Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp         

I.     Na czym polega praca z programem nauczania ortografii w klasach I–III Moi przyjaciele z Literkowa?  

II.    Klasa I. Zapoznanie z Literkowem, przedstawienie bohaterów, gry i zabawy utrwalające zgromadzone słownictwo    
       Zapoznanie uczniów z miasteczkiem Literkowo i jego koncepcją   

1.    Kto mieszka w Literkowie?   Poznanie przyjaciół z Literkowa    
2.    Witajcie, królu Próżniaku i sługo Otwartusiu!     
3.    Witajcie, strażaku Żarusiu i gospodarzu Porządnisiu!     
4.    Witajcie, hałaśliwy Hałasusiu i cichy Cichusiu!     
5.    Treningi ortograficzne – utrwalanie słownictwa zgromadzonego w klasie I    
6.    Działania istotne w klasie I po zapoznaniu z przyjaciółmi   

III.   Podsumowanie       
       Opinie rodziców i uczniów na temat programu
       Moi przyjaciele z Literkowa   

IV.    Bibliografia   

 V.    Aneks

Wstęp         

I.     Na czym polega praca z programem nauczania ortografii w klasach I–III Moi przyjaciele z Literkowa?  

II.    Klasa I. Zapoznanie z Literkowem, przedstawienie bohaterów, gry i zabawy utrwalające zgromadzone słownictwo    
       Zapoznanie uczniów z miasteczkiem Literkowo i jego koncepcją   

1.    Kto mieszka w Literkowie?   Poznanie przyjaciół z Literkowa    
2.    Witajcie, królu Próżniaku i sługo Otwartusiu!     
3.    Witajcie, strażaku Żarusiu i gospodarzu Porządnisiu!     
4.    Witajcie, hałaśliwy Hałasusiu i cichy Cichusiu!     
5.    Treningi ortograficzne – utrwalanie słownictwa zgromadzonego w klasie I    
6.    Działania istotne w klasie I po zapoznaniu z przyjaciółmi   

III.   Podsumowanie       
       Opinie rodziców i uczniów na temat programu
       Moi przyjaciele z Literkowa   

IV.    Bibliografia   

 V.    Aneks

Wstęp

Szanowni Rodzice!

To wspaniale móc usłyszeć od własnego dziecka entuzjastyczne stwierdzenie: „Mamo! Tato! W czwartek mam dyktando!”.
Nie ma nic lepszego niż święty, niczym niezmącony spokój o sukces swojego potomstwa. Prawda? Ta pełna optymizmu postawa dziecka nie bierze się znikąd. Wynika z poczucia pewności siebie i świadomości własnych możliwości, a przede wszystkim z odkrycia sposobu gromadzenia wiedzy i nabywania umiejętności. Takie rezultaty przynosi program nauczania ortografii w klasach I–III Moi przyjaciele z Literkowa, którego jestem autorką, a jego motto brzmi:

Słucham, przeżywam, odkrywam, tworzę, działam, uczę się, mówię, wychowuję się i patrzę, czyli… z ortografią w teatrze.


Od ponad 25 lat pracuję z dziećmi w młodszym wieku szkolnym. Pasjonuję się teatrem i terapią pedagogiczną. Napisałam i wyreżyserowałam wiele scenariuszy dla swojego zespołu teatralnego. Doskonale wiem, jak się czują dzieci, gdy mogą współuczestniczyć w tworzeniu scenek teatralnych. „Stawanie się” aktorem daje im wielką moc emocjonalnego odkrywania osobistego potencjału. To właśnie emocje wyzwalają motywację i sprawiają, że dzieci nabierają odwagi do mierzenia się z własnymi słabościami. Zabawa w teatr sprzyja także ich rozwojowi poznawczemu dzięki zastosowaniu wizualizacji, będącej treningiem wyobraźni.

Konstruowanie roli wiąże się z przeżyciami. Im jest ich więcej, tym mocniej włącza się pamięć. Uczenie się przez przeżywanie to największa siła, jaką niosą ze sobą małe formy teatralne. Tkwi w nich jeszcze ogromny potencjał społeczny. Podczas prezentowania roli przed publicznością mały aktor czuje się ważny i zauważony. Otwiera się na świat i nabywa odwagi życiowej.

Przywołane argumenty zainspirowały mnie do przeniesienia ortografii na scenę teatralną, by trafiła do świadomości dzieci zupełnie innymi kanałami. Stało się tak również dlatego, że pewna część moich uczniów wykazywała i nadal wykazuje specyficzne cechy w zakresie uczenia się oraz relacji społecznych. Dzieci lubią być obdarzane zainteresowaniem i potrzebują indywidualnego wsparcia. Wytrwale poszukuję skutecznych sposobów na to, by nauka nie kojarzyła się im z lękiem i nudą, jak to bywa w przypadku ortografii. Przysparza ona uczniom bardzo wielu kłopotów, ponieważ trudno im zrozumieć i wcielać w życie istniejące zasady. Często potrafią je wydeklamować, jednak z zastosowaniem ich jest znacznie trudniej. W swojej pracy zawsze dążyłam do tego, by stosowane przeze mnie metody pozostawiały trwały ślad w pamięci uczniów i pełniły w ich życiu funkcję usługową na co dzień, gdy obcują z językiem pisanym. Książka, którą oddaję dzieciom i Państwu do rąk, jest podręcznikiem do stworzonego przeze mnie programu. Odnosząc się do jego motta, chciałabym krótko omówić najważniejsze zagadnienia, które jak wynika z mojego doświadczenia, mają istotne znaczenie dla skuteczności edukacji dzieci w młodszym wieku szkolnym w zakresie ortografii.

Po pierwsze, najważniejsze i zarazem najtrudniejsze jest skupienie dziecięcej uwagi, zwłaszcza w klasach I–III. To, że uczeń słucha, nie zawsze oznacza, że słyszy. Dziecko wtedy odbierze przekaz słowny, kiedy będzie tego chciało i poczuje zaciekawienie. Mój program zaskakuje uczniów formami i metodami pracy, które nie kojarzą się ze szkołą. Daje pewność, że dzieci odpłacą nam uważnością i będą uczyły się „przy okazji”.

Po drugie, wyczerpujące treningi pamięciowe okazują się mało skuteczne, jeśli nie włączymy emocji. To właśnie ich rola w nauce ortografii stała się dla mnie niezwykle ważna. Mózg znacznie więcej zapamiętuje, gdy oprócz suchych faktów, jak pisze Manfred Spitzer, w grę wchodzą również emocje. Pozytywne nastawienie emocjonalne podsyca aktywność dziecięcą, a dobry nastrój decyduje o rezultatach i jakości pracy.

Po trzecie, prawdziwe odkrywanie odbywa się tylko przy okazji dobrej zabawy. Bawiąc się, uczeń odkrywa nowe rzeczy, możliwości swoje i drugiego człowieka, co często zaskakuje nie tylko jego, ale przede wszystkim nauczyciela i rodziców. Taki proces wymaga czasu, systematyczności, spokoju i rozwagi. „Wybawione” dzieci odwdzięczą się zaangażowaniem i chłonnością umysłu.

Po czwarte, należy dać dzieciom szansę, by trenowały procesy umysłowe. Gdy pozwolimy im na spontaniczność, chętnie zajmą się tworzeniem czegoś nowego dzięki wyobraźni. To właśnie edukacja wczesnoszkolna jest czasem największych zdolności do płynnego przenoszenia się w krainę fantazji. Dziecko w tym wieku z łatwością kreuje swój wyimaginowany świat dzięki temu, że potrafi połączyć przyczynę ze skutkiem, opierając się na osobistych doświadczeniach.

Po piąte, tylko w działaniu uczniowie wypracują podstawowe umiejętności szkolne i uruchomią pamięć. Jak wiadomo, ruch dla dzieci to życie. Dzięki niemu zdobędą szereg doświadczeń i dokonają wielu odkryć nie tylko w sobie samym, lecz także w przestrzeni, która je otacza. Kawałek po kawałku zbadają to, co nowe. Wystarczy im tylko na to pozwolić i wskazać drogę.

Po szóste, nabywanie kompetencji wymaga wielokrotnych powtórzeń i całkowitego zaangażowania podczas wykonywanego zadania. Taki stan poznawczy daje uczniom zainteresowanie rzeczą bądź tematem oraz „przegadanie go z samym sobą”. Wiele możliwości do trenowania dialogu wewnętrznego otwierają małe formy teatralne. Sprawiają, że w dziecku rodzi się refleksja, która wytycza mu drogę do bycia spontanicznym. Taki rodzaj aktywności świadczy o powiązaniu nowej wiedzy z już posiadaną. Jest dowodem na to, że dziecko się uczy.

Po siódme, to oczywiste, że uczeń podzieli się spostrzeżeniami wówczas, gdy poczuje się swobodnie i bezpiecznie. Mówiące dziecko otwiera się na świat i właściwie go odbiera. Jest komunikatywne, co daje mu możliwość wejścia na wyższy poziom funkcjonowania społecznego. Scenki rodzajowe, dialogowe czy monologi są doskonałą sposobnością do nabywania kompetencji językowych.

Po ósme, współpraca z drugim człowiekiem w sposób naturalny kształtuje postawy i osobowość. Wchodzenie w role, podejmowanie interakcji społecznych, by wywalczyć kompromis, jest niezwykle inspirujące i zarazem trudne. Dzielenie się z innymi czymś osobistym to duże wyzwanie dla dziecięcego egocentryzmu.

Po dziewiąte, kiedy dziecko patrzy, nie mamy pewności, co widzi. Ważne, by dostrzegać to, co z pozoru wydaje się niewidzialne. Skuteczne patrzenie uruchamia się wówczas, gdy dziecko jest całkowicie oddane tej czynności, wręcz zagłębia się w niej. Dzięki temu widzi świat z wielu perspektyw, jak pisze Zbigniew Pietrasiński, i staje się mądre.

Po dziesiąte, nieoczekiwany zwrot akcji, element zaskoczenia, humor, tajemnica, a przede wszystkim magia mocno podsycają dziecięcą ciekawość. To wszystko znajdziemy w teatrze – miejscu ukochanym przez dzieci. Bycie widzem i aktorem to dla nich prawdziwa frajda. Moim marzeniem jest to, by uczniowie w podobny sposób oddawali się czynnościom szkolnym oraz uczyli się znacznie więcej i z większą łatwością.

Idąc tym tokiem rozumowania, stworzyłam program Moi przyjaciele z Literkowa dla wszystkich dzieci, które potrzebują wsparcia przede wszystkim w osiąganiu wprawy w poprawnym pisaniu, a także w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, estetycznym i społecznym. Program, który skoncentruje się na uczniu i jego indywidualnym tempie rozwoju oraz uwzględni trójpodmiotowość: uczeń – szkoła – dom. Taki, który sprawi, że dziecko będzie miało pozytywny stosunek do nauki, i podsyci jego ciekawość, a co więcej – zachęci do samodzielności, samokontroli i współdziałania z drugim człowiekiem. Wreszcie program pobudzający do ekspresji teatralnej, badawczej i twórczej. Mając na uwadze potrzeby edukacyjne i dziecięcą nieskrępowaną chęć zabawy, stworzyłam wiele scenariuszy historii ortograficznych. Na ich podstawie powstają drobne scenki teatralne. Ich bohaterami są maskotki obrazujące trudne w zapisie litery i dwuznaki, które nazwałam przyjaciółmi. Moi uczniowie nie tylko uwielbiają przyjaciół z Literkowa i nie mogą się doczekać spotkań z nimi, lecz przede wszystkim nie mają obaw przed pisaniem. Program realizowany jest także w wielu szkołach w Polsce. Stanowi nieodłączną część programu mojego autorstwa W Literkowie, w Cyferkowie i Nutkowie – Świat i teatr w mojej głowie, nagrodzonego w konkursie organizowanym przez Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Stworzyłam osobistą wizję fantastycznego miasteczka Literkowo, gdzie rzecz jasna mieszkają litery. Każda z nich ma swój dom, rodzinę, charakter, wady i zalety, zainteresowania, nawyki, grono przyjaciół, znajomych, a także jak to bywa w życiu – i wrogów. Cztery litery i trzy dwuznaki, tj. „ó”, „u”, „ż”, „h”, „rz”, „ch” oraz „sz”, przedstawiłam w postaci interaktywnych maskotek, które pośredniczą w realizacji mojego programu. Mają kolory zaczerpnięte z „Kolorowej ortografii” – metody dostępnej na rynku wydawniczym. Można je animować i nadać im charakter. Trójwymiarowe obrazy liter i dwuznaków mają za zadanie stymulować i wspierać dziecięcą kreatywność. Zawierają w sobie taką moc sprawczą, jaką w życiu dziecka ma przytulanka. Wystarczy ją wziąć w ręce i świat staje się przyjazny jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki.

Reasumując:

–    dzięki domowym zabawom teatralnym zyskacie Państwo pewność, że Wasze dziecko poradzi sobie z każdym redagowanym przez siebie tekstem, gdyż zaprzyjaźni się z trudnościami, a przez wizualizacje i skojarzenia wybierze właściwą formę zapisu wyrazu;
–    wspólnie z własnym dzieckiem stworzycie domowy warsztat pracy;
–    wdrożycie swoje pociechy do systematyczności i obowiązkowości;
–    będziecie Państwo mieć niepowtarzalną okazję poznać nowe zabawy i gry ortograficzne;
–    oddacie własnemu dziecku to, czego ono najbardziej potrzebuje, a jest bezcenne: zainteresowanie i czas;
–    przez podarowanie maskotki przyjaciela z Literkowa w naturalny sposób podtrzymacie jego zainteresowanie nauką ortografii;
–    będziecie mogli w namacalny sposób doświadczyć sukcesu własnego dziecka i w nim w pełni uczestniczyć.

Renata Pasymowska ożywia i uczłowiecza litery – nie są one płaskie i szare, ale prawdziwe, trójwymiarowe. […] Autorka, posługując się konwencją teatru, snuje narracje, buduje na nich ortograficzne zagadnienia. Wykorzystuje przy tym różnorodne formy dramowo-teatralne. Konsekwentnie i stale uaktywnia przez to dziecięcą wyobraźnię i pobudza uczniów do aktywności. […] Przedstawiona propozycja nauczania ortografii wyrosła z bogatego doświadczenia Renaty Pasymowskiej. Jako nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej i pedagog-terapeuta Autorka miała wielokrotnie okazję przetestować w praktyce proponowane rozwiązania metodyczne.

Z recenzji dr hab. Marzenny Nowickiej, prof. UWM
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Autorka prezentuje innowacyjne podejście do pracy edukacyjnej ukierunkowanej na zapewnienie uczniom klas początkowych sukcesu w procesie uczenia się ortografii. Istotę tego podejścia trafnie oddaje motto książki. Wskazuje ono wyraźnie, że mamy do czynienia z koncepcją pracy, w której nauka ortografii jest powiązana z rozwijaniem procesów poznawczych uczniów, z odwoływaniem się do bogatego świata dziecięcej wyobraźni i fantazji, z przypisaniem szczególnego znaczenia uczeniu się przez działanie, odkrywanie i przeżywanie. Sygnalizuje ono również, że uczestnictwo dzieci w różnych formach działań teatralnych, występowanie w roli widza i aktora tworzy kontekst sprzyjający pomyślnemu rozwojowi uczniów i powodzeniu w nabywaniu umiejętności szkolnych. […] Należy przy tym dodać, że sam udział w różnych formach działań teatralnych pełni funkcję terapeutyczną. Taką funkcję pełnią także interaktywne maskotki przedstawiające przyjaciół z Literkowa. Obdarzone są one, jak trafnie zauważa Autorka, taką mocą sprawczą, jaką posiada przytulanka. „Wystarczy ją wziąć w ręce i już świat staje się przyjazny jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki”.

Z recenzji dr Małgorzaty Kowalik-Olubińskiej
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

„U” czy „ó”, „rz”, a może „ż”? „Może” czy „morze”? Język polski pełen jest pułapek, a siejąc rzeżuchę czy wybierając pomiędzy Grzegrzółką – nazwiskiem, a gżegżułką – kukułką możemy nieźle się spocić. Istnieje jednak sposób, by te wszystkie reguły, a nawet wyjątki, przestały nam być straszne. Wystarczy nabrać do nich dystansu, a wówczas z takim ó czy u możemy przeżyć niezapomnianą przygodę. 

Wiedzą o tym doskonale ci, którzy mieli okazję odwiedzić Literkowo i spotkać się z przyjaciółmi. Wspomniane Literkowo to miasteczko, w którym mieszkają literki – nam szczególnie bliskie staną się następujące litery i dwuznaki: „ó”, „u”, „ż”, „rz”, „h”, „ch” oraz „sz”, reprezentowane przez wesoła gromadkę o odpowiadających im imionach: Próżniak, Otwartuś, Żartuś, Porządniś, Hałasuś, Cichuś, a także Wyjątkuś. Każdy z nich obdarzony jest wyjątkowym zestawem cech charakteru, a także zainteresowaniami, zaś dzięki tym postaciom nauka ortografii staje się banalna. 

Do tego niezwykłego miasteczka zabiera nas Renata Pasymowska, która stworzyła specjalny program nauczania ortografii, przenosząc ją na … deski teatru. Książka pt. „Moi przyjaciele z Literkowa w domu”, to podręcznik do stworzonego przez autorkę programu. Opublikowana nakładem Oficyny Wydawniczej IMPULS pozycja stanowi dokładny opis programu, jego założeń i efektów, a także zbiór gotowych historii z literkami (szczególnie tymi problematycznymi) w rolach głównych. 

Program stworzony przez Pasymowską adresowany jest do dzieci w wieku wczesnoszkolnym, potrzebujących wsparcia w poprawnym pisaniu, a także w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym i społecznym. W swoich założeniach autorka opierała się na trójpodmiotowości: uczeń – szkoła – dom, a program zarówno zachęca do samodzielności i samokontroli, jak i pobudza ekspresję teatralną, badawczą i twórczą. Dzięki domowym zabawom teatralnym (książka zawiera scenariusz krótkich przedstawień) dziecko ma szansę sprawdzić się w nowej dla niego roli i odnaleźć w niej przyjemność, jednocześnie doskonale się bawiąc.

Wypełnione literami Literkowo, z domami i całą infrastrukturą inspiruje, ale do siebie przekonują dopiero cztery litery i trzy dwuznaki, przedstawione w postaci przyjemnych maskotek, które pośredniczą w realizacji programu. Te trójwymiarowe obrazy liter i dwuznaków stymulują i wspierają dziecięcą kreatywność, pozwalają otworzyć się na świat i nowe doznania, zachęcają do obalenia stereotypów. Bohaterowie z Literkowa są kolorowi, bowiem autorka dodatkowo nawiązuje do metody „Kolorowa ortografia” – barwy są ściśle powiązane z charakterem i zachowaniem każdego z bohaterów i są powiązane z percepcją wzrokową. 

Istotny jest to, iż program obejmuje środowisko domowe, co pozwala utrzymać ciągłość nauki i wielopłaszczyznowe wsparcie. Dodatkowo różnorodność form pracy, założonej przez program pozwala utrwalać zdobytą wiedzę i sprawia, że każde dziecko znajdzie tu ćwiczenia i zadania, które szczególnie będą mu bliskie. Będziemy bawić się w czytanie, pisanie, wykonywać domową gazetkę, a to tylko kilka przykładów proponowanych aktywności. 

Program jest innowacyjną formą nauki ortografii, a przy tym mocno angażuje dzieci, zapraszając je do świata liter, w tym tych, które dotąd były problemem. Jestem przekonana, że wdrożenie tego programu, niezależnie od tego, czy będzie wykorzystany w szkole czy w domu, znacząco poprawi znajomość ortografii, ale również rozszerzy zasób słownictwa, wpłynie na samoocenę dziecka, pozwoli przełamać bariery przed wypowiadaniem się publicznie czy odgrywaniem ról.

źródło: http://www.qulturaslowa.pl/2021/03/renata-pasymowska-moi-przyjaciele-z.html