Autorka podjęła wielce udaną próbę ukazania oblicza społecznego problemu rodzinnego w wymiarze wybranego środowiska – jednego z wielkopolskich miast średniej wielkości. Formułowane w niej tezy zostały udokumentowane materiałem faktograficznym zebranym w toku autorskiego badania terenowego i stosownie wykorzystane do konstrukcji projektu poznawania i rozwiązywania tego problemu siłami środowiska. Tym samym potencjał intelektualny książki i jej dyskursywny wyraz zostały ulokowane w obszarze pedagogiki społecznej – dyscypliny szczególnie zainteresowanej losami rodzin i inicjatywami zmierzającymi do łagodzenia i przełamywania doświadczanych przez nie trudności.  (fragment Przedmowy prof. Jerzego Modrzewskiego).

ze Wstępu

Rozważania o problemach rodziny można podejmować w różnorodny sposób. Przyjęta w niniejszej książce perspektywa wynika z podjęcia próby ukazania przeobrażeń w życiu polskich rodzin w ujęciu teorii problemów społecznych. Zmieniający się dynamicznie świat wpłynął na rodzinę, z kolei zmiany na poziomie życia rodzinnego wiążą się z dalszymi skutkami społecznymi. Toteż, jak próbuje dowieść autorka, liczne przeobrażenia w zakresie funkcjonowania oraz struktury rodzin doprowadziły do powstania swoistego społecznego problemu dezorganizacji i dysfunkcjonalności rodziny, stanowiącego wieloaspektowy syndrom powiązanych ze sobą i wzajemnie na siebie oddziałujących przejawów, problemów i nieprawidłowości uwarunkowanych zarówno wpływami zewnętrznymi (globalnymi, państwowymi, lokalnymi), jak i podmiotowo-sytuacyjnymi. Ukształtowana współcześnie złożona postać społecznego problemu rodziny stanowi ogromne wyzwanie dla twórców polityki rodzinnej oraz jej realizatorów na poziomie lokalnych społeczności.

Rozdział pierwszy zaprasza czytelnika do naukowej refleksji nad znaczeniem terminu „problem społeczny”, zawiera rozstrzygnięcia dotyczące tego, kiedy możemy kompetentnie mówić o problemach społecznych i jak należy je identyfikować, prezentuje dostępne w literaturze spojrzenia na trudności, problemy i kryzysy, które przeżywa współczesna rodzina i wreszcie stanowi próbę zobrazowania i dookreślenia, czym w istocie jest społeczny problem dezorganizacji i dysfunkcjonalności rodziny z ukazaniem jego dynamiki i reprezentujących go przejawów na tle przemian społeczno-kulturowych w warunkach współczesnego społeczeństwa polskiego. Jako że poza transformacją ustrojową drugim ważnym źródłem przemian współczesnej rodziny stały się oddziaływania globalizacyjne, przeobrażenia dokonujące się wewnątrz polskich rodzin w dużej mierze pokrywają się z trendami zmian, które zachodzą w rodzinach innych krajów.

Aby przybliżyć czytelnikowi kierunki tych przeobrażeń, a zarazem ukazać skalę wybranych zjawisk, ich przyczyny, zależności oraz konsekwencje, drugi rozdział rozpoczyna syntetyczny przegląd badań nad przejawami dezorganizacji i dysfunkcjonalności polskich rodzin. Następnie ukazane zostały założenia polityki społecznej względem problemów rodziny i podmioty lokalne zobowiązane do jej realizowania. Rozdział kończy prezentacja wybranych programów i rozwiązań podejmowanych na szczeblu państwowym w ramach prowadzonej po 1989 roku polityki rodzinnej wraz z próbą odpowiedzi na pytanie, na ile działania mające na celu wspieranie rodzin i przeciwdziałanie ich dezintegracji leżały w centrum zainteresowania polityki społecznej w Polsce, zwłaszcza w drugiej dekadzie XXI wieku.

W rozdziale trzecim dokonano prezentacji autorskiego projektu badań terenowych nad społecznym problemem dezorganizacji i dysfunkcjonalności rodzin w środowisku średniego miasta Leszna w latach 1989–2019. Za cel postawiono stworzenie wstępnej socjopedagogicznej diagnozy problemu oraz rozpoznanie lokalnych, państwowych i ogólnoświatowych czynników go determinujących, mających wpływ na złagodzenie jego objawów czy też skutków sił i instytucji, które mogłyby z powodzeniem zaangażować się w działania systematycznego zwalczania jego źródeł. Jakkolwiek badany i identyfikowany problem pojawia się w obszarze zainteresowań rozmaitych dyscyplin wiedzy naukowej, w niniejszych badaniach wyeksponowane zostało jego socjologizujące ujęcie, co zadecydowało o przyjęciu procedury badawczej charakterystycznej dla metodologii nauk społecznych. W rozdziale zaprezentowano założenia metodologiczne, wyodrębniono cel, przedmiot i zakres badań. Wyróżnione zostały rozwiązywane problemy badawcze i postawione hipotezy, zdiagnozowano zmienne, ich kategorie i wskaźniki. Ponadto omówiono zastosowaną metodę oraz techniki badawcze, a także uzasadniono wybór terenu badawczego.

Wyniki zrealizowanych badań zostały zaprezentowane w rozdziale czwartym. Zgodnie z założeniami monografii problemowej na tle środowiska, rozdział rozpoczyna przedstawienie miasta Leszna jako kontekstu życia rodzinnego jego mieszkańców. W dalszej części omówiono zebrany materiał badawczy uporządkowany z podziałem na strukturalne i funkcjonalne aspekty społecznego problemu rodziny, a następnie sposoby jego rozwiązywania na terenie miasta. Uwzględniono zaangażowane podmioty (instytucje i organizacje), ich wzajemną współpracę, a także efekty ich działalności. Referowane wyniki zostały wzbogacone o fragmenty wypowiedzi badanych i treści z lokalnej prasy. Rozdział kończy podsumowanie wyników badań oraz wyprowadzone refleksje i wnioski. Warto podkreślić, iż bogaty materiał empiryczny został pozyskany dzięki wywiadom z 30 przedstawicielami leszczyńskich podmiotów zajmujących się wsparciem i pomocą rodzinie analizie blisko 3 tys. numerów lokalnej prasy, która ukazała się w latach 1989–2019.