Maria Katarzyna Grzegorzewska

psycholog, pedagog, doktor nauk humanistycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracownik naukowy na Wydziale Humanistycznym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Ukończyła studia na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w zakresie pedagogiki, psychologii klinicznej, psychologii pracy oraz zarządzania. Stypendystka programu TEMPUS. Staże naukowe odbyła na uniwersytetach w: Dublinie (Trinity College Dublin), Londynie (University College London), Lwowie (Narodowy Uniwersytet „Politechnika Lwowska”), a w 2017 roku na najstarszym uniwersytecie w Hiszpanii (Universidad de Salamanca).

Autorka ponad stu publikacji, w tym artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych i fachowych, pracach zbiorowych (polskich i zagranicznych), oraz dwóch monografii: Stres w zawodzie nauczyciela. Specyfika, uwarunkowania i następstwa (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006); Psychospołeczne podłoże stresu w zawodzie nauczyciela. Podstawy diagnozy z wykorzystaniem modelu interakcyjno-transakcyjnego (Wydawnictwo Akademii Górniczo-Hutniczej, Kraków 2019). Prywatnie entuzjastka podróży po bliższych i dalszych zakątkach świata, odkrywania nowych kolorów i klimatów, które próbuje uwiecznić poprzez obrazy namalowane i sfotografowane.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wprowadzenie           

Rozdział 1
Stres w świetle literatury i teorii            

1.1.    Ewolucja znaczenia pojęcia stresu            
1.2.    Stres we współczesnej psychologii i filozofii          
1.3.    Zjawisko stresu i jego interpretacja na przełomie XIX i XX wieku            
1.4.    Teoretyczne ujęcie stresu           
1.4.1.    Teoria stresu Hansa Selyego            
1.4.2.    Teoria stresu Richarda S. Lazarusa          
1.4.3.    Teoria rozszerzenia transakcyjnego           
1.4.4.    Stres zawodowy       
1.4.5.    Modele stresu zawodowego           


Rozdział 2
Sposoby radzenia sobie ze stresem            

2.1.    Strategie zaradcze a trening uważności            
2.2.    Radzenie sobie ze stresem w grupie zawodowej nauczycieli           
2.3.    Nowe kierunki w badaniach nad radzeniem sobie          
2.4.    Znaczenie koncepcji pozytywnych emocji i ich badań eksperymentalnych w psychologii zdrowia        


Rozdział 3
Rola zasobów w zarządzaniu stresem   

3.1.    Teoria zachowania zasobów Stevana E. Hobfolla          
3.2.    Teoria wartości Stevana E. Hobfolla na tle innych teorii         
3.3.    Rola zasobów w procesie radzenia sobie ze stresem            
3.4.    Stres w zawodzie nauczyciela w aspekcie zasobów Stevana E. Hobfolla           
3.5.    Poczucie koherencji – koncepcja Aarona Antonovsky’ego       
3.6.    Związek pomiędzy stresem, zdrowiem i poczuciem koherencji w badaniach        
3.7.    Poczucie koherencji a troska w pracy nauczyciela         


Rozdział 4
Komunikacja i wsparcie w redukcji stresu     

4.1.    Komunikacja międzyludzka    
4.1.1.    Teoria redukcji niepewności         
4.1.2.    Model oparty na realizacji celu         
4.1.3.    Funkcjonalno-hierarchiczne podejście do pocieszenia       
4.2.    Komunikacja w pracy nauczyciela         
4.3.    Definicja wsparcia społecznego     
4.4.    Wsparcie społeczne strukturalne       
4.5.    Wsparcie społeczne funkcjonalne        
4.6.    Mechanizmy działania wsparcia społecznego         
4.7.    Koncepcja wsparcia społecznego Krysa Kaniasty’ego         
4.8.    Wsparcie otoczenia w sytuacjach konfliktu         


Rozdział 5
Zjawisko wypalenia zawodowego         

5.1.    Definicja wypalenia zawodowego         
5.2.    Objawy wypalenia zawodowego u nauczycieli        
5.3.    Konsekwencje wypalenia zawodowego        
5.4.    Sposoby zapobiegania procesowi wypalenia zawodowego        


Rozdział 6
Pojęcie zdrowia        

6.1.    Pojęcie zdrowia – istota i definiowanie       
6.2.    Specyfika zdrowia a potrzeby człowieka     
6.2.1.    Zdrowie biologiczne        
6.2.2.    Zdrowie psychiczne        
6.2.3.    Zdrowie społeczne         
6.2.4.    Zdrowie duchowe        
6.3.    Zachowania i przekonania zdrowotne – różnice w zakresie płci        
6.4.    Empiryczne badania nad zdrowiem nauczycieli          


Rozdział 7
Specyfika pracy nauczyciela   

 7.1.    Funkcje i zadania współczesnego nauczyciela       
 7.2.    Czynniki stresogenne w pracy nauczyciela        
 7.3.    Relacje nauczyciela z otoczeniem       
 7.4.    Poczucie tożsamości nauczyciela        


Rozdział 8
Skutki doświadczania przez nauczyciela stresu     

 8.1.    Koszty ponoszone przez nauczyciela wskutek doświadczania stresu       
 8.2.    Stres psychologiczny a zdrowie i choroba       
 8.3.    Nauczyciele a ich zdrowie psychiczne       
 8.4.    Efekt wypalenia – skrajna reakcja na stres        
 8.5.    Związek pomiędzy stresem a wypaleniem     


Rozdział 9
Konsekwencje stresu na poziomie organizacyjnym     

9.1.    Psychiczne i somatyczne skutki zdrowotne     
9.2.    Brak satysfakcji z wykonywanej pracy        
9.3.    Następstwa spostrzeganego przez nauczycieli stresu zawodowego    
9.4.    Spostrzegany przez nauczycieli stres zawodowy a poczucie zdrowia oraz dolegliwości i zaburzenia somatyczne     
9.5.    Zmiany w zachowaniu będące odpowiedzią na stres        
9.6.    Rezygnacja z zawodu jako reakcja na stres     
9.7.    Nauczyciele i wcześniejsze emerytury       
9.8.    Nieobecności w szkole z powodu choroby    
9.9.    Zamiary porzucenia zawodu     
9.10.    Czynniki powodujące zamiar odejścia z zawodu    
9.11.    Wypalenie jako przyczyna odchodzenia z pracy       
9.12.    Czynniki hamujące zamiar odejścia     


Rozdział 10
Metodologia badań własnych        

10.1.    Przedmiot i cele badań       
10.2.    Pytania badawcze    
10.3.    Problemy badawcze i hipotezy        
10.4.    Zmienne występujące w badaniu        
10.5.    Model badawczy        
10.6.    Narzędzia badawcze        
10.7.    Metody statystyczne do analizy danych         
10.8.    Organizacja i przebieg badań   
10.9.    Miejsce i czas badań       
10.10.    Charakterystyka badanej grupy nauczycieli        
10.11.    Opracowanie skal kwestionariuszy i analiza ich rzetelności    


Rozdział 11
Analiza i interpretacja wyników badań własnych       

11.1.    Analiza badanej grupy nauczycieli         
11.2.    Nawyki zdrowotne osób badanych         
11.3.    Stres w życiu osób badanych       
11.4.    Komunikacja w życiu badanych nauczycieli     
11.5.    Analiza wyników badań    
11.5.1.    Skala satysfakcji z pracy     
11.5.2.    Skala źródeł napięć  
11.5.3.    Skala radzenia sobie     
11.5.4.    Statystyki opisowe mierzonych zmiennych    
11.6.    Weryfikacja hipotez badawczych       
11.6.1.    Hipoteza badawcza pierwsza: zasoby wpływają na poziom zdrowia i wypalenie zawodowe       
11.6.2.    Hipoteza badawcza druga: występuje zależność pomiędzy źródłami napięć a wypaleniem zawodowym i poczuciem zdrowia  
11.6.3.    Hipoteza badawcza trzecia: następstwa stresu, używki oraz satysfakcja z pracy wpływają na poziom wypalenia zawodowego i poczucie zdrowia  
11.6.4.    Hipoteza badawcza czwarta: płeć osób badanych różnicuje poczucie koherencji, zasoby, następstwa stresu, wypalenie zawodowe i poczucie zdrowia  
11.6.5.    Wnioski i podsumowanie   


Rozdział 12
Dyskusja i podsumowanie wyników     

12.1.    Wpływ zasobów na poziom zdrowia i wypalenia zawodowego       
12.2.    Wypalenie zawodowe – depersonalizacja     
12.3.    Wypalenie zawodowe – wyczerpanie emocjonalne     
12.4.    Wypalenie zawodowe – poczucie osiągnięć (brak poczucia osiągnięć)    
12.5.    Źródła napięć a wypalenie zawodowe i poczucie zdrowia    
12.6.    Stosowane używki a wypalenie zawodowe oraz pogorszenie poczucia zdrowia  
12.7.    Różnice międzypłciowe  
12.8.    Podsumowanie       


Rozdział 13
Wnioski 

13.1.    Wnioski z badań ankietowych     
13.2.    Najważniejsze wnioski z analizy badań własnych       

Zakończenie     

Bibliografia       

Spis tabel     

Spis schematów        

Aneksy  

Książka Marii Katarzyny Grzegorzewskiej dotyczy aktualnych i nadal zbyt słabo poddanych eksploracji zagadnień, co czyni ją cenną i potrzebną na rynku wydawniczym. Autorka podjęła się trudnego zadania – wielowymiarowego ujęcia, a jednocześnie integralnego spojrzenia na analizowane kwestie. Monografia zawiera wnikliwą i pogłębioną refleksję teoretyczną, popartą rzetelnymi badaniami empirycznymi. Warta jest polecenia pedagogom, kandydatom na nauczycieli, teoretykom i praktykom edukacyjnym.

Z recenzji dr hab. Joanny M. Łukasik, prof. UP

Praca Marii Katarzyny Grzegorzewskiej jest użyteczna poznawczo, wzbogaca teoretyczną wiedzę z pedeutologii, dobrze wiąże teorię „nauki o nauczycielu” z naukami psychologicznymi (psychologią ogólną, psychologią poznawczą, psychologią społeczną, psychologią edukacji, psychologią kliniczną), a także zawiera przesłania dotyczące działalności profilaktycznej w funkcjonowaniu zawodowym nauczycieli.

Z recenzji prof. zw. dra hab. Stanisława Palki