Dr n. hum. Ewa Jeżewska-Krasnodębska

neurologopeda, pedagog specjalny. Wieloletni kierownik studiów logopedycznych i neurologopedycznych w Wyższej Szkole Pedagogicznej im. J. Korczaka i Uczelni Łazarskiego w Warszawie. Autorka kilkudziesięciu artykułów poświęconych logopedii oraz trudnościom dzieci i młodzieży w czytaniu i pisaniu. Założycielka i dyrektor merytoryczny Centrum Terapii Dziecka w Warszawie i Otwocku. W kręgu jej zainteresowań badawczych i terapeutycznych pozostają diagnoza i terapia różnych zaburzeń mowy u dzieci i dorosłych, szczególnie dyslalia, opóźnienia rozwoju mowy, autyzm, a ostatnio także dysleksja i wczesna interwencja logopedyczna.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp  

Część 1

Anatomiczne, fizjologiczne i środowiskowe uwarunkowania artykulacji w świetle literatury przedmiotu

1. Przyczyny dyslalii w literaturze przedmiotu  

2. Budowa i funkcjonowanie obwodowego aparatu mowy jako czynnika warunkującego prawidłową artykulację  

2.1. Układ oddechowy w ocenie logopedycznej    

2.2. Narząd fonacyjny  

2.3. Aparat artykulacyjny w badaniu logopedycznym    

2.3.1. Jamy nasady  

2.3.2. Podniebienie twarde     

2.3.3. Podniebienie miękkie     

2.3.4. Język    

2.3.5. Wargi i policzki  

2.3.6. Zęby i zgryz  

2.4. Wady budowy narządów nasady jako przyczyna zaburzeń artykulacji  

2.4.1. Nieprawidłowości w budowie języka  

2.4.1.1. Ankyloglosja  

2.4.1.2. Makroglosja i mikroglosja    

2.4.2. Nieprawidłowości w budowie podniebienia

2.4.2.1. Etiologia rozszczepów podniebienia  

2.4.2.2. Wybrane podziały rozszczepów podniebienia i ich charakterystyka  

2.4.3. Wady zgryzu     

2.4.3.1. Tyłozgryzy    

2.4.3.2. Przodozgryzy    

2.4.3.3. Zgryzy krzyżowe  

2.4.3.4. Zgryz przewieszony  

2.4.3.5. Zgryz otwarty  

2.4.3.6. Zgryzy głębokie  

3. Czynności fizjologiczne w obrębie narządu mowy jako uwarunkowania artykulacji  

3.1. Rozwój czynności fizjologicznych w obrębie aparatu artykulacyjnego  

3.2. Funkcje w obrębie aparatu artykulacyjnego oceniane podczas badania logopedycznego

3.2.1. Odgryzanie 

3.2.2. Żucie    

3.2.3. Połykanie  

3.3. Nieprawidłowe czynności fizjologiczne i nawyki ruchowe jako przyczyny zaburzeń artykulacji  

3.3.1. Dysfunkcje  

3.3.1.1. Dysfunkcje wynikające z nieprawidłowego układania niemowlęcia w czasie snu i karmienia

3.3.1.2. Karmienie sztuczne

3.3.1.3. Dysfunkcja połykania  

3.3.1.4. Dysfunkcje oddychania    

3.3.1.5. Dysfunkcje żucia  

3.3.2. Parafunkcje    

3.3.2.1. Nawykowe ssanie smoczka, palca, innych narządów i przedmiotów

4. Działanie i badanie obwodowego narządu słuchu

4.1. Prawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu 

4.2. Zaburzenia słuchu

4.3. Przyczyny uszkodzeń słuchu

4.4. Rodzaje uszkodzeń słuchu

4.5. Konsekwencje uszkodzeń słuchu

4.6. Niedosłuch jako przyczyna nieprawidłowości artykulacji

4.7. Orientacyjne badanie słuchu  

5. Udział ośrodkowego układu nerwowego w procesie artykulacji 

5.1. Słuch fonematyczny

5.1.1. Słuch fonematyczny w ocenie logopedycznej 

5.2. Kinestezja artykulacyjna 

5.2.1. Kinestezja mowy w ocenie logopedycznej

6. Środowiskowe uwarunkowania rozwoju wymowy

Część 2

Metodologiczne podstawy badań własnych

1. Cel badań  

2. Procedura i kolejność zbierania materiału 

3. Przebieg badań  

4. Metoda zbierania materiału do oceny biologicznych uwarunkowań mowy  

5. Wybrane narzędzia badawcze do badania biologicznych uwarunkowań mowy  

5.1. Badanie sprawności aparatu artykulacyjnego  

5.2. Badanie budowy aparatu artykulacyjnego     

5.3. Badanie czynności fizjologicznych w obrębie aparatu artykulacyjnego

5.3.1. Badanie toru oddechowego 

5.3.2. Badanie sposobu odgryzania i żucia  

5.3.3. Badanie sposobu połykania  

6. Kwestionariusz wywiadu z rodzicami    

7. Teren badań  

8. Charakterystyka grupy badawczej na podstawie danych z ankiet 

8.1. Typ rodzin i sytuacja rodzinna badanych dzieci  

8.2. Wykształcenie rodziców i sytuacja materialno-mieszkaniowa rodzin badanych dzieci

8.3. Sytuacja opiekuńczo-wychowawcza w rodzinach badanych dzieci  

8.4. Dane z okresu prenatalnego, porodu i okresu okołoporodowego 

  8.5. Dane dotyczące rozwoju dziecka w okresie niemowlęcym, poniemowlęcym i przedszkolnym

8.6. Dane dotyczące rozwoju czynności fizjologicznych w obrębie aparatu artykulacyjnego dziecka

8.7. Dane dotyczące stanu zdrowia badanych dzieci  

Część 3

Prezentacja wyników badań własnych

1. Diagnoza biologicznych uwarunkowań rozwoju mowy jako przyczyn zaburzeń artykulacji 

1.1. Wyniki oceny słuchu fonematycznego i kinestezji artykulacyjnej  

1.2. Wyniki oceny słuchu fizycznego 

1.3. Wyniki badania czynności fizjologicznych w obrębie aparatu artykulacyjnego

1.3.1. Ocena sposobu oddychania    

1.3.2. Ocena sposobu połykania      

1.3.3. Ocena sposobu żucia     

1.3.4. Ocena sposobu odgryzania    

1.4. Wyniki badania budowy aparatu artykulacyjnego    

1.4.1. Ocena stanu zgryzu    

  1.4.2. Ocena stanu zębów    

1.4.3. Ocena budowy języka    

1.4.4. Ocena budowy podniebienia      

2. Diagnoza sprawności języka i warg u dzieci z zaburzeniami artykulacji z przyczyn obwodowych  

2.1. Wyniki oceny sprawności języka  

2.2. Wyniki oceny sprawności warg     

3. Wpływ wad w budowie aparatu artykulacyjnego na zaburzenia artykulacji spółgłosek u dzieci 

3.1. Wady w budowie języka jako przyczyna zaburzeń artykulacji spółgłosek 

3.1.1. Występowanie wady w budowie języka w najczęstszych zaburzeniach artykulacji spółgłosek  

3.1.2. Występowanie określonych zaburzeń artykulacji u dzieci z wadami w budowie języka 

3.2. Wady zgryzu jako przyczyna zaburzeń artykulacji spółgłosek  

3.3. Wady budowy podniebienia jako przyczyna zaburzeń artykulacji  

4. Wpływ nieprawidłowych funkcji w obrębie aparatu artykulacyjnego na zaburzenia artykulacji spółgłosek

4.1. Nieprawidłowa funkcja oddychania jako przyczyna zaburzeń artykulacji spółgłosek 

4.2. Nieprawidłowa funkcja połykania jako przyczyna zaburzeń artykulacji spółgłosek 

5. Wpływ zaburzeń obwodowych na sprawność języka i warg 

5.1. Wpływ wad zgryzu na sprawność języka i warg     

5.2. Wpływ wad budowy języka na sprawność języka i warg     

5.3. Wpływ zaburzonych funkcji połykania i oddychania na sprawność języka i warg 

Zakończenie i wnioski  

Bibliografia  

Spis tabel, rycin i wykresów 

Książka Przyczyny zaburzeń artykulacji zlokalizowane w układzie obwodowym autorstwa dr Ewy Jeżewskiej-Krasnodębskiej wychodzi naprzeciw oczekiwaniom studentów, terapeutów oraz rodziców chcących uzyskać informacje dotyczące przyczyn zaburzeń artykulacji zlokalizowanych w układzie obwodowym. Podzielona została na trzy części. Pierwsza z nich traktuje o anatomicznych, fizjologicznych i środowiskowych uwarunkowaniach artykulacji. Znajdziemy tu m.in. informacje dotyczące budowy i funkcjonowania obwodowego aparatu mowy. Ponadto autorka zawarła cenne wskazówki w jaki sposób przeprowadzać badania budowy i sprawności poszczególnych narządów mowy, na co zwracać uwagę i co może być sygnałem alarmującym.

Dla mnie – logopedy wczesnej interwencji – szczególnie ważny jest rozdział poświęcony rozwojowi oraz zaburzeniom czynności fizjologicznych w obrębie narządu mowy. O jakich czynnościach mowa? O ssaniu, odgryzaniu, żuciu i połykaniu, które mają znaczący wpływ na rozwój mowy dziecka. Jest to temat nadal niedostatecznie opisany w literaturze przedmiotu, a jak pokazuje praktyka logopedyczna – bardzo istotny. Należy uświadamiać rodziców i terapeutów jak ważny jest prawidłowy rozwój tych funkcji w perspektywie rozwoju mowy. Wiedza na ten temat nadal jest stosunkowo niska, a sam temat pozostaje niewyczerpany. Dlatego każda książka poszerzająca wiadomości w tym zakresie, jest niezwykle cenna zarówno dla studentów, logopedów praktyków, jak i rodziców.

Część druga książki poświęcona została metodologii badań własnych. Autorka umieściła tu m.in.przykłady kart do badania sprawności języka, warg, budowy aparatu artykulacyjnego, kartę badania czynności fizjologicznych w obrębie aparatu artykulacyjnego oraz przykładowy kwestionariusz wywiadu z rodzicami.

Część trzecia jest prezentacją wyników badań własnych, gdzie zawarte zostały dane dotyczące wpływu wad w budowie i funkcjonowaniu poszczególnych narządów mowy na artykulację konkretnych głosek.

Książka napisana jest bardzo przystępnym i zrozumiałym językiem, zawiera fotografie oraz ryciny obrazujące dane zagadnienie. Nie jest jedynie pozycją czysto teoretyczną lecz łączy w sobie niezbędne zagadnienia teoretyczne z praktyką logopedyczną.

źródło: http://ulogopedy.pl/

Godną uznania cechą książki jest ścisłe powiązanie wiadomości teoretycznych z praktyką logopedyczną. Warto zwrócić uwagę, że wskazówki dotyczące terapii są bardzo często zawarte także w teoretycznych opisach diagnozowanych zaburzeń. Uważam to za wielką wartość – publikacja w części diagnostycznej nie jest ograniczona do suchego, naukowego komunikatu, ale pokazuje stosunek logopedy praktyka do dziecka […]. Bardzo mi się taki układ podoba.

Z recenzji prof. dr hab. Anny Kowalskiej

O przyczynach zaburzeń artykulacji

Artykulacja polega na takim ukształtowaniu akustycznej fali głosowej bądź wydychanego powietrza, by powstał zespół charakterystycznych zjawisk dźwięcznych lub bezdźwięcznych, służących przekazywaniu treści informacyjnych. Jest ona realizowana przez motorykę obwodowego narządu mowy i – niestety – coraz częściej mamy do czynienia z jej zaburzeniami. Mimo tego brak na rynku kompleksowego opracowania najczęściej występujących przyczyn zaburzeń artykulacji u dzieci.

Lukę tę ma szansę wypełnić książka Ewy Jeżewskiej-Krasnodębskiej Przyczyny zaburzeń artykulacji zlokalizowane w układzie obwodowym, opublikowana nakładem Oficyny Wydawniczej IMPULS. Autorka jest adiunktem w Katedrze Pedagogiki i Pedagogiki Specjalnej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Warszawie oraz kierownikiem studiów logopedycznych i neurologopedycznych. Zdobyta wiedza oraz doświadczenie pozwoliły na stworzenie tej wyjątkowej publikacji, której celem jest przybliżenie uwarunkowań anatomicznych i funkcjonalnych, wpływających na powstawanie zaburzeń artykulacji. Dzięki przeprowadzonym badaniom autorka mogła podjąć próbę określenia sposobów nieprawidłowej artykulacji spółgłosek oraz wskazać przyczyny obwodowe, którymi te zaburzenia mogły być spowodowane. Wieloaspektowość książki oraz poruszane w niej kwestie sprawiają, że jest to publikacja szczególnie cenna dla logopedów i studentów logopedii, a także dla rodziców, którzy – w przypadku posiadania dziecka z zaburzeniami mowy – często chłoną wszystkie informacje na ten temat.

Książka składa się z trzech części, z czego pierwsza dotyczy zagadnień związanych z autonomicznymi, fizjologicznymi oraz środowiskowymi uwarunkowaniami artykulacji w świetle literatury przedmiotu, zaś druga i trzecia stanowią omówienie przeprowadzonych badań własnych – zarówno metodologicznych ich podstaw, jak i wyników. Autorka zapoznaje czytelników z literaturą przedmiotu i zidentyfikowanymi w niej przyczynami dyslalii, omawia budowę i funkcjonowanie obwodowego aparatu mowy jako czynnika warunkującego prawidłową artykulację ze wskazaniem wad budowy narządów. Jeżewska-Krasnodębska wskazuje na rolę czynności fizjologicznych w obrębie narządu mowy jako na uwarunkowanie artykulacji, pisze również o podstawie prawidłowego rozwoju artykulacji, czyli o narządzie słuchu. Dowiadujemy się ponadto, jaki udział w procesie artykulacji ma ośrodkowy układ nerwowy oraz jak ważne dla prawidłowego rozwoju mowy jest środowisko społeczne, w którym dziecko się wychowuje.

W części drugiej i trzeciej autorka przedstawia analizy, będące wybranymi elementami badań opisanych w niepublikowanej dotąd pracy doktorskiej, której celem był opis etiologii i patomechanizmu zaburzeń artykulacji występujących u tych dzieci, które rozpoczynały naukę w szkole publicznej. Zostały omówione: cel i przebieg badań, metoda zbierania materiału, wybrane narzędzia badawcze, zamieszczono również kwestionariusz wywiadu z rodzicami, opis terenu badań i scharakteryzowano grupę badawczą. Przeprowadzone badania pozwoliły na przedstawienie wyników dotyczących biologicznych uwarunkowań zaburzeń artykulacji.

Badania własne, opisane w książce Przyczyny zaburzeń artykulacji zlokalizowane w układzie obwodowym pozwoliły na wyodrębnienie określonych typów zaburzeń mowy oraz ich przyczyn, dzięki czemu zyskujemy wgląd w możliwe źródła powstania problemu. Zarówno układ książki, jak obszerność informacji w niej zawartych sprawiają, że książka staje się pozycją przydatną zarówno w toku studiów, jak i w trakcie pracy logopedycznej.

Justyna Gul
http://www.granice.pl/recenzja,przyczyny-zaburzen-artykulacji-zlokalizowane-w-ukladzie-obwodowym,14742