworzenia nauki o szkole 

Jakie znaczenie może mieć nauka o szkole lub teoria szkoły jako instytucji społecznej i edukacyjnej? 

Problematyka nauki o szkole (wymiary czasowe, podmiot i przedmiot badań, interdyscyplinarność i polimetodyczność) 


Rozdział II. Historia szkoły i szkolnictwa w zarysie  Refleksje dotyczące genezy i rozwoju szkoły, w teorii i praktyce – wnioski na przyszłość 

Geneza szkoły i szkolnictwa w czasach starożytnych 

Rozwój szkół i szkolnictwa w średniowieczu 

Nowe myślenie o szkołach w epoce odrodzenia i reformacji 

Przemiany szkoły i szkolnictwa w czasach oświecenia 

Trendy rozwojowe szkół i systemów szkolnych w XIX i XX wieku – refleksje i wnioski 

Jaka była sytuacja w dziedzinie szkolnictwa na obszarze trzech zaborów ziem polskich? 

Przeciwstawne nurty i tendencje dotyczące głównych koncepcji i programów edukacji szkolnej w ostatnich stuleciach  Nowatorskie poglądy klasyków rosyjskiej pedagogiki na szkołę ludową i kształcenie dzieci

Prądy „nowego wychowania” i nowej szkoły w Europie w XX wieku 

Szkoła przyszłości – niektóre koncepcje i wizje autorskie 


Rozdział III. Współczesne teorie zmian edukacyjnych w szkołach i szkolnictwie 

Wprowadzenie 

Teoria pozytywistyczna (neopozytywistyczna) szkoły   

Teoria progresywistyczna szkoły    

Teoria funkcjonalistyczna szkoły    

Teoria szkoły humanistycznej (neohumanistycznej)   

Teoria interakcjonistyczna szkoły 

Teoria rekonstrukcjonistyczna szkoły 

Teoria ogólna systemów, metoda analizy systemowej i rozwój organizacyjny szkoły 

Kontrowersje wokół liberalnych i neoliberalnych teorii, w kontekście wyrównywania szans edukacyjnych dzieci – na przykładzie Stanów Zjednoczonych, Federacji Rosyjskiej i Finlandii

Neoliberalne reformy edukacji szkolnej w Stanach Zjednoczonychna przełomie XX i XXI wieku 

Reformy systemu edukacji w Federacji Rosyjskiej

System edukacji w Finlandii jako wzór dla innych krajów europejskich i pozaeuropejskich 

Część druga. Relacje między scholiologią a podstawowymi dyscyplinami naukowymi (dziedzinami wiedzy) związanymi ze szkołą i szkolnictwem 


Rozdział IV. Rola filozofii w szkole i nauce o szkole 


Rozdział V. Rola psychologii w kształtowaniu szkoły i nauki o szkole


Rozdział VI. Funkcje socjologii w nauce o szkole i szkolnictwie 

Związek nowej socjologii edukacji z nauką o szkole 


Rozdział VII. Relacje między naukami pedagogicznymi a szkołą i scholiologią 

Pedagogika ogólna i praktyczna 

Pedagogika wczesnoszkolna i szkolna 

Pedagogika społeczna i specjalna 

Dydaktyka  Programy szkolne – procedury konstruowania 


Rozdział VIII. Rola pedeutologii w nauce o szkole

Studia i badania nad osobowością i cechami psychicznymi nauczycieli 

Badanie ról, funkcji, kompetencji i postaw zawodowych nauczycieli 

Kompetencje i umiejętności nauczyciel

Badania dotyczące stylów i strategii wychowawczych oraz interakcji nauczycieli i uczniów, a także innych podmiotów partnerskich życia szkoły

Badania nauczycieli w procesie działania, tzw. research action, oraz badania na temat nauczycieli jako „agentów zmiany edukacyjnej”

Kategoria tożsamości w badaniach pedeutologicznych a podmiotowe traktowanie ucznia 


Rozdział IX. Środki dydaktyczne i nowe media stosowane w szkole 

Wstęp 

Tradycyjne środki dydaktyczne stosowane w edukacji szkolnej  Kształtowanie nowego środowiska medialnego w systemie szkolnym 


Rozdział X. Zarządzanie systemem szkolnym, ekonomika oświaty, prawo szkolne a nauka o szkole

Nauka o organizacji, zarządzaniu i ekonomice oświaty 

Prawo szkolne 


Rozdział XI. Rola architektury i ergonomii we współczesnej szkole 

Rola ergonomii w projektowaniu wnętrz budynków szkolnych 

Jakie refleksje nasuwają się na tle całej historii szkoły i szkolnictwa? 

Postscriptum 

Bibliografia   

Indeks nazwisk 

O autorze 

Zapraszamy do bezpłatnego pobierania najnowszej publikacji prof. Józefa Kuźmy w formacie PDF wersji językowej polskiej i angielskiej

The monograph’s most important assets are that it consistently treats scholiology as the study of school; it bases the study of school on culture and national traditions as well as contemporary world trends important for its development; it emphasises the educational value of scholiology; it treats its participants democratically as active agents and partners; and it does not follow blindly the fashionable movements in education and disciplines devoted to it. It is also a timely and socially, cognitively and methodologically important, utilitarian work, characterised by an innovative approach, scientific objectivism and credibility, competent use of the conducted analyses, transparent recommendations and showing the means, limitations, and determinants of applying the proposed solutions efficiently.

The monograph has all the qualities of a good book. The Author has included important trends in the world and Polish study of school and its present-day developments. He has expertly shown the essence and origin of the basic concepts of scholiology and their functions in keeping with the understanding according to contemporary disciplines concerned with education. He has aptly, yet briefly, defined the process of scientific cognition in the study of school on the basis of disciplines concerned with education, both humanistic and social ones.

The Author’s concern about the organic growth of scholiology and his readiness to help other educators is clearly conspicuous on the pages of the book.

The Study of School is a noteworthy monograph full of concrete facts, and although some of its parts are not easy at all, it is never monotonous or tiring to read. It is not narrow-minded, but full of diversity and open.

It is a book which cannot be overlooked in the education, improvement and in-service training of teachers.

prof. zw. dr hab. Kazimierz Denek

Zobacz także

Polecane tytuły ( 8 inne tytuły w tej samej kategorii )

Nowa rejestracja konta

Posiadasz już konto?
Zaloguj się zamiast tego Lub Zresetuj hasło