Marginalizacja na rynku pracy. Teorie i implikacje praktyczne

Pikuła G. Norbert

Wprowadzenie (Norbert G. Pikuła)    

Andrzej Zwoliński

Jana Pawła II wkład w naukę o pracy   

Zygmunt Kowalczuk

Etyczny wymiar pracy człowieka w nauczaniu Jana Pawła II    

Część I. Dyskryminacja na rynku pracy

Norbert G. Pikuła

Senior na rynku pracy    

Katarzyna Jagielska

Wartość pracy w życiu seniora    

Katarzyna Białożyt

Produktywność osób starszych – czy produktywny jest tylko aktywny zawodowo senior?    

Adam Szwedzik

Bezrobocie przyczyną problemów człowieka i jego rodziny 

Część II. Kobieta na rynku pracy

Paweł Ulman

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy w Polsce   

Elżbieta Sałata

Rola pracy zawodowej w życiu kobiet   

Aleksandra Jakubik

Aktywizacja i wsparcie bezrobotnych mieszkańców powiatu brzeskiego ze szczególnym uwzględnieniem kobiet i ludzi młodych   

Część III. Młodzież – edukacja – praca

Anna M. Mróz

Wsparcie młodzieży zagrożonej marginalizacją w procesie samorozwoju 

Katarzyna Zielińska-Król

Edukacja a szanse osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy 

Maria Szymańska

Bezrobocie – materialno-niematerialne koło biedy polskich rodzin 

Norbert G. Pikuła

Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

Senior na rynku pracy

Senior in the labour market

Tylko praca daje okazję odkryć nam nas samych, pokazać to, czym naprawdę jesteśmy,

a nie tylko to, na co wyglądamy.

Joseph Conrad

Wstęp 

W ostatnich latach jesteśmy świadkami dynamicznych, globalnych zmian zachodzących nie tylko w wymiarze postępu naukowego, lecz również w wymiarze społeczno-ekonomicznym. Zmiany te w istotny sposób wpływają na obraz świata. Zauważa to Anthony Giddens, dodając, że globalizacja zmienia także spojrzenie na świat.

Przyjmując globalny punkt widzenia, stajemy się bardziej świadomi wielu problemów, w obliczu których stoi świat na początku XXI wieku. Perspektywa globalna pozwala nam dostrzec, że wskutek zacieśniania się naszych powiązań z resztą świata skutki naszych działań są odczuwalne dla innych i że problemy światowe dotyczą także nas. 

Jedną z zaobserwowanych zmian społecznych XXI wieku jest starzejące się społeczeństwo. Podkreśla to Virpi Timonen i zwraca uwagę na fakt, że „starzenie się społeczeństwa jest obecnie jednym z najważniejszych zjawisk globalnych”. Zjawisko starzenia się określa on jako „wszechobecne”, „bezprecedensowe”, „trwałe”, „nieodwracalne”, którego granic nie da się ustalić. Ponadto – jego zdaniem – jest raczej „mało prawdopodobne, aby powrócić do sytuacji, w której ludzie umierają wcześniej i mają więcej dzieci”, a my „wciąż zbyt mało wiemy o większości aspektów starzenia się” i skutkach i konsekwencjach, jakie ono niesie. W swoich rozważaniach Timonen słusznie zauważa, że proces starzenia się społeczeństwa „wpływa na każdego z nas, nie tylko na starszą część populacji, a globalnie dotyczy wszystkich regionów świata”. Należy więc nim się zajmować z kilku powodów. Do najważniejszych należy zaliczyć fakt, że po pierwsze, starzenie się społeczeństwa ma istotne znaczenie dla międzypokoleniowego, wewnątrzpokoleniowego oraz międzynarodowego kapitału społecznego, po drugie, wpływa na gospodarkę, społeczeństwo i politykę, a pośrednio także na rynek pracy. Dostrzega jednak, że „starzejące się społeczeństwo nie musi mieć ujemnego wpływu na gospodarkę i nie musi prowadzić do spowolnienia gospodarki”. Trzeba zgodzić się z tym stwierdzeniem, gdyż odpowiednio wykorzystany kapitał ludzki i społeczny seniorów może przyczynić się do poprawy sytuacji na rynku pracy. Należy spojrzeć na starszego pracownika nie tylko z perspektywy generowania kosztów, wolniejszego przyswajania nowoczesnych technologii czy też zajmowania miejsc pracy osobom młodym, kreatywnym, ale przede wszystkim przez pryzmat ogromnego doświadczenia zdobywanego przez wiele lat pracy. Można zauważyć, że starzenie się społeczeństwa dostarcza nam bardzo wielu ciekawych materiałów do badań naukowych. Dają nam one możliwość odpowiedzi na wyzwania, jakie stawia przed nami świat społeczny. W związku z tym, że narasta problem starzejących się społeczeństw, pojawia się potrzeba zgłębienia ich w wymiarze teoretycznym i empirycznym. Można zaliczyć do nich problem zbyt krótkiej aktywności zawodowej, który jest tak duży, że warto zastanowić się nad powodem wczesnej dezaktywizacji osób na rynku pracy. Głównym celem niniejszego artykułu jest między innymi pokazanie czynników decydujących o aktywności lub bierności zawodowej seniorów.