Włodarczyk Małgorzata

notka w przygotowaniu

Dolińska-Zygmunt Grażyna

dr hab. Grażyna Dolińska-Zygmunt – psycholog, profesor w Dolnośląskiej Szkole Wyższej. Zajmuje się problematyką psychologii zdrowia. Od wielu lat prowadzi badania naukowe dotyczące zachowań zdrowotnych, psychologicznych wyznaczników jakości zdrowia i ryzyka chorób cywilizacyjnych, a ostatnio – poświęcone uwarunkowaniom zdrowia seksualnego.

Jest autorką lub współautorką licznych publikacji, w tym artykułów i monografii, np. Podmiotowe uwarunkowania zachowań promujących zdrowie (Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa 2000), Wyznaczniki poczucia jakości zdrowia kobiet w okresie okołomenopauzalnym (wspólnie z Małgorzatą Włodarczyk, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2018).

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wprowadzenie    

Rozdział 1

Społeczne i medyczne aspekty okresu okołomenopauzalnego     

1.1. Pojęcie menopauzy    

1.2. Endokrynologia naturalnej menopauzy   

1.2.1. Cykl menstruacyjny    

1.2.2. Charakterystyka czynności endokrynologicznej jajnika w okresie okołomenopauzalnym 

1.3. Objawy menopauzy    

1.3.1. Objawy specyficzne 

1.3.1.1. Uderzenia gorąca i nocne pocenie się 

1.3.1.2. Atrofia urogenitalna 

1.3.1.3. Nieregularne miesiączkowanie   

1.3.2. Objawy niespecyficzne 

1.4. Demografia naturalnej menopauzy

Rozdział 2

Uwarunkowania doświadczania objawów menopauzy 

2.1. Menopauza w ujęciu różnych perspektyw teoretycznych   

2.1.1. Perspektywa biomedyczna   

2.1.2. Perspektywa demograficzno-kulturowa    

2.1.3. Perspektywa rozwojowa   

2.1.4. Perspektywa ewolucyjna    

2.1.5. Perspektywa psychopatologiczna   

2.2. Pozapsychologiczne uwarunkowania doświadczania objawów menopauzy 

2.3. Psychologiczne uwarunkowania doświadczania objawów menopauzy 

2.3.1. Uwarunkowania doświadczania objawów menopauzy – model biopsychospołeczno-kulturowy   

2.3.2. Cielesność jako zmienna warunkująca doświadczanie objawów menopauzy   

2.3.2.1. Ja cielesne a zdrowie 

2.3.2.2. Ja cielesne w ujęciu Olgi Sakson-Obady

2.3.2.3. Wieloczynnikowy model doświadczeń cielesnych i emocjonalnych kobiet w okresie menopauzy Arenda T. Veeningi i Florisa W. Kraaimaata 

2.4. Jakość życia kobiet w okresie menopauzy 

2.4.1. Jakość życia uwarunkowana stanem zdrowia kobiet w okresie menopauzy 

2.4.2. Poczucie jakości zdrowia kobiet w okresie menopauzy 

Rozdział 3

Podmiotowe uwarunkowania poczucia jakości zdrowia kobiet w okresie okołomenopauzalnym w świetle badań własnych 

3.1. Założenia i cel badań własnych 

3.1.1. Model badań 

3.1.2. Pytania badawcze   

3.1.3. Narzędzia badawcze   

31.4. Osoby badane    

3.2. Poczucie jakości zdrowia kobiet w okresie okołomenopauzalnym 

3.2.1. Poziom poczucia jakości życia 

3.2.2. Częstość i intensywność objawów menopauzy 

3.2.3. Poziom natężenia pozytywnych i negatywnych uczuć 

3.3. Wyznaczniki poczucia jakości zdrowia kobiet w okresie okołomenopauzalnym   

3.3.1. Predyktory poczucia jakości życia 

3.3.2. Predyktory natężenia objawów menopauzy oraz negatywnych i pozytywnych uczuć 

3.4. Podsumowanie wyników badań 

3.4.1. Poziom poczucia jakości zdrowia 

3.4.2. Wyznaczniki poczucia jakości zdrowia

Zakończenie 

Spis schematów, tabel i wykresów 

Bibliografia 

 Społeczne i medyczne aspekty okresu okołomenopauzalnego

Pierwsze wzmianki dotyczące menopauzy pojawiły się już w pismach Arystotelesa (W.H. Utian, 1997, za: Bielawska-Batorowicz, 2005a), który odnotował zakończenie miesiączkowania u kobiet w wieku 40 lat. J. Leake w 1777 roku przedstawił jeden z pierwszych opisów mechanizmu leżącego u podłoża menopauzy, podkreślając jednocześnie, że zanik krwawień miesiączkowych pojawia się wraz z wiekiem na skutek niewystarczającego pompowania krwi przez naczynia krwionośne (W.H. Utian, 1997, za: Bielawska-Batorowicz, 2005a). Dostrzegł także związek pomiędzy ustaniem miesiączkowania a pojawieniem się symptomów urogenitalnych, takich jak atrofia pochwy oraz problemy z pęcherzem moczowym (Bielawska-Batorowicz, 2005a). Jednak termin „menopauza” (la Menespausie), w znaczeniu zbliżonym do obecnego, został zastosowany po raz pierwszy w 1816 roku przez C.P.L. de Gardanne’a (Bielawska-Batorowicz, 2005a), a dokładna definicja menopauzy pojawiła się w 1899 roku w artykule dotyczącym zaburzeń psychicznych związanych z różnymi okresami życia (G. Greer, 1991, za: Bielawska-Batorowicz, 2005a). Niestety powiązanie menopauzy z zaburzeniami psychicznymi zaowocowało akcentowaniem nie tylko jej objawów, ale także ich negatywnych dla zdrowia następstw (Bielawska-Batorowicz, 2005a). Okres menopauzy widziany oczyma XIX-wiecznych lekarzy nacechowany był negatywnie głównie ze względu na pojawienie się w tym okresie życia nowych chorób lub zaostrzenia już istniejących (Bielawska-Batorowicz, 2005a). Przykładowo brytyjski badacz i lekarz E.J. Tilt w 1857 roku zwrócił uwagę na fakt, że w okresie perimenopauzy częściej można zaobserwować występowanie wielu chorób (W.H. Utian, Sybylla, 1997, za: Bielawska-Batorowicz, 2005a). 

Dziewiętnastowieczna literatura medyczna charakteryzuje menopauzę, odwołując się do metafor ekonomicznych i produkcyjnych, które uwydatniają takie kwestie, jak: zakłócenie równowagi organizmu prowadzące do schorzeń oraz wydatkowanie energii podczas miesiączkowania i oszczędzanie jej w okresach wolnych od krwawień (Bielawska-Batorowicz, 2005a). R. Sybylla wyróżniła trzy charakterystyczne aspekty XIX-wiecznej koncepcji menopauzy.

Są to: 

1) stan zdrowia związany z przejściem menopauzy, 

2) aktywność seksualna po menopauzie,

3) utrata typowo kobiecych cech i właściwości (R. Sybylla, 1997, za: Bielawska-Batorowicz, 2005a). 

Pierwszy aspekt akcentował obciążenia dla organizmu wiążące się z miesiączkowaniem oraz to, że zaprzestanie miesiączkowania ogólnie może prowadzić do poprawy stanu zdrowia (A.E. Walker, 1997, za: Bielawska-Batorowicz, 2005a). Drugi skupiał się wokół aktywności seksualnej po menopauzie, która zdecydowanie nie była akceptowana, a utrzymywanie stosunków płciowych było wręcz odrzucane. Co ciekawe, wstrzemięźliwość seksualna po menopauzie była wskazana ze względu na upatrywanie w aktywności seksualnej źródła nowych chorób lub zaostrzenia się już występujących dolegliwości (Bielawska-Batorowicz, 2005a). Natomiast ostatni aspekt XIX-wiecznej koncepcji menopauzy odnosił się do nabywania przez kobiety męskich cech. Zdaniem E.J. Tilta i J.B. Hicksa nieobecność menstruacji przyczyniała się do osiągnięcia stabilności emocjonalnej, dzięki czemu kobiety niemiesiączkujące stawały się bardziej zrównoważone, odpowiedzialne i dojrzałe, a swoim wyważonym zachowaniem przypominały mężczyzn (R. Sybylla, 1997, za: Bielawska-Batorowicz, 2005a). [...]

W monografii poruszono istotne i aktualne zagadnienie, którym jest poszukiwanie podmiotowych uwarunkowań jakości życia związanej ze zdrowiem. Na podkreślenie zasługuje fakt, że Autorki koncentrują się na jakości zdrowia kobiet będących w okresie menopauzalnym. Znaczenie podjętej problematyki […] wiąże się m.in. z wydłużaniem się życia kobiet, a także przywiązywaniem coraz większej wagi do odpowiedzialności za własne zdrowie. Ponadto analiza zagadnienia, którym jest poczucie jakości zdrowia kobiet w okresie okołomenopauzalnym, może przyczynić się do redukcji panujących stereotypów i mitów związanych z występowaniem nasilonych dolegliwości, pogorszeniem funkcjonowania czy obniżeniem poczucia jakości życia. Ważność tematyki wiąże się z rolą czynników podmiotowych w pojawianiu się i nasileniu objawów okołomenopauzalnych, dotyczących przekonań jednostki na temat zarówno samego zjawiska, którym jest menopauza, jak i własnej osoby. Podjęta problematyka nawiązuje do holistycznego ujęcia zdrowia […].

Książka wnosi nowe treści w obszar związku między zmiennymi psychospołecznymi a jakością życia połączoną ze zdrowiem kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Uzyskane przez Małgorzatę Włodarczyk i Grażynę Dolińską-Zygmunt rezultaty badawcze mają wartość poznawczą, mogą być inspiracją do dalszych poszukiwań w tym zakresie oraz znaleźć zastosowanie w praktyce.

Z recenzji prof. dr hab. Niny Ogińskiej-Bulik