Kształtowanie etosu zaufania w szkole
Najniższa cena w ciągu ostatnich 30 dni 43,00 zł
Polecamy I wydanie 2020!
Rozprawa wnika głęboko w opisywany aspekt rzeczywistości społecznej i edukacyjnej, zawiera realną jego ocenę na podstawie wybranych teorii z wnikliwie opracowanym i zrealizowanym podejściem badawczym. [...]
Małgorzacie Czerwiec udało się bowiem […] skonstruować ważne dla procesu kształcenia i wychowania matryce kategorii, pojęć, problemów i dylematów tożsamościowych człowieka współczesnego i tym samym stworzyć zarys oryginalnej integracyjnej, humanistycznej teorii szkoły. [...]
W pierwszej części niniejszej publikacji zaufanie zaprezentowano jako ostoję życia społecznego, z uwzględnieniem kontekstu teoretycznego, stanowiącego tło i gwarantującego możliwość formułowania poszczególnych definicji terminu. Dokonano eksplikacji zaufania z perspektywy różnych dziedzin nauki, a także odniesiono się do pojęcia „etos” i podjęto próbę analizy tego zjawiska. Poruszono również problematykę zaufania w wybranych historycznych koncepcjach filozoficznych oraz socjologicznych (między innymi u Emila Durkheima i Anthony’ego Giddensa). Z uwagi na istnienie także psychologicznych fundamentów zaufania nie zabrakło odwołania do klasycznej już teorii rozwoju psychospołecznego jednostki Erika Eriksona oraz do implikacji wczesnej socjalizacji w postaci stylów przywiązania. Szczególne miejsce w pierwszej części zajęła socjologiczna teoria zaufania według Piotra Sztompki. Ponadto przedstawiono w niej deskrypcję kapitału społecznego ze wskazaniem na jego związki z edukacją. Omówiono też zjawisko anomii społecznej jako efektu rozpadu więzi, szczególnie w rodzimym kontekście – wypunktowano tu kulturowe źródła niskiego poziomu zaufania Polaków zakorzenione w konflikcie etosów, rozbieżność mentalności i swoistość systemu kulturowego.
W drugiej części monografii skoncentrowano się na szkole jako instytucji budującej zaufanie społeczne, jej przestrzeniach, głównych ideologiach edukacyjnych oraz pytaniach o jej przyszłość w sytuacji zmian społeczno-kulturowych. Nawiązano do metafor szkoły oraz wymieniono kompetencje edukacyjne, jakie ona kształtuje. Pytania o przyszłość instytucji postawiono zaś w kontekście różnych typów zachowań człowieka w reakcji na zmiany. Ważną kwestią okazał się temat niespełnionych nadziei w edukacji po zmianie ustroju politycznego w Polsce w 1989 roku. Odniesiono się również do ram pojęć „kultura”, „kultura szkoły” i „klimat szkoły” oraz poruszono problem budowania kultury zaufania w opozycji do panującej w szkole nieufności. Poprzez wskazanie na umiejscowienie ucznia w systemie oddziaływań powiązanych czynników człowiek – środowisko odwołano się do idei ekologii szkoły, jak również zaakcentowano pozaszkolne kulisy socjalizacji i jej koligacje z agresją uczniów.
W trzeciej części rozprawy podjęto próbę odpowiedzi na pytanie: czy społeczeństwo ma zaufanie do edukacji. Oprócz prezentacji modelu wychowania do zaufania Piotra Sztompki pogłębiono tu refleksję na temat potencjalnych działań, które – podjęte w przestrzeni edukacyjnej – mogłyby budować zaufanie w szkole. Kolejne rozdziały, składające się na tę część, poświęcono w całości zagadnieniom dotyczącym problematyki badawczej i procedurze badań. Przywołano stan wiedzy pedagogicznej i badań nad omawianym obszarem – przedstawiono ich procedurę oraz perspektywę metodologiczną. Określono przedmiot i cel refleksji badawczej dzięki sformułowaniu problemów i pytań. Zaprezentowano projekt badań wraz z opisem zogniskowanego wywiadu grupowego, a następnie metody analizy danych. Ta część zawiera również informację o motywach wyboru problematyki badawczej oraz podstawowych standardach prowadzonych studiów.
Z kolei w części piątej przedstawiono wyniki oraz dokonano analizy zebranego materiału dotyczącego zaufania w doświadczeniach i świadomości podmiotów funkcjonowania szkoły. Kluczową kwestią było zaufanie w optyce podmiotów edukacji, czyli określenie, w jaki sposób definiują zaufanie uczniowie, nauczyciele i rodzice, a także jak poszczególne grupy podmiotów postrzegają relacje społeczne w szkole (przejaw kultury zaufania). Postawiono także istotne z punktu widzenia całego wywodu pytanie o to, czy podmioty dostrzegają działania budujące zaufanie oraz przeciwnie – czy dostrzegają zachowania sprzyjające formowaniu kultury nieufności w społeczności szkolnej. Zaprezentowano oczekiwane przymioty nauczyciela sprecyzowane przez uczniów i rodziców, a także wątek inspiracji podstawy programowej w budowaniu zaufania w szkole.
Ostatnia część książki obejmuje syntetyczne wnioski z badań oraz rozważania dotyczące potrzeby i możliwości tworzenia etosu zaufania w szkole. Na podstawie podkreślonych przez Ewę Bochno czterech głównych warunków kształtowania zaufania rozważono możliwość przeniesienia teorii badaczki na grunt szkoły. Wyartykułowano również potrzebę stworzenia innej szkoły – przystającej do warunków socjokulturowych oraz oczekiwań społeczeństwa. Ponadto podkreślono znaczenie uniwersalnych wartości w procesie wychowania – w tym kontekście jest to powrót do ideałów głoszonych przez klasyków pedagogiki polskiej, jak choćby Kazimierza Sośnickiego i jego aksjologicznego oraz intelektualnego wychowania do zaufania. W odniesieniu do zagadnienia dorosłych podmiotów edukacji zaproponowano refleksję w postaci wychowania według projektu etycznego Józefa Tischnera, pedagogię agatologiczną. W zakończeniu zaproponowano kierunki, jakimi może podążyć szkoła, aby budować etos zaufania i przygotować młode pokolenie do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i politycznym kraju. W tym celu za zasadne uznano podjęcie działań zorientowanych na wszystkie podmioty edukacji oraz kulturę szkoły.
Małgorzata Czerwiec
doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika. Jest pedagogiem praktykiem, w pracy zawodowej kieruje pracą instytucji wspomagających pracę szkół i placówek w Powiecie Średzkim (Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna i Biblioteka Pedagogiczna). W codziennych działaniach ma bezpośredni kontakt ze wszystkimi podmiotami edukacji (uczniowie, rodzice, nauczyciele). Diagnozuje, opiniuje, orzeka i prowadzi terapię. Wspiera rodziców dzieci/uczniów, współpracuje z szeregiem instytucji działających na rzecz dziecka i rodziny. Jest organizatorem konferencji, warsztatów oraz spotkań dla nauczycieli i rodziców. Współorganizuje lokalne imprezy o charakterze profilaktycznym, organizuje powiatowe etapy konkursów dla uczniów. Prowadzi zajęcia w Dolnośląskiej Szkole Wyższej Edukacja we Wrocławiu.
Laureatka konkursu na wyróżniającą się rozprawę doktorską z zakresu pedagogiki i/lub nauk z nią współpracujących ogłoszonego przez Polskie Towarzystwo Pedagogiczne. Rozprawa doktorska pod tytułem: Kształtowanie etosu zaufania w szkole. Studium socjopedagogiczne została wyróżniona przez Radę Wydziału Nauk Pedagogicznych Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu. Promotorem w przewodzie doktorskim był prof. zw. dr hab. Zbigniew Kazimierz Kwieciński, a recenzentami zostały dr hab. Ewa Bochno, prof. UZ i dr hab. Danuta Wajsprych, prof. WSB.
Oficyna Wydawnicza "Impuls"
Autor | Małgorzata Czerwiec |
ISBN druk | 978-83-8095-840-1 |
ISBN e-book |
|
Objętość | 298 stron |
Wydanie | I, 2020 |
Format | B5 (160x235) |
Oprawa | miękka, klejona |
Wstęp
Część I. Zaufanie jako ostoja życia społecznego
1. Zaufanie a etos – tło i definicje
1.1. Kontekst teoretyczny zaufania
1.2. Formowanie pojęcia „zaufanie”
1.3. Eksplikacja zaufania w różnych perspektywach naukowych
1.4. Zarys pojęcia „etos”
2. Problematyka zaufania w wybranych koncepcjach
2.1. Wybrane historyczne koncepcje filozoficzne
2.2. Poglądy Émile’a Durkheima
2.3. Teoria systemów społecznych Niklasa Luhmanna
2.4. Teoria racjonalnego wyboru Jamesa Colemana
2.5. Koncepcja późnej nowoczesności Anthony’ego Giddensa
3. Psychologiczne fundamenty zaufania
3.1. Teoria rozwoju psychospołecznego jednostki Erika Eriksona
3.2. Implikacje wczesnej socjalizacji – rola stylu przywiązania
4. Socjologiczna teoria zaufania według Piotra Sztompki
4.1. Termin „zaufanie” według Piotra Sztompki
4.2. Podstawowe funkcje zaufania
4.3. Zaufanie i ryzyko
4.4. Odmiany zaufania i rodzaje oczekiwań
4.5. Wymiary, filary i geometria zaufania
4.6. Kultura zaufania
5. Kapitał społeczny
5.1. Deskrypcja kapitału społecznego
5.2. Konotacje kapitału społecznego i edukacji
5.3. Zaufanie jako ogniwo kapitału społecznego
5.4. Rozpad więzi społecznych
5.5. Anomia społeczna jako efekt rozpadu więzi
5.6. Zjawisko rozpadu więzi w rodzimym kontekście
6. Kulturowe źródła niskiego poziomu zaufania Polaków
6.1. Konflikt etosów
6.2. Rozbieżność mentalności
6.3. System kulturowy
Część II. Szkoła – instytucja budująca zaufanie społeczne
7. Przestrzeń szkoły
7.1. Poziomy przestrzeni edukacyjnej
7.2. Parantela przestrzeni edukacyjnej z zachowaniem uczniów
8. Szkoła
8.1. Wiodące ideologie edukacyjne
8.2. Metafory szkoły
8.3. Kompetencje kształtowane w szkole
8.4. Pytania o przyszłość szkoły
9. Szkoła – zmiany społeczno-kulturowe
9.1. Reakcje na zmiany – typy zachowań
9.2. Niespełnione nadzieje w edukacji
10. Kultura szkoły
10.1. Ramy pojęcia „kultura”
10.2. Termin „kultura szkoły”
11. Klimat szkoły
12. Budowanie kultury zaufania versus nieufności w szkole
12.1. Kultura zaufania w szkole
12.2. Kultura nieufności w szkole
12.2.1. Symptomy kultury nieufności
12.2.2. Poczucie bezpieczeństwa w kulturze nieufności
12.2.3. Panoptyzm w szkole
12.2.4. Wpływ kultury nieufności na zdrowie psychiczne uczniów
13. Ekologia szkoły
14. Pozaszkolne kulisy socjalizacji i jej koligacje z agresją uczniów
Część III. Zaufanie społeczeństwa a kształtowanie społeczeństwa ufności
15. Czy społeczeństwo ma zaufanie do edukacji?
16. Wychowanie do zaufania (według modelu Piotra Sztompki)
17. Budowanie zaufania w praktyce szkolnej
17.1. Czy możliwe jest budowanie zaufania w szkole?
17.2. Działania w przestrzeni edukacyjnej budujące zaufanie
Część IV. Zarys problematyki badawczej i procedura badań
18. Stan wiedzy pedagogicznej i badań nad podjętą problematyką
19. Perspektywa metodologiczna i procedura badań
19.1. Zarys badań jakościowych
19.2. Czym są jakościowe badania pedagogiczne?
20. Przedmiot i cel badań
21. Problemy badawcze – pytania badawcze
22. Etyka w prowadzonych badaniach
23. Projekt badań
23.1. Charakterystyka badanej próby
23.2. Uczniowie – próba badawcza
23.3. Nauczyciele – próba badawcza
23.4. Rodzice – próba badawcza
23.5. Zogniskowany wywiad grupowy
23.5.1. Cel zogniskowanych wywiadów grupowych
23.5.2. Rola moderatora
23.5.3. Atuty i ryzyko zogniskowanych wywiadów grupowych
23.5.4. Przebieg sesji
23.6. Metody analizy danych
Część V. Zaufanie w doświadczeniach i świadomości podmiotów szkoły
24. Zaufanie w optyce podmiotów edukacji
24.1. Uczniowie
24.2. Nauczyciele
24.3. Rodzice
25. Relacje społeczne w szkole – przejaw kultury zaufania
25.1. Perspektywa uczniów
25.1.1. Zaufanie w relacjach w grupie rówieśniczej
25.1.2. Zaufanie w relacjach z dorosłymi w szkole
25.2. Perspektywa nauczycieli
25.3. Perspektywa rodziców
26. Działania budujące zaufanie w szkole
26.1. Opinie uczniów
26.2. Działania nauczycieli
26.3. Działania rodziców
27. Formowanie kultury nieufności w społeczności szkolnej
27.1. Opinie uczniów
27.2. Opinie nauczycieli
27.3. Opinie rodziców
28. Oczekiwane przymioty nauczyciela
29. Inspiracja podstawy programowej w budowaniu zaufania w szkole
Część VI. Wnioski z badań i dyskusja
30. Potrzeba i możliwość tworzenia etosu zaufania
30.1. Warunki kształtowania zaufania w szkole
30.2. Potrzeba innej szkoły…
30.3. Wartości bez zbędnego uwznioślania
30.4. Aksjologiczne i intelektualne wychowanie do zaufania
30.5. Wychowanie według projektu etycznego Józefa Tischnera
31. Jak pokonać marazm zaufania w szkole?
32. Kierunki pracy szkoły w budowaniu etosu zaufania
Zakończenie
Streszczenie
Summary
Aneksy
Aneks 1. Metryczki dla uczestników badań
Aneks 2. Zgoda na udział w badaniu
Aneks 3. Pytania do wywiadu pogłębionego z uczniami
Aneks 4. Pytania do wywiadu grupowego z nauczycielami
Bibliografia
Spis schematów i tabel
Rozprawa wnika głęboko w opisywany aspekt rzeczywistości społecznej i edukacyjnej, zawiera realną jego ocenę na podstawie wybranych teorii z wnikliwie opracowanym i zrealizowanym podejściem badawczym. […] Z bogactwa ciekawie ukazanych wyników badań wyłania się zróżnicowany obraz szkoły w badanym kontekście. Badani różnie definiują kategorię zaufania, oceniają relacje między podmiotami edukacji, wskazują na sytuacje budujące lub niszczące etos zaufania szkoły i w szkole. […] Praca zawiera także wiele materiału szczegółowego, który może być wykorzystany w jakościowej koncepcji kształcenia nauczycieli, pracy szkoły czy doskonalenia zawodowego pracowników wszystkich szczebli kształcenia.
Z recenzji w przewodzie doktorskim dr hab. Ewy Bochn, prof. UZ
Autorka ukazuje tytułową kategorię w perspektywie wybranych koncepcji filozoficznych, psychologicznych i socjologicznych. […]To wieloaspektowe odsłonięcie etosu zaufania pozwala na jego definiowanie jako faktu kulturowego, nie tylko w aspekcie materialnym, ale i aksjologicznym, w indywidualnych i społecznych doświadczeniach przeżytych. Tematyczna rozległość rozważań, ich pogłębione analizy, celne obserwacje, przede wszystkim zaś, oryginalny, autorski zamysł badawczy, jego konceptualizacja, to podstawowe i zarazem zasługujące na najwyższe uznanie, zalety rozprawy. Małgorzacie Czerwiec udało się bowiem […] skonstruować ważne dla procesu kształcenia i wychowania matryce kategorii, pojęć, problemów i dylematów tożsamościowych człowieka współczesnego i tym samym stworzyć zarys oryginalnej integracyjnej, humanistycznej teorii szkoły.
Z recenzji w przewodzie doktorskim dr hab. Danuty Wajsprych, prof. WSB
Zobacz także
Powiązane produkty
- Brak powiązanych produktów